آموزه‌های ولایت ج 3

هو العلیم

دوره علوم و مبانی اسلام و تشیّع (٥)

آموزه‌های ولایت

جلد سوّم

بیاناتی پیرامون

امام زمان علیه السّلام و مهدویت

حضرت آیة اللَه حاج سیّد محمّدمحسن حسینی طهرانی

قدّس اللَه سرّه

 قال الباقر علیه‌السّلام: «مَن ماتَ و هو عارفٌ لإِمامهِ لَم يَضُرَّهُ تَقدَّمَ هذا الأَمرُ أَو تَأَخَّرَ.»

 «کسی که بمیرد در‌حالی‌که امام خود را شناخته باشد، زیانی به حال او نخواهد داشت که این امر (ظهور) زودتر واقع شود یا دیرتر!»

الکافی، ج ١، ص ٣٧١

فهرست مطالب

مجلس اوّل: وظیفۀ افراد در زمان غیبت امام زمان علیه السّلام

طهران / ١٤ شعبان‌المعظّم ١٤١٩ ه‍.ق

جلسۀ دوّم سلوک خانواده

أعوذ باللَه من الشّیطان الرّجیم

بسم اللَه الرّحمٰن الرّحیم

الحمدُ للّهِ ربّ العالَمینَ

و الصّلاةُ و السّلامُ علیٰ سیّدنا و نبیّنا

و حَبیبِ قُلوبِنا و طَبیبِ نُفوسِنا أبِی‌القاسمِ محمّدٍ

و علیٰ آلِهِ الطّیِّبینَ الطّاهرینَ و اللّعنةُ علیٰ أعدائِهم أجمعینَ

تکامل عقول هدف از ظهور امام زمان علیه السّلام

 امشب شب میلاد امام زمان علیه السّلام، شب تحقّق مَظهر عدل تام و اجرای حق و عدالت است. روایتی از امام باقر علیه السّلام نقل شده است ـ ظاهراً مشابه این روایت از پیغمبر اکرم نیز هست ـ که فرموده‌اند:

إذا قامَ قائِمُنا وَضَعَ اللَهُ یَدَه علیٰ رُؤوسِ العِبادِ؛ فَتَمَّ به إیمانُهُم و کَمُلَ به عقلهُم؛¹

«وقتی که امام زمان، حضرت بقیّةاللَه ارواحنا فداه ظهور کنند، خداوند دستش را روی سر همۀ مردم می‌گذارد، و ایمان مردم به‌واسطۀ ظهور حضرت تمام

می‌شود و عقل آنها کامل می‌گردد.»

 مطلبی که در اینجا مطرح است اینکه مگر امام زمان علیه السّلام چه می‌کند؟ مطلب دوم اینکه آیا این مطلب در زمان غیر از ظهورِ آن حضرت امکان‌پذیر نیست و حتماً باید امام زمان ظهور کند؟ یعنی اجرای عدالت نیاز به ظهور ظاهری آن حضرت دارد یا اینکه در غیر از زمان خود ظهور هم برای افراد ممکن و میسّر است؟ و به عبارت دیگر، آیا ما باید فقط منتظر ظهور حضرت باشیم و نمی‌توانیم هیچ کار و عملی انجام بدهیم و باید چشم به ظهور آن حضرت بدوزیم، یا اینکه مطلب به صورت دیگری است؟

نقد مؤلّف به تعیین‌کنندگان زمان ظهور

 یک روز من به‌اتفاق بعضی از رفقا و دوستان خودمان خدمت یکی از بزرگان رسیدیم. آن شخص در تمام مدتِ این مجالست و صحبت ـ که حدود یک ساعت و نیم طول کشید ـ دائماً از ظهور و زمان ظهور و آثار و علائم ظهور و اینکه «فلان کس خواب دیده در این تاریخ امام زمان ظهور می‌کند! فلان کس در مکاشفه دیده که حضرت یک عددی را برای او ترسیم کرده‌اند!» صحبت می‌کرد و می‌گفت:

من خودم در فلان سنین، وقتی در یکی از شهرها بودم، با بعضی از محاسبات و کارهایی که کردم به‌دست آوردم که حضرت در سال ١٤١٦ هجری قمری (یعنی همین سه سال پیش) ظهور می‌کند!

 البته آن موقعی که ما خدمت ایشان رسیدیم، شاید حدود هفت یا هشت سال پیش بود و تمام این مدت به همین حرف‌ها گذشت. من از ایشان یک سؤال کردم و گفتم:

در اینجا چند مسئله مطرح است:

مطلب اول اینکه این مطالبی که شما نسبت به ظهور حضرت می‌فرمایید: «در این سال ظهور می‌کند! فلان کس خواب دیده است! فلان کس مکاشفه کرده است!» و امثال‌ذلک، یا درست است یا غلط؛ اگر این مسائل غلط است، چرا شما اینها را برای مردم مطرح می‌کنید و مردم را به اشتباه می‌اندازید؟! چون احتمال غلط بودن و باطل بودن می‌رود.

 چطور اینکه دیدید باطل بود! یعنی ایشان به ما گفتند «سال ١٤١٦» و الآن ما

«١٤١٩» هستیم و هنوز این مسائل دیده نشده است؛ پس معلوم است که این مسئله باطل بوده است. گفتم:

اگر این مطالب غلط است، چرا شما بیان می‌کنید و اگر این مطالب صحیح است، چرا ما اینها را از ائمه نشنیدیم؟! این چه مصلحتی است که امام علیه السّلام نباید برای مردم بیان کند که فرضاً در سال هزار و چهارصد و چند ظاهر می‌شود؟!¹ این مطلبِ اول.

و امّا سؤال دوم اینکه بر فرض که این مطالب صحیح باشد، برای کسی مفید است و به‌درد کسی می‌خورد که زمان ظهور حضرت را درک کند؛ اگر شخصی قبل از ظهور حضرت از دنیا برود، ظهور حضرت به چه درد او می‌خورد و چه فایده‌ای دارد؟! حالا گیرم بر اینکه امام زمان علیه السّلام دو ماه دیگر ظهور کنند و من بدانم که یک هفتۀ دیگر از دنیا می‌روم، ظهوری که حضرت دو ماه دیگر می‌کنند به چه درد من می‌خورد و چه دردی از دردهای مرا دوا می‌کند و چه نفعی برای کمال من دارد؟!

اگر قرار بر این باشد که بگوییم: «ظهور حضرت در آن موقع برای من فایده دارد» پس ظهور برای کسی که هزار سال پیش هم از دنیا رفته است، فایده دارد.

 این معنا، همان ولایت غیبی است که ظاهر و باطن ندارد و سررشتۀ همۀ امور به‌دست اوست.

 بنابراین، اینکه ما بیاییم و وقتمان را بگذرانیم به اینکه امام علیه السّلام چه زمانی ظهور می‌کند و در زمان ظهورش چه می‌شود و امثال‌ذلک، چه نفعی برای ما دارد؟! سابق چقدر افرادی بودند که مدّعی ملاقات با امام زمان علیه السّلام در همین دنیا بودند و برای مردم حکایاتی نقل می‌کردند و آثار و علائمی را بیان می‌کردند، امّا الآن آنها در دل خاک خفته‌اند!² یعنی اینها همه باطل بوده است.

اهمیت اصلاح نفس خود قبل از ظهور

 من خودم شنیدم از بعضی از افرادی که آنها به ضرس قاطع زمان ظهور حضرت را تعیین می‌کردند و بعد خودشان را هم از افرادی که در زمان ظهور هستند معرّفی می‌کردند، درحالتی‌که دو سال است از دنیا رفته‌اند! حتی یکی از اینها یک شب پیش پدر ما آمده بود¹ و به ایشان گفته بود: «آقا، من می‌خواهم یک بشارتی به شما بدهم که باید یک سور بدهید! باید یک سور بدهید تا این بشارت را بدهم!» مرحوم پدرمان خندیده بود و فرموده بود: «حالا شما بشارت را بده، إن‌شاءاللَه سور طلبت!» [آن شخص] از افرادی بود که در بعضی از این علوم عجیبه و غریبه یک مقدار اطلاعاتی داشت و گفت: «من در علم اعداد و جفر و... حساب کرده‌ام که شما جزء ٣١٣ نفری هستید که در رکاب امام زمان هستید!» امّا پدر ما سه سال پیش از دنیا رفت! این مسئله است.

وظایف سخنرانان و مبلّغان مهدوی (ت)

 البته ایشان در آن موقع رد نمی‌کرد، می‌خندید، مزاح و شوخی می‌کرد: «إن‌شاءاللَه امیدواریم که ما را قبول کنند!» از این عبارت‌هایی که نه حکایت از ردّ مسئله است، نه حکایت از قبول آنهاست؛ ولی صحبت در این است که پدر ما معطّل نشد که این امام زمان ظهور کند، بلکه همان موقع کار خودش را ساخت! امّا آن بنده‌خدا همین‌طور به این انتظار بنشیند، مجلس تشکیل بدهد، مردم را جمع کند، با آنها صحبت کند: «حضرت این موقع ظهور می‌کند، حضرت چه می‌کند!» بعد هم سر مردم را یک مقداری با همین حرف‌ها گرم بکنند و بعد هم مدام بگویند: «نشد و بداء شد و این‌طور شد!» این مطالب صحیح نیست. سر مردم را گرم کردن با این مطالب صحیح نیست. چرا انسان واقعیت را مطرح نکند؟! چرا یک حقیقتی را مطرح نکند؟! چرا آنچه به‌درد مردم و به‌درد خودش می‌خورد را برای مردم مطرح نکند؟!²

¹

 اگر خدا به ما توفیق داد که چشممان به جمال منوّر امام زمان علیه السّلام روشن بشود ـ که با دنیا و آخرت برابری نمی‌کند ـ فَبِها، چه بهتر! و اگر توفیق پیدا نکردیم، آیا بنشینیم دست روی دست بگذاریم و همین‌طور عاطل و باطل بمانیم تا اینکه امام زمان علیه السّلام ظهور کند؟! لعلّ اینکه مشیّت الهی بر زیارت جمال منوّر ایشان برای ما تعلّق نگرفته باشد.

