اعمال و ادعیه و دستورات شب‌های قدر

اعمال و ادعیه و دستورات شب‌های قدر

اعمال مشترک و مختص

شب‌های قدر، که برترین شب‌های ماه مبارک رمضان محسوب می‌شوند، و همه مقدرات یک سال انسان‌ها در آنها معین می‌شود، فرصتی طلایی برای بندگان خداوند به شمار می‌آید تا با مراقبه و توجه هرچه بیشتر، از رحمت و مغفرت خاص الهی بهره‌مند شوند. و لذا اولیاء الهی و بزرگان برای استفاده هرچه بیشتر در این شب‌های مبارک و بهره‌مندی هرچه بیشتر از فیوضات آن، اعمال و عبادات مختلفی را بیان نموده اند. در متن زیر، به ذکر برخی از اعمال عمومی و اختصاصی شب‌های قدر پرداخته شده است.

اعمال مشترک شب‌های قدر

1. مراقبه تام: اُسّ و اصول پایه‌های راه، مراقبه است.¹ مراقبه به‌طور کلی این است که انسان حواسش را جمع کند، دل به غیر خدا ندهد، معصیت نکند، و توجّه به غیر خدا نکند.² آیت الله حاج سید محمد محسن حسینی طهرانی در اهمیت رعایت مراقبه تام در شب‌های قدر می‌فرمایند:

شدیدا نهی شده است كه در امشب غفلت متوجه شود! چون همان لحظه‌ای كه غفلت پیدا می‌شود شاید یكی از آن ملائكه‌ای كه یك جنبه از جهات وجودی را دارد می‌آورد آنجا به قلب غافل بخورد نه به قلب مستیقظ و بیدار. یك لحظه اگر غافل باشیم آن كیفیت نزول دستخوش نوسان و تشویش می‌شود.³

2. غسل شب قدر در هنگام غروب خورشید

3. خواندن دعای شب قدر

مشاهده متن این دعا و ترجمه فارسی آن همراه با صوت 

اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِيمَا تَقْضی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ، وَ فِيمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَكِيمِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ فِي الْقَضَاءِ الَّذِي لَا يُرَدُّ وَ لَا يُبَدَّلُ، أَنْ تَكْتُبَنِي مِنْ حُجَّاجِ بَيْتِكَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمُ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئَاتُهُمْ، وَ اجْعَلْ فِيمَا تَقْضِي وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِيلَ عُمُرِي وَ تُوَسِّعَ عَلَيَّ فِي رِزْقِي وَ تَفْعَلَ بِي كَذَا وَ كَذَا.⁴⁵

4. پس از آن، دو رکعت نماز شب قدر خوانده شود که در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه سوره توحید، و بعد از سلام 70 مرتبه ذکر: استغفرالله و اتوب الیه گفته شود. [قابل ذکر است که نماز شب قدر باید پس از دعای شب قدر خوانده شود] 

5. 100 مرتبه ذکر: استغفرالله ربی و اتوب الیه گفته شود. 

6. 100 مرتبه : اللهم العن قتلة أمیرالمؤمنین مختص شب‌های 19 و 21 

7. مناجات أمیرالمؤمنین علیه السلام در مسجد کوفه¹ 

مشاهده متن این دعا و ترجمه فارسی آن همراه با صوت 

8. زیارت سیدالشهداء علیه السلام در روز عاشورا و پس از پایان آن، دو رکعت نماز زیارت سیدالشهداء علیه السلام².[قابل ذکر است که زیارت عاشورا باید پس از مناجات امیرالمؤمنین خوانده شود.] 

مشاهده متن این زیارت و ترجمه فارسی آن همراه با صوت 

9. صد رکعت نماز³

10. دعا و توبه از گناهان: مناسب است كه قبل از اذان صبحِ شب قدر، بنده خدا توبه كند و نامه عمل خود را از معصيت بشويد تا مقدّرات او فقط از روى اعمال صالحه او تعيين شود.⁴

شب قدر شب خيلى مهمّى است! و اگر انسان حال دعا و توبه داشته باشد در دوران سالِ آتيه مؤثّر است؛ يعنى يك قِسم تقديراتى براى انسان در امشب مى‌شود كه در دورانِ امتداد اين سالى كه در پيش داريم تا شب قدر آتيه: ايمان انسان كامل مى‌شود، روحانيّت پيدا مى‌كند، صفا پيدا مى‌كند، علمش زياد مى‌شود، يقينش زياد مى‌شود، از معصيت اجتناب مى‌كند، به طاعت مى‌پيوندد، خداوند به او إنشراح صدر مى‌دهد، يقينش را زياد مى‌كند، سلامت مزاج به او مى‌دهد، سلامت فكر به او مى‌دهد، بركت بر عمر، و بر مال و بر ناموس او مى‌دهد؛ اينها چيزهاى خيلى مهمّى است كه بواسطه دعا، اين يك سالش را انسان مى‌تواند تأمين کند!⁵ 

