مجلس ششم احکام قصاص و دیات

اینها دستوراتی است که انسان همیشه باید رعایت کند و اسلام در موضوع دیه و قصاص مانند سایر احکامش خیلی توجه دارد

مباحثی در احکام شرکت ضمان قصاص و دیات و

از اینجاست که قران کریم از قصاص تعبیر به حیات فرموده است عجیب کلمه ای است کلمه حیات که در اینجا بکار امده است

اشاره است به حکمت تشریع قصاص و دفع توهم تشریع عفو و یا دیه و دفع بیان مزیت و مصلحتی که در عفو است و ان انتشار رحمت و ایثار رافت است بطوریکه عفو به مصلحت مردم نزدیکتر باشد

و حاصل مفاد این عبارت انست که اگر چه در عفو اعمال رحمت و تخفیفی است ولیکن مصلحت عمومی به قصاص بستگی دارد زیرا چیزی غیر از قصاص نمی تواند متضمن و متعهد حیات اجتماعی گردد عفو و یا دیه و یا هر... چیز دیگری که فرض شود توان قوام قصاص را ندارد و هر کسی که دارای عقل باشد بدین معنی حکم می کند لعلکم تتقون یعنی امید است که شما از

ای کسانی که ایمان اورده اید قصاص جنایاتی که واقع می شود بر شما واجب است ازاد در مقابل ازاد و برده در مقابل برده و زن در مقابل زن پس اگر صاحب خون از برادرش قاتل بگذرد قاتل باید که احسان او... را بخوبی تلافی کند و خونبهایی که بدهکار است به طرز خوبی بپردازد این خود تخفیفی است از ناحیه پروردگارتان و هم رحمتی است پس اگر کسی بعد از عفو کردن دبه در اورد و از قاتل قصاص بگیرد عذابی دردناک دارد 178

و شما را در قصاص حیاتی است ای خردمندان اگر بخواهید تقوی داشته باشید 179

بیان وجه تسمیه قصاص و بیان حکم عفو و انتقال از قصاص به دیه

به خلاف افراد بشر که اگر بخواهند به مقتضای غضبشان عمل کنند چه بسا زمان طول می کشد مثلا کسی دیگری را کشته است حالا اگر ولی خون او می خواهد قاتل را قصاص کند فورا که نمی تواند او را بکشد باید... بیاید نزد حاکم و اثبات کند و حاکم هم باید حکم کند و قبل از اینکه حاکم حکم کند که نمی تواند قصاص کند ممکن است تا حاکم حکم کند طول بکشد یا برای اینکه شهود بیاورد طول بکشد و شاید اصلا شهود نباشد و دعوایش ثابت نشود

دارد می سوزاند و تمام صفحه ذهن او را تاریک کرده است گوش مالی و عقاب او را از ان سرکشی می اورد پایین از ان جنایت می اورد پایین و لذا انسان اینجا باید قصاص کند اگر سیلی به انسان زدند و ان کسی که

حکمت قصاص در اسلام

مولف منظور از اینکه فرمود او را نکشد این است که بعد از انکه ثابت شد که می تواند او را بکشد مثلا حاکم حکم به قصاص کرد او از قصاص صرف نظر نموده باشد

و اما اینکه فرمود انه من قتل نفسا بغیر نفس او فساد فی الارض فکانما قتل الناس جمیعا با جمله بغیر نفس دو نوع قتل نفس را استثناء کرد یکی قتل به عنوان قصاص است که در ایه شریفه کتب علیکم القصاص... فی القتلی 2 حکم به لزوم چنان قتلی نموده و فرموده قتل به عنوان قصاص و هر نوع قصاصی دیگر نه تنها به منزله قتل همه مردم نیست بلکه مایه حیات جامعه است و دوم قتل به جرم فساد در زمین است که در ایه

تشریع حکم قصاص

و اما از اینکه فرموده است اگر عفو بکنید برای شما بهتر است این هم درست است چون حضرت هم طبق قران و سنت پیغمبر بیان می کند و قانون اسلام این است که اگر انسان جانی را قصاص کند حق دارد و اگر عفو کند بهتر است

حسن علیه السلام بود که او را قصاص کنند برای حفظ حکومت مسلمین و جامعه مسلمین از اینکه متشنج و مضطرب شود تا اینکه همه مردم بگویند یک نفر خارجی امد و امام مسلمین را در مسجد کوفه ضربت زد و پسرش... که خلیفه بود از عهده بر نیامد ترسید و او را رها کرد این انعکاس در جامعه بود لذا حضرت امام حسن علیه السلام قصاص کردند 1