سؤال مؤلّف از مرحوم حداد در کیفیت ملاقات با حضرت بقیّةاللَه علیه السّلام

 یک روز خدمت مرحوم آقای حداد بودم. در آن موقع سنّم هفده سال بود. این قضیه مربوط به بیست و پنج سال پیش است و در همان سفری که خود مرحوم آقا هم در کتاب روح مجرّد نوشته‌اند،¹ در کربلا اتفاق افتاد.

 مرحوم آقا به‌اتفاق اخویمان از منزل بیرون آمدند و به‌سمت حرم سیدالشهدا حرکت کردند تا زیارت کنند. قرار شد که مرحوم آقای حداد، یک ساعتی با من صحبت کنند و بعد من بروم به آنها ملحق بشوم. ایشان یک ساعت راجع به مسائل دیگر مطالبی به من فرمودند، سؤالاتی من کردم و ایشان جواب‌هایی دادند. من در بین صحبت‌ها رو کردم به مرحوم آقای حداد و گفتم: «آقا، آیا رؤیت ظاهری امام علیه السّلام از نقطه‌نظر سلوک برای سالک ضروری است و ضرورت دارد؟» ایشان خنده‌ای کردند و به من فرمودند:

هدف و غایت سالک، معرفت و رسیدن به باطن امام علیه السّلام است! این منظور سالک است.

 هدف سالک با هدف سایر مردم تفاوت دارد. شما الآن نگاه کنید ببینید در خیابان‌ها جشن گرفته‌اند، آیین و تکایا بسته‌اند، شعر می‌خوانند، شادی می‌کنند، شیرینی می‌دهند؛ همۀ اینها درست و باید این‌طور باشد، باید شادی باشد، باید جشن باشد؛ در حکومت اسلام و مملکت اسلام واجب است شعائر دین انجام بشود و متأسفانه ما مسلمان‌ها و به‌خصوص ما شیعیان اتفاقاً نسبت به این قضیه کوتاهی می‌کنیم!

اهمیت ظاهری تعظیم شعائر دینی و عدم غفلت از باطن

 پارسال در سفری که به لبنان داشتم، یک شب به‌اتفاق بعضی از دوستان که بیرون آمده بودیم، دیدیم شهر خیلی شلوغ است، جشن و از این ترقه‌بازی‌ها است؛ اصلاً یک بساطی بود، خیلی عجیب! سؤال کردیم: «مگر امشب چه خبر است؟» گفتند: «امشب یکی از اعیاد مسیحی‌ها است!» شب تولد یا چیزی نبود؛ یکی از اعیاد مسیحی‌ها بود. همین مسیحی‌ها جلوی ماشین‌ها را نگه می‌داشتند و به‌زور شیرینی می‌دادند، نُقل می‌دادند و خلاصه محبّت می‌کردند.

 چند روز بعد آن، روز ١٧ ربیع، میلاد پیغمبر اکرم بود و من یک چراغ ندیدم در این بیروت راجع به میلاد پیغمبر روشن بشود! با اینکه دو سوم، بلکه سه‌چهارم جمعیت آنها را مسلمان‌ها ـ اعمّ از اهل‌تسنّن و شیعه ـ تشکیل می‌دهند! ببینید، چقدر این مسئله مهم است! در شب میلاد پیغمبر، در محلۀ شیعه‌نشین بیروت ـ که ساختمانی که ما هم بودیم در آنجا بود ـ فقط یک نفر را دیدیم که کنار خیابان یک ظرف شکلات دست گرفته بود و به گونه‌ای دستش را نگه داشته بود که ماشین‌هایی که رد می‌شدند، حالا یکی برمی‌داشت و یکی هم برنمی‌داشت! این آنچه بود که ما دیدیم. درست شد؟! اینها تمام یک روزی باید حساب پس بدهند!

 تعظیم شعائر دین از اهمّ واجبات است؛ ما باید فرزندان و بچه‌هایمان را با این فرهنگ بار بیاوریم! می‌دانید معاویه چه‌کار می‌کرد؟ عسل و غذا می‌فرستاد خانۀ این و آن و می‌گفتند: «معاویه فرستاده است!»¹ بچه چه می‌فهمد؟! بچه نگاه می‌کند و به کسی که به او محبّت می‌کند، علاقه پیدا می‌کند؛ [افراد] بزرگ هم [همین‌طور]!

 باید در مملکت و حکومت اسلام نسبت به شعائر دینی و مناسباتی که مربوط به ائمۀ هدیٰ صلوات اللَه علیهم أجمعین است، به‌خصوص امام زمان عجّل اللَه تعالیٰ فرجه الشّریف، سنگ‌تمام گذاشته بشود. ما هرچه داریم از ائمه داریم و هرچه داریم از امام زمان علیه السّلام داریم. باید در رأس شعارهای ما تأسّی به امام زمان

علیه السّلام قرار بگیرد و بقیه تحت‌الشّعاع باشد. باید در رأس شعارهای ما متابعت از ائمه علیهم السّلام قرار بگیرد و بقیۀ اشیاء باید تحت‌الشّعاع باشد. من چه کسی هستم؟! امثال من چه کسانی هستند؟! من و امثال من، تمام ریزه‌خوار این خوان و سفرۀ إنعام ائمۀ معصومین علیهم السّلام هستیم.

 الآن این مسائل باید مورد توجه قرار بگیرد؛ امّا صحبت در اینجا این است که این شعارها و نشاط‌ها و این مسائل، یک جنبۀ ظاهری دارد که در جَنب این جنبۀ ظاهر، نباید آن حقیقت فراموش بشود. بیاییم برای امام زمان علیه السّلام جشن بگیریم و شادی کنیم و شیرینی پخش کنیم، بعد از او می‌پرسند: نمازت را خوانده‌ای یا نه؟ می‌گوید: «نه، نخوانده‌ام، نمازم قضا شده است!» می‌گویند: چرا نمازت قضا شده است؟ می‌گوید: «جشن از نماز مهم‌تر است!» امّا سالک در این مسیر حرکت نمی‌کند؛ سالک علاوه بر رعایت مسائل ظاهر، به آن حقیقتی می‌پردازد که این جلوات برای آن حقیقت، در خارج بروز و ظهور پیدا می‌کند.

پاسخ مشروط مرحوم حداد در خصوص نحوۀ دیدار امام زمان علیه السّلام

 مرحوم آقای حداد به من فرمودند:

اگر می‌خواهی امام زمان علیه السّلام را ببینی، من یک دستورالعمل به تو می‌دهم که بعد از ده روز حضرت را می‌بینی و با ایشان صحبت می‌کنی و دستورالعمل این است.

 دستورالعمل را به من دادند، ولی فرمودند:

اما اگر طالب دیدار باطن هستی و می‌خواهی به آن حقیقت و ولایت برسی، دنبال دیدن ظاهر نباید باشی؛ ولی اگر می‌خواهی، دستورالعملِ من همین است.

 و من آن دستوالعمل را انجام ندادم! چرا؟ چون دیدم این دیدن ظاهر، دیدن نفس است؛ خوشم می‌آید که من امام را دیده باشم! خوشم می‌آید که من بروم حضرت را ببینم! خوشم می‌آید! امّا اگر من حضرت را ببینم و حضرت بگویند: «برای چه آمدی و خواستی ما را ببینی؟ حالا ما را دیدی، خیالت راحت شد؟ حالا دیدی، آیا به دستورات من عمل کردی؟ آیا آنچه که مورد رضایت من است انجام دادی؟» خلاصه، اگر از من

پرسیدند: «تو در برون چه کردی که درون خانه آیی»¹ چه جوابی داریم بدهیم؟!