در شب بيست و سوّم بايد معرفت خدا را بخواهيم، وتوحيد را بايد بخواهيم، و ولايت امام عليه‌السّلام را بايد بخواهيم؛ كه شب قدر، همان شب امام عليه‌السّلام است‌.⁶

11. توسل به امام زمان علیه السلام

توسل به امام زمان علیه السلام در شب قدر از همه چیز كارسازتر است. تمام آن اموری كه در عالم باید اتفاق بیفتد از دریچه نفس امام زمان اتفاق می افتد.⁷

12. احیاء و قرآن به سر گرفتن

قرآن مجید را باز کند و در برابر خود گرفته و بگوید:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِكِتابِكَ الْمُنْزَلِ وَمَا فِيهِ وَفِيهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَأَسْماؤُكَ الْحُسْنىٰ وَمَا يُخافُ وَيُرْجىٰ أَنْ تَجْعَلَنِى مِنْ عُتَقائِكَ مِنَ النّارِ. خدایا؛ از تو می‌خواهم به حق کتاب نازل شده‌ات و آنچه در آن است و در آن است نام بزرگ‌ترت و نام‌های نیکوترت و آنچه بیم‌انگیز است و امیدبخش، اینکه مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهی. 

سپس هر حاجت که دارد بخواهد.

سپس قرآن مجید را روی سر بگذارد و بگوید:

اللّٰهُمَّ بِحَقِّ هٰذَا الْقُرْآنِ وَبِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَبِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيهِ وَبِحَقِّكَ عَلَيْهِمْ فَلَا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ. خدایا؛ به حق این قرآن و به حق کسی که آن را بر او فرستادی و به حق هر مؤمنی که او را در آن ستودی و به حق خود بر آنان، پس احدی شناساتر از تو به حق تو نیست.

سپس ده مرتبه بگو «بِکَ یَا اللّٰهُ» و ده مرتبه «الهی بِمُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «الهی بِعَلِیٍّ» و ده مرتبه «الهی بِفَاطِمَةَ» و ده مرتبه «الهی بِالْحَسَنِ» و ده مرتبه «الهی بِالْحُسَیْنِ» و ده مرتبه «الهی بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ» و ده مرتبه «الهی بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «الهی بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «الهی بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ» و ده مرتبه «الهی بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَى» و ده مرتبه «الهی بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «الهی بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «الهی بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «الهی بِالْحُجَّةِ». 

سپس هر حاجتى که دارد از خدا بخواهد.

13. خواندن دعای: الهی عظم البلاء

إِلٰهِى عَظُمَ الْبَلاءُ، وَبَرِحَ الْخَفاءُ، وَانْكَشَفَ الْغِطاءُ، وَانْقَطَعَ الرَّجاءُ، وَضاقَتِ الْأَرْضُ، وَمُنِعَتِ السَّماءُ، وَأَنْتَ الْمُسْتَعانُ، وَ إِلَيْكَ الْمُشْتَكىٰ، وَعَلَيْكَ الْمُعَوَّلُ فِى الشِّدَّةِ وَالرَّخاءِ، اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ أُولِى الْأَمْرِ الَّذِينَ فَرَضْتَ عَلَيْنا طاعَتَهُمْ، وَعَرَّفْتَنا بِذَلِكَ مَنْزِلَتَهُمْ، فَفَرِّجْ عَنّا بِحَقِّهِمْ فَرَجاً عاجِلاً قَرِيباً كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ، يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِىُّ، يَا عَلِىُّ يَا مُحَمَّدُ اكْفِيانِى فَإِنَّكُما كافِيانِ، وَانْصُرانِى فَإِنَّكُما ناصِرانِ، يَا مَوْلانا يَا صاحِبَ الزَّمانِ، الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ، أَدْرِكْنِى أَدْرِكْنِى أَدْرِكْنِى، السَّاعَةَ السَّاعَةَ السّاعَةَ، الْعَجَلَ الْعَجَلَ الْعَجَلَ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّاهِرِينَ.