کیفیت قصاص در اسلام

سلم امد و تقاضای قصاص کرد در این هنگام این ایه نازل شد الرجال قوامون علی النساء یعنی مردان نسبت به تادیب و تدبیر امور زنان قیم انها هستند که خداوند مردان را از نظر عقل و رای درایت نسبت به زنان فزونی و برتری داده است

و زهری گفته است که میان مرد و زن دو همسر در کمتر از قتل نفس قصاص واقع نمی شود و گفته می شود که مرد قیم و قوام و قیام است یعنی مردان زمام امور زنان را به عهده می گیرند و نسبت به اطاعتی که زنها باید در مقابل پروردگار و شوهرانشان داشته باشند قیام می کنند

کرد و شوهر به صورت او سیلی زد و سپس پدر او به اتفاق دخترش خدمت پیغمبر اکرم شکایت برد و گفت نور چشمم را به ازدواج او سعد دراورده ام و او را سیلی زده است پیغمبر فرمود برود از شوهرش قصاص کند و زن... به اتفاق پدرش برای قصاص شوهر به راه افتاد که پیغمبر اکرم فرمودند برگردید اینک جبرئیل است که امده است و خداوند این ایه را فرستاد بعد پیغمبر صلی الله علیه و اله و سلم فرمود ما چیزی را خواستیم... و اراده کردیم و خداوند هم چیزی را اراده کرد و انچه که خداوند اراده فرموده خیر است و قصاص را برداشت حکم قصاص را نقض کرد

در احکام عبادی انان را ازاد می گذارد ولی حق بناکردن کلیسا و کنشت به انها نمی دهد در هر یک از احکام دیات و قصاص و جرائح و قتل و سائر موارد تعدی و تجاوز در رابطه با مسلمین حقوقی برای انها متناسب با خود جعل نموده است

رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمودند لتقتص من زوجها این زن باید از زوج خودش قصاص بگیرد او حق قصاص دارد چون سیلی خورده

باید برود سیلی بزند فانصرفت مع ابیها لتقتص منه این زوجه با پدرش بلند شدند که بروند و دختر از شوهرش قصاص بستاند و به او سیلی بزند

قصاص در مورد کشتگان در ایه دوم و وصیت به والدین و اقرباء در ایه سوم و بین مساله صیام در ایه مورد بحث فرق است و ان این است که قصاص در قتلی امری است سازگار با حس انتقام جویی امری است که دلهای

پس قصاص و وصیت دو حکم مقبول بطبع و موافق با مقتضای طبیعت ادمی است و انشاء ان احتیاج به مقدمه و زمینه چینی ندارد به خلاف حکم روزه که عبارت است از محرومیت نفوس از بزرگترین مشتهیات و مهم ترین

در اینجا ممکن است بپرسی علت این تعبیر در ایه مورد بحث روشن شد لیکن این معنا روشن نشد که چرا همین تعبیر در ابتدای ایه قصاص امده ولی در ایه وصیت نیامده در پاسخ می گوئیم علتش این است که حکم... قصاص هر چند مطابق میل و طبیعت ادمی است لیکن در عصر نزول ایه مسیحیان با ان مخالف بودند و انها عفو را بر قصاص ترجیح می دادند و لذا لازم بود در توجیه حکم قصاص در میان ملت اسلام ایمان ملت خاطرنشان

اول اینکه به این پسر گفت دره را بگیر و پسر عمرو بن عاص را تازیانه بزن و او هم قصاص نمود سپس گفت حال پدرش را تازیانه بزن زیرا او به اتکاء پدرش تو را مورد تعدی قرار داده است و ان مرد مصری اعتراض نمود که پدرش او را نزده است چگونه بر او تازیانه بزند

و این مطلب صحیح نیست زیرا عمرو بن عاص ان مرد را نزده است بلکه پسرش زده است و او هم قصاص کرد و این مرد مصری حق زدن عمرو بن عاص را ندارد عمرو بن عاص را خود عمر باید تنبیه کند که ولی و حاکم