شرط مجالست و مصاحبت با امام زمان علیه السّلام

چه کنیم همیشه امام زمان علیه السّلام در قلب ما حاضر باشند (ت)

 این بود مرام و مکتب اولیا و بزرگان! اولیا و بزرگان خودشان را معطّل ظهور امام زمان نکردند؛ امام زمان را در هر حالی در کنار خودشان مشاهده کردند. الآن امام زمان علیه السّلام در همین مجلس حضور دارد، امام زمان علیه السّلام در تک‌تک منازل ما و شما حضور دارد، امام زمان علیه السّلام با تمام شراشرِ وجود ما و شما مصاحبت و مجالست دارد و ما همچون موم در دست آن حضرت در تقلاّ و تکاپو هستیم. امام زمان این‌طوری است؛ نه‌اینکه یک شخص خارجی باشد که ارتباطش فقط در صورتی است که حجاب و مانعی نباشد تا ما بخواهیم او را ببینیم. آن وقتی که ما به امام توجه کردیم، آن موقع امام در قلب ما است، آن موقعی که نماز را با حضور خواندیم، بدانیم در آن موقع امام زمان علیه السّلام در خانۀ ما بوده است. مسئله از این قرار است.²

حضور امام زمان علیه السّلام در قلوب طاهره

 الآن این وسایل و دستگاه‌هایی که در اینجا هست، امواج را ضبط می‌کنند. امواج از هر جهت در این اطاق هست؛ امواج رادویی هست، امواج تلویزیونی هست، امواج صوتی هست، امواج کوتاه و بلند هست، تمام اینها وجود دارد. امّا صحبت در آن گیرنده است! اگر شما گیرنده را تنظیم کنید، پیچ آن را بپیچانید و تنظیم کنید روی آن ایستگاه، آن را می‌گیرد؛ امّا اگر یک مقداری فاصله بدهید، نمی‌گیرد و سر و صدا و خش‌خش می‌کند. چرا؟ چون هنوز آن گیرنده روی ایستگاه تنظیم نشده است.

 آن وقتی که شما نمازتان با حضور قلب بود، آن موقع گیرندۀ شما روی ایستگاه تنظیم و سِت شده است، آن موقع! و اگر نماز بدون حضور قلب باشد، هنوز یک سانت با ایستگاه فاصله دارید، لذا خش‌خش می‌کند!

 و چون امام علیه السّلام طاهر است، در قلب طاهر می‌آید و در قلب غیر طاهر نمی‌آید. امام حقّ محض است، امام طهارت محض است، امام قدس و صفای محض است و این نیاز به هیچ محکی ندارد! شما وقتی که در وجود خودتان حالت روحانیت دیدید، بدانید که در آن موقع مورد توجه حضرت هستید؛ اگر در خودتان حالت

روحانیت ندیدید، بدانید نیستید! محک نمی‌خواهد! حالا امام زمان علیه السّلام بیاید و شما هم او را ببینید، چه فایده؟! چه نتیجه؟!

تفاوت اهداف ظهور برای سالکین إلی‌اللَه و غیر آنها

 بنابراین، هدفی که در آن هدف امام باقر علیه السّلام می‌فرماید: «إذا قامَ قائِمُنا وَضَعَ اللَهُ یدَه علیٰ رُؤوسِ العِبادِ؛ فَجَمَعَ بها عقولَهم و کَمُلَت به أحلامُهُم.»¹ آن هدف برای کیست؟ برای مردم عوام است! بله، برای مردم عوام ظهور حضرت مفید است؛ امنیت برقرار می‌شود، عدالت برقرار می‌شود، اطمینان برقرار می‌شود و مظاهر فساد همه از بین می‌روند. امّا برای سالک، و برای آن کسی که از هر دقیقۀ عمر [بهره برده، مسئله متفاوت است.]

 در جلسات عنوان بصری ـ اگر شنیده باشید ـ این مطلب را خدمت دوستان از اخوه و برادران عرض کردم:² هر لحظه از عمری که خداوند در این دنیا به ما می‌دهد، یک لحظه از عالم برزخ را کم می‌کند؛ یعنی اگر قرار بر این باشد که خدا برای کمال انسان، در این دنیا پنجاه سال عمر بدهد، به همان مقدار که کم داده است در عالم برزخ اضافه می‌کند و اگر در اینجا آن نصیب از حیات دنیوی را به انسان داده باشد، دیگر در عالم برزخ هیچ خبری نیست. پس بدانید این لحظاتی که در این دنیا از ما می‌رود، نه در این دنیا و نه در آن دنیا به‌جایش نخواهد آمد؛ لذا حساب دارد و این می‌شود خدای عادل! نگویید: «چرا فلان کس در بیست‌سالگی از دنیا رفت؟!» توقّع داشتید برای‌اینکه به کمال برسد چقدر در این دنیا بماند؟ اگر شخص در راه باشد و در بیست‌سالگی از دنیا برود، فرضاً پانزده سال طول می‌کشد برای‌اینکه به کمال برسد، خدا [چند] سال از آن دنیا در عالم برزخ برای او قرار می‌دهد! اینجا از تو کم گذاشتند، آنجا اضافه می‌کنند.

 به هوای بعد و پس از مرگ و امثال‌ذلک ننشینید؛ این سرمایه‌ای است که از بین می‌رود و دیگر به‌جای آن برنمی‌گردد! حال با توجه به این قضیه، چطور ما می‌توانیم

دست روی دست بگذاریم و تمام استعدادها و قُوا و آن جهاتی را که خداوند برای رسیدن به فعلیت و کمال در وجود ما قرار داده است، عاطل و باطل به لهو و لعب و به امید ظهور امام زمان علیه السّلام همین‌طور [تلف کنیم]؟! دلمان را خوش کنیم به اینکه: «این‌طور خواهد شد؛ آن‌طور خواهد شد؛ فلان می‌شود؛ فلان ستاره اگر در آسمان بیاید، دلالت بر ظهور می‌کند؛ فلان قضیه اگر از مشرق اتفاق بیفتد، چه خواهد شد؛ سفیانی اگر از سوریه ظهور کند، دیگر موقع ظهور حضرت است!»¹ شما اصلاً می‌دانید که فردا زنده هستید یا نه؟! حالا گیرم بر اینکه سفیانی هم ظهور بکند، وقتی من نباشم، چه فایده‌ای برای من دارد؟!

اهمیت پیاده کردن اهداف ظهور در وجود خود

 لذا ما باید در این دنیا در صدد این باشیم که آن اهدافی که حضرت بقیّةاللَه ارواحنا فداه در زمان ظهور برای عامّۀ مردم می‌آورد، آنها را در زمان غیبت انجام بدهیم؛ این مهم است. آنچه امام علیه السّلام با ظهور و حضور خود به‌عنوان تکلیف و نردبان برای فعلیتِ کمالات برای انسان می‌آورد، آنها را [انجام دهیم و] منتظر ظهور حضرت نشویم.

 کلمات آن حضرت هست، بیانات آن حضرت هست، نامه‌هایی که آن حضرت داده‌اند هست، سؤال و جواب‌ها هست، از سایر ائمه هست؛ لذا ما چیزی کم نداریم که منتظر ظهور امام بشویم و خلاصه بخواهیم با ظهور امام رفع نقایص خودمان را بکنیم! مگر این‌همه از بزرگانی که در زمان غیبت به مقام ولایت و طهارت و... رسیدند، منتظر ظهور شدند؟!

 من در تمام مدت عمر مرحوم آقا ـ رضوان اللَه علیه ـ یک بار نشنیدم که ایشان در صحبت‌ها و جلساتشان، دوستان و رفقایشان را به این مسائل تشویق کنند: «حضرت چه زمانی ظهور می‌کند و در چه تاریخی خواهد آمد و...!» نه، نشنیدم. تمام توجه و تمام توجیه ایشان دوستان خودشان را در این راستا، متوجه عمل به تکلیف بوده

است که اگر این کار را انجام دادید، با آن حضرت معیّت دارید!

پاسخ علامه طهرانی در کیفیت ارتباطشان با حضرت ولیّ‌عصر علیه السّلام

 یک روز یکی از دوستان از مرحوم آقا سؤال کرده بود: «آقا، ارتباط شما با امام زمان علیه السّلام چگونه است؟» ایشان که در طبقۀ بالا بودند، فرمودند:

من که الآن اینجا نشسته‌ام، چطور بر افرادی که در طبقۀ پایین و در منزل بازی می‌کنند و صحبت می‌کنند و حرکت می‌کنند، احاطه و اشراف دارم و مواظب هستم که مثلاً صدای کسی بلند نشود، کسی تخطّی نکند، کسی شیطنت نکند و امثال‌ذلک؛ امام علیه السّلام هم با من مثل همین است! انگار طبقۀ بالا نشسته‌اند و من طبقۀ پایین و از آنجا [بر من اشراف] دارند.

 البته باز این جوابی که ایشان داده‌اند مطابق با فهم اوست، ولی مسئله از اینها خیلی بالاتر و دقیق‌تر است! این مسئله است.

 خب، گفته‌اند: «ره چنان رو که رهروان رفتند!»¹ اینها را که ما دیدیم مدام وعدۀ به ظهور و... می‌دادند، از دنیا رفتند و به وعده‌های خودشان هم نرسیدند! اینکه با چشممان دیدیم. امّا این‌طرف که در مطالب و مسائل دیگر حرکت کردند، نتایج اینها را هم دیدیم. حال گروهی این، گروهی آن پسندند!² این گوی و این میدان! گفت: «گر گدا کاهل بود، تقصیر صاحب‌خانه نیست!»³

عدم تفاوت غیبت و ظهور امام علیه السّلام

 امام علیه السّلام موت و حیات ندارد، کوچک و بزرگی ندارد، غیبت و ظهور ندارد. همین‌که شما در این روز، روز چهاردهم و شب نیمۀ شعبان آمده‌اید در اینجا جمع شده‌اید و خواسته‌اید از باب قحط‌الرّجالی و دیگر چه عرض کنم، اسمش را

بگذاریم: از باب تأسّف و تأثّر و بدشانسی، یک وقت و دقایقی از عمرتان را در صحبت با ما بگذرانید، همین قضیه و نیتِ شما که شما را به اینجا آورده است، چه کسی آورده است؟ چرا شما جای دیگر نرفتید؟ چرا مانند بقیۀ افراد به مسائل دیگر نپرداختید؟ این قضیه چیست؟ این امام علیه السّلام است.