خدایا گرفتاری بزرگ شد و پوشیده آشکار گشت و پرده کنار رفت و امید بریده و زمین تنگ شده و از خیرات آسمان دریغ شده و پشتیبان تویی و شکایت تنها به سوی تو است، در سختی و آسانی فقط بر تو اعتماد است، خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن صاحبان فرمانی که اطاعتشان را بر ما واجب کردی و به این سبب مقامشان را به ما شناساندی، پس به حق ایشان به ما گشایش ده، گشایشی زود و نزدیک همچون چشم بر هم نهادن یا زودتر، ای محمّد و ای علی، ای علی و ای محمّد، مرا کفایت کنید که تنها شما کفایت‌کنندگان من می‌باشید و یاری‌ام دهید که تنها شما یاری‌کنندگان من هستید، ای مولای ما ای صاحب زمان، فریادرس، فریادرس، فریادرس، مرا دریاب، مرا دریاب، مرا دریاب، اکنون، اکنون، اکنون، با شتاب، با شتاب، با شتاب، ای مهربان‌ترین مهربانان به حق محمّد و خاندان پاک او.

14. بیداری بین الطلوعین: شدیدا نهی شده است كه امشب را تا طلوع آفتاب بخوابیم!¹ مرحوم والد [علامه حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی] ـ رضوان الله علیه ـ می‌فرمودند:

مرحوم آیة الله شیخ عبّاس قوچانی، شاگرد سلوکی و وصیّ عارف بالله سیّد علی قاضی ـ رضوان الله علیهما ـ نقل می‌کردند: «شب بیست و سوّم ماه مبارک رمضانی بود که ما خدمت مرحوم قاضی رسیدیم و ایشان تأکید بلیغ نمودند که تا صبح، یعنی طلوع خورشید بیدار بمانیم.»

مرحوم قوچانی می‌فرمودند: «برای اینکه در بین الطلوعین خوابم نبرد گفتم به صحن مطهّر أمیرالمؤمنین علیه السّلام بیایم و در آنجا گوشه‌ای بنشینم تا خورشید طلوع کند.

به صحن مطهّر آمدم و همین‌طور در میان صحن قدم می‌زدم، ولی چون خسته بودم در گوشه‌ای نشستم و به تفکّر و تأمّل پرداختم امّا غافل از اینکه خستگی ناشی از بیداری شب مرا به خواب فرو برد. یک مرتبه از خواب بیدار شدم و دیدم خورشید طلوع کرده است و پاسی از آن گذشته است. بسیار متأسّف شدم و بر این إهمال و کوتاهی، خود را سرزنش نمودم و به خانه مراجعت کردم. هنگامی که طبق معمول خدمت مرحوم قاضی رسیدم، تا چشم ایشان به من افتاد فرمودند: ”مگر نگفتم مواظب باشید که خوابتان نبرد! به واسطۀ این غفلت از فیض بزرگی محروم گشتید.“»²

اعمال مختص شب 19

100 مرتبه : اللهم العن قتلة أمیرالمؤمنین. (پس از نماز شب قدر که در اعمال مشترک ذکر شد.)

اعمال مختص شب 21

 100 مرتبه: اللهم العن قتلة أمیرالمؤمنین

اعمال مختص شب 23

1. قرائت سوره‌های: عنکبوت، روم، دخان و سوره قدر.¹

2. قرائت دعای مسجد زید² پس از قرائت مناجات امیرالمؤمنین علیه السلام در مسجد کوفه.

مشاهده متن این دعا و ترجمه فارسی آن همراه با صوت 

3. غسل قبل از فجر³

4. قرائت دعای فرج ⁴

اللّٰهُمَّ كُنْ لِوَلِيِّكَ الحُجَّةِ بْنِ الحَسَنِ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَعَلَىٰ آبائِهِ فِي هٰذِهِ السَّاعَةِ وَفي كُلِّ ساعَةٍ وَلِيّاً وَحافِظاً وَقائِداً وَناصِراً وَدَلِيلاً وَعَيْناً حَتَّىٰ تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوْعاً وَتُمَتِّعَهُ فِيها طَوِيلاً.

خدایا برای ولی‌ات حجت بن الحسن که درودهایت بر او و پدرانش باد، در این ساعت و در هر ساعت سرپرست و نگهبان و پیشوا و یاور و راهنما و دیده‌بان باش تا او را با رغبت در زمینت سکونت دهی و زمانی طولانی بهره‌مندش سازی.