ریختن خونهایتان و بردن اموالتان بر یکدیگر حرام است اگاه باشید تمام امور و سنت های جاهلیت را در زیر قدمهای خود محو کردم خونهایی که در جاهلیت ریخته شده است زیر گام من است و قصاص ندارد و اولین... خون از خونهای ما که در جاهلیت ریخته شده است و قصاصش را ساقط کردم خون ربیعه بن حارث بن عبد المطلب است که از طائفه بنی سعد زن شیرده و مرضعه طلب نمود و او را طائفه هذیل به قتل رساندند و چون مسلمان نبوده است قصاص ندارد گرچه پسر عموی من است

اگر انسان فردی را بدون قصاص و رعایت دیگر موازین شرعی به قتل برساند جزای او بنا بر ایات قران خلود در جهنم است جان مردم در حکم جان یک کبوتر نیست خون تک تک افراد محترم است و حفظ جان مردم واجب است اگر هر فرد

لعلکم تتقون 2 کشتن یک طفل معصوم قصاص ندارد زیرا ان حضرت می داند که الله ولی الذین ءامنوا یخرجهم من الظلمت الی النور 3 ولی افرادی که ایمان اورده اند و می خواهند از ظلمت به نور بروند خداوند است و

غرض از ذکر حکایت این منافق عجیبی که تمام غائله نهروان را زیر سر داشت انکه اگر حکم قتل نفس به واسطه قصاص یا عملی مانند زنای محصنه ثابت می شود پس چرا پیغمبر به گردن زدن فردی که هنوز گناهی

ان مرد گفت من دیه این چشم را به او می پردازم و این شخص سیلی خورده امتناع از قبول می نمود و اصرار داشت که حتما باید قصاص شود عثمان

نمی دانست چگونه قصاص کند که چشم ظاهرش صحیح باشد ولی نور ان از دست برود ان دو نفر را به نزد امیرالمومنین علیه السلام فرستاد و گفت در میان این دو نفر حکم کن ان مرد سیلی زننده به او دیه داد و... قبول نکرد و همینطور دیه را بیشتر و بیشتر کردند تا به مقدار دو دیه حاضر شدند به او بدهند و او قبول ننمود و گفت من غیر از قصاص به چیزی تنازل نمی کنم

در روضه گفته است اگر نور و روشنائی چشم برود با سلامت حدقه گفته شده است برای قصاص باید بر روی مژه های چشم پنبه مرطوب نهاد و انگاه چشم را در برابر ائینه داغ شده ای که در مقابل خورشید گذارده

نه ضرر به عنوان تلافی ضرر در اسلام مجعول است این قاعده نظیر قواعد قصاص و موازات قصاص با خود اصل جرم می شود مثل الانف بالانف والاذن بالاذن 1یا مثل وان عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به 2 و... امثال ذلک که جهت عدالت در قصاص و تلافی را می رساند و بعد ولئن صبرتم لهو خیر للصبرین 3 که بعد از عدالت جهت ایثار و

است در اینجا مطرح شود این است که اگر یک شخص ضرری به شخص دیگری وارد کرد مثلا او را زد و لطمه ای بر او وارد کرد تدارک در اینجا به قصاص است اما این نمی تواند تدارک باشد چون این شخص لطمه ای

وقتلوهم حتی لا تکون فتنه ویکون الدین لله فان انتهوا فلا عدون الا علی الظ لمین سوره بقره 2 ایه 194 الشهر الحرام بالشهر الحرام والحرمت قصاص فمن اعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم سوره

اینکه به محلی رسیدند که اطفال مشغول بازی بودند در ان حال حضرت خضر یک طفلی را کشتند حضرت موسی به ایشان اعتراض کردند که ایا تو یک نفس پاک و بی گناه و جانداری را بغیر حق و بدون تلافی و قصاص کشتی در... حالیکه کسی را نکشته بود که بعنوان قصاص کشتن او جائز باشد تو به چه جهت او را کشتی لقد جئت شیئا نکرا تو کار منکری کردی کار ناپسندی کردی ولی حضرت خضر این عمل را انجام داد و بعد هم مصلحتش را برای حضرت موسی مفصل بیان نمود

حال شاهد ما در این است که کار حضرت خضر کشتن ان نوجوان بدون دیه و بدون قصاص و بدون اینکه قتل نفس محترمه ای کرده باشد بر اساس ادراک و دیدی است که حضرت خضر نسبت به عواقب امر داشته و برای او

مگر اینکه او کسی را کشته باشد بر اساس قتل نفسی که کرده انسان می تواند او را قصاص کند ولی بدون جهت نمی شود کسی را کشت