اهمیت حاضر دیدن امام زمان در کنار خود

 احاطۀ مقام ولایت به این می‌گویند؛ به این می‌گویند که بیاید و توفیق بدهد و راه بیندازد و حرکت بدهد و انسان را ببرد. در تمام لحظات و در تمام دقایق و در تمام خطورات، اول او را حاضر و ناظر ببینید و بعد، آن حرفی را که می‌خواهید، بزنید و آن قدمی را که می‌خواهید، بردارید و آن عملی را که می‌خواهید، انجام بدهید. اول وجود حضرت را در کنار خودتان حاضر ببینید؛ مثل‌اینکه من الآن دارم صحبت می‌کنم! می‌دانید می‌خواهم چه بگویم؟!

 یک روز من داشتم با مرحوم آقا صحبت می‌کردم،¹ عرض کردم:

آقا، من وقتی دارم با شخصی صحبت می‌کنم، اگر امام علیه السّلام هم اینجا در کنارم باشد، همین‌طوری حرف می‌زنم! یعنی می‌خواهم این‌طور باشم.

 یعنی باید هر کدام از ما در هر عملی که می‌خواهیم انجام بدهیم، این حالت حضورِ امام علیه السّلام را در کنار خود مشاهده کنیم. آن‌وقت شما ببینید که اگر واقعاً افراد بخواهند به این مطلب عمل کنند، چه وضع و چه اوضاعی پیش می‌آید! دیگر کسی می‌تواند به کسی دروغ بگوید؟! دیگر کسی می‌تواند به کسی تهمت بزند؟! دیگر کسی می‌تواند به کسی نیت بد کند؟! همۀ اینها از بین می‌رود. یک چند روزی و مدتی امتحان کنیم، اگر بدی دیدیم کنار می‌گذاریم، کاری ندارد! امّا اگر نتیجه‌اش برایمان روشن و ملموس بود، دیگر در آن‌صورت انسان عاقل و منطقی هیچ‌وقت عمل راجح را ترک نمی‌کند.

بیان برخی از اعمال شب نیمۀ شعبان و تأکید بر احیاء آن

 صحبت ما طولانی و وقت نماز مغرب شد. امشب شب نیمۀ شعبان است.

امروز در خدمت دوستان هم که بودیم عرض کردم:¹ امشب شب احیا است و تمام اولیا و بزرگان نسبت به احیای امشب خیلی تأکید داشتند و خود مرحوم آقا هم شب‌های نیمۀ شعبان را با دوستانشان احیا می‌گرفتند؛ البته در آن زمانی که در طهران بودند، ولی بعد که به مشهد مشرّف شدند دیگر دستور می‌دادند که هر کسی در منزل خودش [احیا داشته] باشد. یادم است که خود ایشان هم در همین شب با دوستان خصوصی‌شان دعای کمیل می‌خواندند. دعای جوشن هم وارد است،² دعای کمیل هم وارد است،³ دعای فرج برای ظهور آن حضرت هم وارد است.

اهمیت دعا برای ظهور و فرج باطنی امام زمان علیه السّلام

منظور از ظهور و فرج باطنی امام زمان (ت)

 البته وقتی که انسان در دعای فرج، ظهور ظاهری را از خداوند متعال طلب می‌کند، باید در وهلۀ اول آن ظهور باطنی را برای خودش طلب کند! این مسئله مهم است. بایستی ظهور باطنی برای انسان طلب بشود و آن مورد طلب [قرار بگیرد]؛ حال چه ظهورِ ظاهری باشد یا نباشد!⁴ چطور اینکه در روایات هم از امام صادق

علیه السّلام در این مسئله روایاتی داریم.¹

 در هر صورت، احیای امشب خیلی مستحب است.² البته این‌طور تصوّر نکنید که حتماً باید تمام شب را بیدار باشید! نه، اگر برای رفع خستگی یک مقداری استراحت کنید اشکالی ندارد. خلاصه بدانید که شب، شب بسیار مهمی است و نظیر امشب کم پیدا می‌شود! فرصت را از دست ندهید که فرصت باز نمی‌گردد.

 امیدواریم که ما را هم از دعا فراموش نکنید و این حقیر فقیر مسکین را هم مدّ نظر داشته باشید، که امیدواریم به‌واسطۀ توجّهات امام زمان علیه السّلام، عنایت و الطاف بی‌شائبۀ آن حضرت در دنیا و آخرت همیشه مُمِدّ و مؤیّد ما باشد.

اللَهمّ صلّ علیٰ محمّدٍ و آلِ محمّد

مجلس دوّم: نقش امام زمان علیه السّلام در حرکت تکاملی انسان

طهران / ١٨ رجب‌المرجّب ١٤٢٢ ه‍.ق

جلسۀ دوازدهم سلوک خانواده

أعوذ باللَه من الشّیطان الرّجیم

بسم اللَه الرّحمٰن الرّحیم

و صلّی اللَه علیٰ سیّدنا و نبیّنا أشرفِ الأنبیاءِ و المُرسَلینَ

و خاتَمِ السُّفَراءِ المُقرَّبینَ أبِی‌القاسمِ محمّدٍ

و علیٰ آله الطّیِّبینَ الطّاهرینَ

و اللّعنةُ علیٰ أعدائِهم أجمعینَ إلیٰ یومِ الدّین

 وقتی راجع به سؤالاتی که مُخدَّرات¹ مرقوم فرموده بودند مطالعه می‌کردم، مطالب بسیار عالی و سؤال‌های بسیار مفید در آنها دیده می‌شد؛ به دو سه تای از آنها که در بسیاری از نوشته‌ها وجود داشت اشاره می‌کنم، خیال می‌کنم فرصت بیشتری نداشته باشم.

 یکی از آن سؤال‌هایی که خیلی تکرار شده و سؤال بسیار بجا و می‌توان گفت سؤال همگی ما است، مربوط به حقیقت امام زمان علیه السّلام در عالَم تربیت و نظام تربیتی و تکاملی انسان و نقش آن حضرت در این مسئله است که در چند جا این نکته به چشم می‌خورد؛ اینکه مسئلۀ انتظار ظهور و انتظار فرج آن حضرت چه تأثیری در روند تکاملی انسان می‌تواند داشته باشد؟

 مطلب دوم که باز سؤالِ مکرّر بود، کیفیت مراقبه بود و اینکه چرا گاهی حالت

سستی و تکاهل برای انسان پیدا می‌شود و چه کنیم که این حال را نداشته باشیم؟

 و سؤال سوم که باز به‌طور تکرار در میان این مکتوبات وجود داشت، کیفیت تسریع در سیر و سرعت بخشیدن به حرکت سلوکی و رسیدن به مرتبۀ تجرّد بود.

تبیین جایگاه مقام ولایت و حقیقت امام زمان علیه السّلام

 اما راجع به سؤال اول که شناخت امام علیه السّلام و علت وجودی آن حضرت و کیفیت تأثیر وجود آن حضرت در حرکت تکاملی انسان است، [باید عرض شود]:

امام زمان واسطۀ نزول اسماء و صفات الهی

 مسئلۀ امام زمان علیه السّلام با سایر ائمه تفاوتی ندارد، یعنی کیفیت نزول مقام مشیّت و ارادۀ پروردگار از نفس ولیّ خدا در قوالب و در تعیّنات محدودۀ خارجی نسبت به تمام ائمه علیهم السّلام یکسان است. آنچه که از اسماء کلّیۀ الهی و صفات کلّیۀ الهی در این عالم ظهور پیدا می‌کند، با تمام خصوصیّات و با تمام فرق‌هایی که دارد، یک واسطه‌ای می‌خواهد که این اسماء کلی را در هر طبقه و در هر مرتبه‌ای اندازه‌گیری کند و طبق همان مقدار این اسم را در آنجا نازل کند.

امام زمان در حکم نیروی معدّلِ عالم وجود

 الآن این ضبط‌ها و این وسایل الکتریکی که در مقابل ما هست، هر کدام از اینها یک مقدار توان و قدرت برای قبول قوۀ برق و الکتریسیته دارند. این توان به کیفیت دستگاه و امکاناتی که در آن هست و نیز میزان ثقلی که آن دستگاه‌ها و قرقره‌ها و وسایل مکانیکی دارند، بستگی دارد که [با توجه به] کمّیّت، تعداد، کوچکی و بزرگی آن، یک مقدار انرژی بر طبق همان می‌طلبد. حال اگر ما کمتر از آن مقداری که قدرت دارد تا بتواند این دستگاه را به‌کار بیندازد به آن بدهیم، طبعاً این دستگاه نمی‌تواند حرکت کند، یا اینکه حرکت آن کُند خواهد بود و آن کیفیت مطلوب را نمی‌تواند ارائه بدهد. یا اگر بیش از آن مقدار برق به آن تحمیل کنیم، من‌باب‌مثال به دستگاهی که باید ٨ ولت برق قبول کند ما ٢٢٠ولت وصل کنیم، یک‌مرتبه از بین می‌رود، می‌سوزد و از حیّز انتفاع می‌افتد! طبعاً باید هر دستگاهی یک کنترلِر¹ داشته باشد که به آن «ترانس»² گفته می‌شود،

این ترانس می‌آید برق را طبق آن مقدار مصرف و خورَند، به این دستگاه می‌دهد.

نزول اسماء و صفات الهی در موجودات به میزان سعۀ وجودی آنها

 وجود امام زمان علیه السّلام حکم ترانس عالم وجود است؛ یعنی آن اسماء کلّیۀ الهی مانند اسم علیمِ بی‌انتها، اسم قدیر بی‌انتها، اسم حیّ بی‌انتها و اسم مُمیت بی‌انتها، تمام این اسامی پروردگار که صفات پروردگار و خصوصیّات ذات پروردگار هستند، اگر بخواهند خارج از محدودۀ سعۀ یک نفر بیایند، اصلاً دوام نمی‌آورد! خداوند برای هر کسی یک مقدار توان قرار داده که اگر بخواهد از آن توان خارج بشود، اصلاً به‌طور کلی متلاشی می‌شود.

حکایتی از سلب محبّت مادرانه از یک مادر و آثار آن

 می‌گویند: یک روز حضرت عیسی علیٰ نبیّنا و آله و علیه السّلام از جایی می‌گذشت، دید یک مادری خیلی دارد قربان‌صدقه بچه‌اش می‌رود و خلاصه خیلی اظهار محبّت می‌کند؛ خیلی زیاد! حضرت عیسی گفت: «خدایا، این مادر خیلی دارد این کار را می‌کند، طبعاً [به این مقدار] ضرورت ندارد!» حالا خود حضرت عیسی بچه نداشت که بخواهد این مسائل را [داشته باشد]! خطاب آمد: «بسیار خب، ما این محبّت را می‌گیریم و کم می‌کنیم.» یک‌مرتبه دید این مادر بچه را رها کرد و گفت: «من اینجا معطّل تو باشم؟! مگر من بیکارم که خودم را فدای تو بکنم؟! کار و زندگی دارم!» بچه را رها کرد و رفت، بچه هم شروع کرد به گریه کردن و داد و بیداد کردن! حضرت عیسی گفت: «خدایا، این بچه الآن می‌میرد، مادرِ او را برگردان!» خطاب آمد: «ما مقدارش را قرار می‌دهیم، ما آن اندازه را تأمین می‌کنیم، ما این محبّت را در این مادر قرار می‌دهیم و ما این میزان و این مقدار را در این مادر می‌گذاریم تا بتواند بچه را بزرگ کند. اگر مادر محبّت نداشته باشد، دیگر نصفه‌شب که با گریۀ این بچه بلند نمی‌شود و خودش را به آب و آتش نمی‌زند و ناراحتی‌ها را تحمّل نمی‌کند!»¹

 اینها همه برای این است که آن مقدار از اسم رحیم و آن مقدار از اسم رئوف و آن مقدار از اسم محبّ الآن باید بیاید و در این مادر قرار بگیرد تا اینکه این مادر بتواند رشد و حرکت بدهد.

حکایتی از متلاشی شدن یک جوان به‌سبب ازدیاد محبّت الهی در او

 یک روز حضرت موسی علیٰ نبیّنا و آله و علیه السّلام داشت به‌سمت کوه طور می‌رفت. یک نفر را دید، گفت: «موسی، داری کجا می‌روی؟»

 ـ دارم به کوه طور می‌روم.

 ـ یک تقاضایی از خدا دارم!

 ـ تقاضایت چیست؟

 ـ تقاضایم این است که از خدا طلب کنی محبتش را در من زیاد کند!

 حضرت موسی گفت: «به صلاحت نیست!»

 ـ تو چه‌کار داری؟ داری کوه طور می‌روی این را هم از خدا بخواه!

 ـ بسیار خب.

 وقتی که حضرت موسی به کوه طور رفت و این حال را عرضه داشت، خدا گفت: «حالاکه این می‌خواهد، ما این محبّت را اضافه می‌کنیم، برگرد ببین چه خبر شده است!»

 حضرت موسی وقتی که از کوه طور برگشت، نگاه کرد به درخت‌ها و دید یک چیزهایی و لباس‌های پاره‌ای روی درخت‌ها هست؛ به خارها نگاه کرد، دید ذرّات بدن این فرد روی خارها است! خطاب آمد: «ما یک مقدار محبّت خود را به او دادیم

متلاشی شد و الآن هر تکّه‌اش روی خار غلتان قرار گرفته است!»¹

 البته این مطالبی را که خدمتتان عرض می‌کنم، در واقع دارم پاسخ به آن سؤال بعد را هم ضمناً می‌دهم.

 یک روز مرحوم آقا می‌فرمودند:

چند نفر آمدند خدمت امام حسین، در زدند و گفتند: «می‌خواهیم بیاییم داخل، حاجتی داریم.»

[امام حسین فرمودند]: «بفرمایید!» آنها هم آمدند.²

 از همان اصحاب هم بودند! به تعبیر خودشان از آن گردن‌کلفت‌ها و پهلوان‌هایی که مثلاً انتخاب شدۀ از میان همۀ افراد هستند و قابلیت شنیدن مطالب سرّ را دارند. خلاصه افراد عادی نبودند.

حکایت تجلّی پروردگار بر کوه طور و مدهوش شدن حضرت موسی

 داریم که وقتی حضرت موسی به کوه طور می‌رفت، ﴿وَٱخۡتَارَ مُوسَىٰ قَوۡمَهُۥ سَبۡعِينَ رَجُلٗا﴾؛³ «از میان افراد قوم هفتاد نفر را انتخاب کرد.» هفتاد نفری که بتوانند در مقابل [این مسئله پابرجا باشند، البته] نه‌اینکه بتوانند در مقابل جذوات الهی دوام بیاورند، بلکه بتوانند مطلب بفهمند و حالشان بهتر باشد؛ کسانی که عالم‌تر بودند و سعه و قدرت بیشتری داشتند تا خلاصه بتوانند پا به پای موسی بیایند و مطالب را درک کنند. بعد آن اوضاع پیش آمد: ﴿فَلَمَّا تَجَلَّىٰ رَبُّهُۥ لِلۡجَبَلِ جَعَلَهُۥ دَكّٗا وَخَرَّ مُوسَىٰ صَعِقٗا﴾؛⁴ «وقتی که خداوند تجلّی کرد [بر کوه آن را خُرد ساخت و موسی مدهوش بر زمین افتاد]!»

تفسیر حقیقت معنای «تجلّی» در داستان حضرت موسی

 معنای تجلّی یعنی از آن اسماء کلّیۀ الهیۀ خود، از آن اسم علیمش، از آن اسم حیّ‌اش، از آن اسم قدیرش، بر صورت ملکوتی این کوه آمد و بر او زد. کوه هم مانند

سایر اینها یک صورت ملکوتی و یک سعۀ وجودی دارد و بر طبق آن سعۀ وجودی است که حیات دارد و پاینده و پایدار است. اگر یک مقداری [بیشتر] باشد، مثل این دستگاه، دیگر ترانسِ آن قدرت ندارد و می‌سوزاند؛ وقتی یک برق قوی باشد، می‌سوزاند!

 این برقی که الآن فرض کنید از یک نیروگاه یا از یک سدّی می‌گیرند، این برق که همین‌طوری نیست؛ این برق چند هزار ولت قدرت دارد، همین‌طور می‌آید در این شبکه‌ها و مدام از ولت آن کم می‌کنند، تا وقتی که می‌رسد به منازل ما به ٢٢٠ولت می‌رسد.

 ما یک وقت در یکی از این شهرستان‌ها ـ ظاهراً در اصفهان بود ـ به یکی از همین نیروگاه‌ها رفته بودیم؛ آن نیروگاه سدّ معروف. وقتی که ایستاده بودیم و آن توربین‌ها که برق را تولید می‌کرد در حال چرخش بود، یک پنجره‌ای در مقابل ما بود. آن مسئول گفت: «آقا، اگر شما دست را از این پنجره داخل کنید، یک‌مرتبه تبدیل به ذغال خواهید شد!» با اینکه تا آن سیم‌هایی که برق را از آن توربین می‌گیرند و بعد منقلب می‌کنند، نیم‌متر باقی بود! ولی این‌قدر این طیف، طیف قوی است که حتی نیاز ندارد انسان دستش را به آن بگیرد.

 حال این را می‌آورند در منزل و تبدیل می‌کنند به ٢٢٠ولت، امّا باز ما به این ٢٢٠ولت نمی‌توانیم دست بزنیم؛ قوی است و انسان را از بین می‌برد. می‌گویند اگر می‌خواهی دست به این برق بزنی باید تبدیل به ٨ ولت، ٥ ولت، ١٠ولت کنی تا اینکه نتواند در تو تأثیر بگذارد.

 لذا حضرت موسی هم افتاد و آن افراد هم همه مُردند. بعد حضرت موسی گفت: «من برگردم به مردم چه جوابی بدهم؟! می‌گویند تو رفتی اینها را کُشتی! تو قرار بود اینها را ببری تا بیّنه باشد، بیایند شهادت بدهند و از مطالبی که دیده‌اند و از مسائلی که شنیده‌اند به ما بگویند تا اینکه اعتقاد ما به تو، اعتقاد به معاد و اعتقاد به رسالت و شریعت بیشتر بشود! امّا می‌گویند تو رفتی دخل همه را آوردی و دیگر اینجا کسی برای ما باقی نمانده است و کسی در اینجا نیست! چه‌کار کنیم؟!» دیگر

خدا هم دلش به حال حضرت موسی سوخت و آمد اینها را زنده کرد تا خلاصه نیایند بگویند که تو رفتی آنها را چه‌کار کردی؟!¹و²

حکایت درخواست بیان اسرار الهی از سیدالشهدا توسط عده‌ای از اصحاب

 اینهایی هم که آمده بودند خدمت سیدالشهدا، به‌قول مرحوم آقا: «از همان‌هایی بودند که حضرت موسی انتخاب کرده بود؛ از همان‌ها آمده بودند!»

 [مرحوم آقا می‌فرمودند]:

وقتی که آمدند رو کردند به امام حسین، حضرت فرمود: «از من چه می‌خواهید؟» این به آن نگاهی کرد و آن هم یک خُرده به این نگاهی کرد، گفتند: «می‌خواهیم از آن مسائل و اسراری که می‌دانی و به کسی نمی‌گویی و از آن

مطالبی که هرجایی پیدا نمی‌شود، به ما بگویی! خلاصه امروز آمده‌ایم، از اینجا هم بیرون نمی‌رویم!»

حضرت یک خنده‌ای به آنها کرد و گفت: «نمی‌توانید، تحمّل و قدرت ندارید!» گفتند: «نمی‌شود، هیچ فایده‌ای ندارد [و باید بگویی]!»

حضرت دوباره فرمود: «نمی‌توانید! اینها را نمی‌توانید تحمّل کنید!»

گفتند: «نه!»

بعد حضرت فرمود: «حالا یک نفرتان را امتحان می‌کنیم، اگر دوام آورد، بقیه [هم بیایید]؛ نفر بعد و نفر بعد! حالا چه کسی می‌آید؟!»

 اینها هم دوباره از میان خودشان گشتند و یکی را انتخاب کردند که به‌قول مرحوم آقای حداد: «چکّش‌خور او بهتر بود»¹ و سعۀ او بیشتر بود.

حضرت فرمود: «حالا بیا برویم کنار.» حضرت او را بُرد در یک اطاق و وقتی برگشت، اینها دیدند آن فرد دارد تِلوتلو می‌خورد، سر او گیج می‌رود و دیگر اصلاً نمی‌تواند با اینها حرف بزند!

حضرت فرمودند: «اگر می‌خواهید این بلا سر شما هم بیاید، بفرمایید!» گفتند: «نه، ما [نمی‌خواهیم]!»²

 البته مرحوم آقا بعد فرمودند:

انسان نباید بترسد و باید برود، هرچه می‌خواهد بشود! وقتی شما در دامن امام حسین رفتی، دیگر ترس یعنی چه؟! حالا تلوتلو می‌خورد، بخورد! هر طوری هم می‌خواهد بشود، بشود!

 علیٰ‌کلّ‌حال بهتر این است که انسان مسائل را به خود آنها بسپارد تا اینکه هر طور و در هر مرتبه که خودشان صلاح می‌دانند، همان‌طور انجام بدهند.

ولایت، واسطۀ تجلّی اسماء و صفات الهی بر تمام عوالم وجود

 این نیرو، نیروی معدّل است. نیروی معدّل یعنی نیروی مدیر و حقیقتی که این اسماء کلّیۀ الهی، این علم لا یتناهیٰ، این قدرت لا یتناهیٰ و این حیات لا یتناهیٰ را می‌آورد در تمام این عوالم وجود ـ از عوالم لاهوت و جبروت و عالم ملکوت علیا و سفلیٰ و عالم ملائکه و عالم عقل و جنّ و انس و حیوانات و اشجار و جمادات و نفوس قدسیّه و نفوس منفصله و عالم ارواح و عالم اسرار و عالم خارج و مادّه ـ تمام اینها را طبق آن ظرفیت و طبق همان مرتبه‌ای که قابلیت دارند و باید در همان مرتبه باشند، این اسماء کلّیه را می‌آورد در همۀ اینها تقسیم می‌کند. این می‌شود نفس امام.

 پس نفس امام علیه السّلام عبارت است از آن نیروی معدّل و ترانسی که اسماء کلّیۀ الهیه را بر طبق مصلحت و بر طبق استعداد هر ظرفی، در آن ظرف قرار می‌دهد. این می‌شود این نیروی معدّل که البته در اینجا عالَم تکلیف و عالم اختیار از این مسئله خارج نیست.

 بنابراین نکتۀ مهم در بینش انسان نسبت به مقام ولایت و امام علیه السّلام رسیدن به این نکته است که هر قدمی که بخواهیم برداریم و هر عملی که بخواهیم انجام بدهیم ـ حتی در تفکرات ما ـ باید بدانیم که نفس آن عمل، نفس آن قدرت، نفس آن فعل، نفس آن ذکر، نفس آن دعا و نفس آن قرآن که ما به آن اشتغال داریم، در همان حین اشتغال، با این نیروی معدّل الآن دارد در وجود ما تحقّق خارجی پیدا

می‌کند! امام علیه السّلام این است.

سرایت ولایت امام علیه السّلام حتی به دشمنان خود

 هارون امام علیه السّلام را در زندان می‌اندازد ولی نمی‌داند همین شخصی که الآن در زندان است، اگر نباشد، او بر تخت سلطنت جا ندارد! او نمی‌داند اگر این شخصی که الآن در زندان سِندی بن شاهک است و به خیال خودش او را در غُل کرده و زنجیر به پای او بسته و نمی‌تواند از جایش حرکت کند، آن نفَسی را که الآن دارد می‌کشد به اراده و اختیار اوست؛ این را نمی‌داند!

 دست امام سجاد را می‌بندند، غل جامعه می‌آورند و این دست را به همین کیفیت به گردن می‌بندند،¹ به‌طوری‌که تا آخر عمر اثر جراحت و آثار این سفر از کربلا به کوفه و به شام بر پشت و بازوهای امام سجاد علیه السّلام بوده است؛² ولی همین فردی که دارد این را می‌بندد و همان یزیدی که الآن دارد این کار را انجام می‌دهد، نمی‌داند که با ارادۀ همین جوان دست‌بسته است که الآن روی این تخت نشسته و دارد حکمرانی می‌کند!

تبیین موقعیت ظاهر و باطن امام علیه السّلام در عالم وجود

 یعنی موقعیت امام علیه السّلام نسبت به عالم وجود دو موقعیت ظاهر و باطن است:

 در موقعیت ظاهر امام همین است که ما می‌بینیم: راه می‌رود، حرکت می‌کند، می‌خوابد، غذا می‌خورد، اگر زخمی بر او وارد بشود تأثیر می‌کند، شمشیر بر او اثر می‌گذارد؛ همان‌طوری‌که بر دیگران اثر می‌کند، ممکن است مریض بشود؛ همان‌طوری‌که دیگران مریض می‌شوند و دارو در او اثر می‌گذارد؛ همان‌طوری‌که در سایر افراد اثر می‌گذارد. از نقطه‌نظر ظاهر امام علیه السّلام مثل سایر افراد است؛ امام را می‌گیرند در زندان می‌اندازند، امام را می‌کُشند، اسب هم از روی بدن او رد می‌کنند و بدنش را دستخوش تمام ناملایمات قرار می‌دهند؛ همان‌طوری‌که سایر افراد را هم اگر بخواهند به همین وضع مبتلا کنند، آنها هم همین‌طور هستند. این جنبۀ ظاهر است.

 ولی جنبۀ باطن امام، جنبۀ واسطه و وسیله بودن است؛ یعنی اگر امام علیه السّلام

نباشد و آن روح ولایت وجود نداشته باشد، اثری به این نحو از تعیّنات خارجی و حوادث و پدیده‌های خارجی در هیچ مرتبه‌ای از مراتب عالم وجود، وجود ندارد! یعنی اگر روح ولایتِ رسول خدا نباشد، اصلاً جبرئیلی نیست تا اینکه برای پیغمبر وحی بیاورد، اسرافیلی نیست تا اینکه حیات بدمد، عزرائیلی نیست تا اینکه اصلاً قبض روح کند! ملائکه، واسطه‌های تنفیذ مشیّت و ارادۀ خدا در عالم وجودند که این واسطه‌ها باز به‌واسطۀ نفس امام علیه السّلام دارای این قدرت و دارای این اختیار و دارای این تکلیف هستند.

 پس وجود امام زمان علیه السّلام از نقطه‌نظر ظاهر با سایر ائمه تفاوتی نمی‌کند؛ حضرت می‌خوابد، بلند می‌شود، نماز می‌خواند، غذا می‌خورد، حرکت می‌کند و تمام کارهایی را که ائمه علیهم السّلام انجام می‌دهند نیز او انجام می‌دهد. امام علیه السّلام به‌عنوان یک فردی که در اینجا زنده است، نفس او تعلّق به این عالم دارد و برای بقا احتیاج به انجام اموری دارد که همۀ افراد و همۀ پدران خودش به این امور اشتغال دارند. امام زمان غذا می‌خورد همان‌طور که دیگران می‌خوردند و استراحت می‌کند، مثل بقیه؛ منتها از انظار پنهان است.

تنفیذ امور همۀ عوالم به‌دست امام زمان علیه السّلام

 ولی نکتۀ مهم در وجود مبارک امام زمان علیه السّلام این است ـ و ما از این نکته غافل بودیم و هستیم ـ که وجود امام زمان علیه السّلام به معنای تنفیذ امور در همۀ عوالم است. ما می‌رویم کار انجام می‌دهیم بعد می‌گوییم: «ما کردیم!» می‌رویم به یک مسئله‌ای دسترسی پیدا می‌کنیم می‌گوییم: «قدرتِ ما بود، همّت ما بود، چه بود و چه بود!» می‌رویم یک جا را فتح می‌کنیم می‌گوییم: «ما رفتیم فتح کردیم!» امّا وقتی که به یک مطلوبی نرسیدیم می‌گوییم: «خدا نخواست!» چرا؟! اگر قرار بر این است که ما مسائل را به خدا نسبت بدهیم، چرا هر دو را نسبت ندهیم؟! چرا اراده و مشیّت او را در اعمال نبینیم؟! تمام آنچه که در عالم اتفاق می‌افتد زیر نظر امام زمان علیه السّلام است.

جایگاه رؤیت ظاهری امام زمان در مکتب عرفان

 بنابراین آیا مسئلۀ مهم در حرکت یک سالک، رسیدن به همین بدن امام زمان است؟ این بدن که مثل سایر بدن‌ها است؛ تفاوتی ندارد، تفاوت فیزیکی ندارد. یعنی فرض کنید گلبول‌های قرمز امام زمان بیشتر از سایر افراد است؟! گلبول‌های سفیدش

کمتر یا زیادتر است؟! حضرت از نقطه‌نظر ظاهر و از نقطه‌نظر بدن خیلی قوی‌تر است؟! نه، حضرت یک بدن معتدل و مستوی‌القامه‌ای مانند سایر افراد دارد.

امکان دستیابی به سعادت حتی بدون دیدن ظاهری امام علیه السّلام

 این رسیدن، رسیدن به ظاهر است و رسیدن به ظاهر، ظاهر است. ظاهر یعنی ظاهر؛ یعنی انسان تلاش کند و یک عمر مجاهده کند تا اینکه امام زمان را ببیند! بسیار خب، حالا دید، آیا تمام شد؟! باید از حضرت چه بخواهد و تقاضا کند؟ آن تقاضا چیست؟ سعادت است! حضرت همین الآن هم می‌شنود و ما بدون اینکه حضرت را هم ببینیم می‌توانیم این تقاضا را از حضرت بکنیم. سعادت دنیا و آخرت و عافیت دنیا و آخرت و رسیدن به معرفتِ آن حضرت چیزی است که بدون دیدن هم مهیّا می‌شود.

 راهی را که بسیاری برای کمال مطرح می‌کنند و آن را در رؤیت ظاهری امام علیه السّلام می‌بینند، راه اشتغال نفس و راه التذاذ نفس است؛ راه، راه توقّف است؛ راه، راه سرگرمی نفس به مسائل ظاهر است.

کلام علامه طهرانی در کیفیت ارتباطشان با امام زمان علیه السّلام

 اما در مکتب بزرگان و در مکتب اهل عرفان، راه، رسیدن به ولایت امام زمان است. زمانی که مرحوم آقا در طهران بودند، یک نفر از ایشان سؤال کرده بود: «آقا، ارتباط شما با امام زمان چگونه است؟» ایشان که در طبقۀ بالا بودند فرمودند:

مثل ارتباط من با افرادی که الآن در طبقۀ زیر وجود دارند؛ الآن که من در طبقۀ بالا هستم و دارم با شما صحبت می‌کنم، چطور نسبت به طبقۀ زیر و افرادی که در زیر هستند اشراف دارم؟ امام زمان با من این‌طور اشراف دارد و به این کیفیت است.

چگونه با امام زمان علیه السّلام ارتباط برقرار کنیم؟ (ت)

 ایشان هم که دروغ نمی‌گفتند و شوخی نمی‌کردند! حالا این بهتر است که انسان تمام وجود خود را در تحتِ تصرّف و در تحتِ ولایت و اشراف امام علیه السّلام ببیند، یا اینکه فرض کنید ماهی یک مرتبه برود امام زمان را ببیند؟!¹

¹

¹

بی‌فایده بودن رؤیت امام زمان بدون ازدیاد معرفت

 افرادی بودند، زحمت می‌کشیدند، وِردهایی داشتند، اربعینیّاتی داشتند، کارهایی می‌کردند و بعد از دو ماه، سه ماه یا چهار ماه به آنها یک فرصتِ پنج دقیقه یا یک دقیقه‌ای داده می‌شد و امام را [در حدّ] یک دیدن، در یک خیابان و در یک جا می‌دیدند. بسیار خب، این‌همه شما زحمت کشیدی و امام زمان را دیدی، از این دفعه تا آن دفعه هم که قیافۀ امام زمان تغییر نکرده است تا بگوییم مثلاً اول سفید بود بعد سیاه شد، بعد قرمز و بعد زرد، نه! حضرت همیشه یک رنگ بوده و همه حضرت را همیشه به یک [شکل مشاهده کرده‌اند]؛ اینکه شما الآن حضرت را در مرتبۀ دوم می‌بینید، چقدر بر معارف تو اضافه کرد؟ هیچ! فقط دلت را خوش کرد به اینکه آمدی و امام را دیدی، همین، تمام! غیر از این که چیز دیگری نبود! آیا خدا را بهتر شناختی؟! نسبت به خدا معرفت بیشتری پیدا کردی؟! معرفت اسماء الهیه در دلت بیشتر شد؟! کدام؟! نه، همین‌قدر دلت خوش شد که امام را دیدی! بسیار خب، همین مقدار بود و این شخص بیش از این مقدار سهم ندارد.

اهمیت و آثار رسیدن به ولایت امام زمان علیه السّلام

 حال به‌جای اینکه نیت و هدفت رسیدن به دیدن ظاهری امام علیه السّلام باشد، نیت و هدفت را بر این قرار بده که امام را در وجود خودت پیاده کنی؛ کاری کنی که همیشه خود را در خدمت امام ببینی و نیت را برای رسیدن به ولایت امام علیه السّلام قرار بدهی؛ چه ببینی چه نبینی، چه حضرت را مشاهده بکنی یا نکنی!

 آنگاه است که هر روز که بر انسان می‌گذرد یک پردۀ جدیدی می‌آید، یک معرفت جدیدی پیدا می‌شود و یک حقیقت جدیدی از وجود آن حضرت برای انسان تجلّی می‌کند. وجود آن حضرت را دیگر وجود سِعی و اطلاقی می‌بیند و محدود در

یک شخص و یک قیافۀ خاص نمی‌بیند؛ یک وجود سِعی را می‌بیند که از ذرّه ذرّۀ عالم وجود گرفته تا در تمام مراتب عالم قُرب و عالم تجرّد، منتشر و پراکنده است و همه را در حوزۀ نفسِ ولایی خود محو و هضم کرده و همه را در هر مرتبه به آنچه که صالح برای آن مرتبه است، در آن مرتبه قرار می‌دهد.

ولایت یعنی توحید در مقام جمع

 این وجود، وجودی است که شناخت آن مساوی است با شناخت وجود پروردگار؛ یعنی انسان به مرتبۀ ولایت برسد که آن ولایت عبارت است از حقیقت توحید، منتها حقیقت توحید در مراتب اسماء و صفات.

 به عبارت دیگر می‌توان گفت: ولایت، یعنی توحید در مقام جمع. و توحید ذات مرتبه‌ای است بالاتر از مرتبۀ ولایت و ولایت هم خودش اسمی است از اسماء کلّیۀ پروردگار که از اسماء مُلاصِق و ذاتیّات منتزعۀ از آن ذات پروردگار است. روی این جهت، شناخت امام علیه السّلام باید به شناخت حقیقت او باشد.

هدف از دیدار امام زمان علیه السّلام در کلام مرحوم حداد

 مرحوم آقای حداد هم به من فرمودند. وقتی که تقریباً حدود هفده سال سن داشتم، از ایشان سؤال کردم: «آیا من می‌توانم به حضور حضرت برسم؟» ایشان فرمودند: «بله، می‌توانی به خدمت حضرت برسی.» گفتم: «آقا، دستوراتش چیست؟» ایشان یک مطلبی را به من فرمودند که: « اگر بیست روز این را انجام بدهی، خدمت حضرت می‌رسی.» ولی بعد به من فرمودند:

منظور، دیدن واقعیت آن حضرت و رسیدن به ذات واقعیت آن حضرت است! این منظور است.

 البته دیدن ظاهر هم بالأخره دیدن امام است، آن هم مطلوب است و نمی‌خواهم بگویم که [ارزشی ندارد]؛ ولی مطلوب، دیدن واقع و رسیدن به واقع است.

 وقتی دیدیم این‌طور است، ما هم دیگر آن را انجام ندادیم و تا به‌حال هم انجام نداده‌ایم! گفتیم اگر لایق باشیم خود امام علیه السّلام [این توفیق را نصیب ما خواهند کرد]؛ لیاقت را هم باید خودش بدهد و توفیق هم باید خودش بدهد. اگر لایق نباشیم، چرا برویم وقت امام علیه السّلام را بگیریم و بگوییم: «یا ابن‌رسول‌اللَه، ما می‌خواهیم

بیاییم با شما صحبت کنیم!» می‌گوید: تو که لایق من نیستی، چرا وقت مرا می‌گیری؟! تو که لیاقت نداری، بگذار ما برویم به کارمان برسیم! آیا تو خودت را قابل کرده‌ای یا نکرده‌ای؟! آیا تو خودت را لایق برای حضور ما کرده‌ای یا نکرده‌ای؟! اگر من الآن در امشب، شب یک‌شنبه بخواهم ظهور کنم، آیا تو قابلیت این را که هرچه بگویم بپذیری، داری یا نداری؟!

حقیقت معنای انتظار فرج

 بسیار خب، همین الآن خودمان را محک می‌زنیم: اگر همین الآن حضرت که قطعاً در اینجا حضور دارد، به‌صورت ظاهر هم برای ما متمثّل بشود، واقعاً ما هرچه امام علیه السّلام بگوید می‌پذیریم؟ هرچه! هرچه می‌خواهد بگوید! یک خُرده به خودمان مراجعه کنیم؛ مشکل است دیگر! انتظار فرج یعنی امشب، شب یک‌شنبه خودمان را درست کنیم. این معنا معنای انتظار فرج است.

 این توجیهی که می‌کنند: «انتظار فرج یعنی انسان بنشیند برای یک روزی که این دنیا پر از عدل و داد بشود» به من چه؟! می‌خواهد بشود می‌خواهد نشود! من که یک سال دیگر می‌میرم، می‌خواهد بشود می‌خواهد نشود! برای من چه فایده‌ای دارد؟! اگر من زمان ظهور امام علیه السّلام را ادراک نکنم، اینکه حضرت بعد از اینکه من از دنیا رفتم، فردای آن ظهور کند، به چه درد من می‌خورد؟! بله، عرض کردم که برای آنهایی که در اینجا هستند و آن حضرت را زیارت می‌کنند بسیار مفید است؛ امّا اگر من بخواهم از این دنیا بروم، اوّل‌کاری که نکیر و منکر و حساب و کتاب و دفتر و دستک و «اینجا چه کردی؟» به سر من می‌آورند، تا بخواهم بگویم: «من به انتظار ظهور امام زمان نشستم» می‌گویند: «بیخود نشستی! چه کسی به تو گفت بنشینی؟!»

انتظار فرج یعنی آمادگی پذیرش و عمل به دستورات امام زمان

 لذا مسئلۀ انتظار یعنی مسئلۀ آمادگی. چه کسی منتظر است؟ شما یک مهمان محترم یا یک بزرگی را به منزلتان دعوت می‌کنید؛ چه زمانی به شما می‌گویند شما «منتظر» این مهمان هستید؟ وقتی که بلند شوید بروید در آشپزخانه کار کنید؟ نه! وقتی که بلند شوید بروید پشت‌بام؟ نه! بلکه وقتی [به شما منتظر می‌گویند] که لباس پوشیده‌اید، منزل را آماده کرده‌اید، درب حیاط را باز گذاشته‌اید، خودتان هم کنار حیاط ایستاده‌اید و منتظر

هستید؛ این را می‌گویند آمادگی! درست شد؟! این آمادگی علامت اشتیاق و علامت رسیدن به آن بزرگ است؛ نه‌اینکه انسان برود هر کاری می‌خواهد انجام بدهد و بعد بگوید: «ما انتظار ظهور داریم و انتظار ظهور هم خودش ثواب دارد!» نه، این‌طور نیست.

 انتظار ظهور امام علیه السّلام به این معناست که ما هر لحظه و همین الآن [حضرت را حاضر و ناظر ببینیم]! همین الآن که ما به‌سمت تلویزیون می‌رویم و می‌خواهیم پیچ را باز کنیم و فیلم تماشا کنیم، امام زمان می‌آید مُچ ما را می‌گیرد! همین‌طور! می‌فرماید: «من به تو گفتم برو این کار را بکن؟!» ـ حالا متوجه شدید که ما منتظر نیستیم؟! ـ به حضرت می‌گوییم: «این یکی را شما اغماض کنید!» حضرت می‌گوید: نه، نشد! دیگر نشد! قرار شد اگر من شب یک‌شنبه بیایم، هرچه به تو بگویم گوش بدهی و تو هم گفتی: «چشم!» الآن یک‌دفعه چه شد؟! [یا اینکه با خود می‌گوییم]: «یک نیم‌ساعتی [وقت] هست؛ هنوز شوهرمان به منزل نیامده و هنوز بچه‌ها از مدرسه نیامده‌اند، ببینیم این برنامه چه دارد!» هان! تا می‌خواهیم برویم ببینیم، همان‌جا باید یادمان باشد که به امام زمان قول داده‌ایم! التفات کردید؟!

اهمیت مراقبه برای منتظران ظهور

 اینجاست که می‌گویند مراقبه! مراقبه یعنی یک سالک هر عملی را که می‌خواهد انجام بدهد، مواظب باشد پیچ را دارد کجا می‌پیچاند! این حرفی را که دارد می‌زند، برای چه دارد می‌زند! این اقدامی که می‌خواهد بکند، دارد خودش را گول می‌زند یا دارد سر امام زمان را کلاه می‌گذارد؟! وقتی که یک مطلب گفته می‌شود، باید به آن مطلب عمل بشود. حالا ما می‌آییم می‌پیچانیم، یک خُرده این‌طرفش می‌کنیم و یک خُرده آن‌طرف، تا یک راهی پیدا کنیم که از آن‌طرف در برویم [و بعد بگوییم] نه حرف آقا را زمین گذاشته‌ایم و کار خودمان را هم کرده‌ایم! بسیار خب، نتیجه‌اش هم همین است و مسئله همین است. همان‌جا حضرت می‌آید جلویت را می‌گیرد و همان‌جا می‌آید انسان را نگه می‌دارد.

 حضرت که نمی‌گوید برو خودت را از پشت‌بام پایین بینداز؛ هیچ‌وقت حضرت یک‌هم‌چنین حرفی را نمی‌زند! حضرت که نمی‌گوید بیا از شوهرت طلاق بگیر؛ هیچ‌وقت حضرت یک‌هم‌چنین حرفی را نمی‌زند! حضرت که نمی‌گوید بلند

شو برو سرِ بچه‌ات را بِبُر؛ از این حرف‌ها که نمی‌زند! اینها را من خودم از طرف حضرت به همۀ شما می‌گویم، هیچ‌وقت! امّا حضرت چه می‌گوید؟ می‌گوید پیچ موسیقی را باز نکن، چرا باز کردی؟! خبری که به‌درد تو نمی‌خورد و ذهنت را مشوّش می‌کند، چرا گوش می‌دهی؟! شخصی که می‌آید با تو حرف می‌زند و فتنه‌انگیزی می‌کند، چرا پای حرفش می‌نشینی؟! هان؟! وقتی که شوهر نسبت به این قضیه راضی نیست، چرا می‌روی انجام می‌دهی؟! رضایت شوهر مقدم است! اینها چیست؟! اینها امر حضرت است. البته برای شوهر هم یک تکلیف دیگر دارد، خیال نکنید [برای مرد تکلیفی نیست]؛ امام زمان برای زن یک تکلیفی دارد، برای مرد یک تکلیفی و هر کدام اینها باید انجام بدهند.

لزوم تقدّم رضای الهی بر خواست نفس

 من در جلسۀ پریروزِ مخدّرات قم¹ ـ نمی‌دانم به دست شما رسید یا نه ـ این مطلب را عرض کردم که انسان نباید خودش را گول بزند؛ در کارهایی که انجام می‌دهد باید ببیند خواست خدا چیست، نه‌اینکه غرض نفسانی چیست! خواست خدا را باید مدّ نظر قرار بدهد. حالا نفس می‌آید می‌پیچاند، این‌طرف می‌کند، آن‌طرف می‌کند.

حکایت انصراف علامه طهرانی از سفر حج به‌خاطر رسیدگی به امور خانواده

 بعد این قضیه را نقل کردم و گفتم: من سراغ ندارم، یعنی به عمرم ندیدم کسی مثل مرحوم پدر ما این‌قدر برای رفتن به مکه و برای انجام [حج] اشتیاق داشته باشد؛ مخصوصاً حجّ واجب! ایشان عمره نرفتند، ظاهراً شش مرتبه به حجّ واجب مشرّف شدند. ایشان می‌گفتند: «اگر من می‌توانستم، هر سال می‌رفتم!» و کم دیده شد که کسی راجع به حج و اعمال و... پیش ایشان صحبت کند و اشک ایشان نیاید؛ همین‌طور اشک ایشان [جاری می‌شد]! اصلاً انگار ایشان خودشان را در آن اعمال حاضر می‌دیدند، در آن طواف حاضر می‌دیدند، در عرفات حاضر می‌دیدند. آن مطالبی را که ایشان از این مسائل درک می‌کردند، کجا ذهن ما می‌رسد؟! شش بار هم موفّق شدند.

 یک سال در همان اواخر زمان شاه و بعد از آن سفری که ما به‌اتفاق ایشان

مشرّف شدیم، یکی از دوستانشان ایشان را برای همین حج دعوت کرده بود. مدت‌ها و سال‌ها هم بود که ایشان مشرّف نشده بود. در همین هنگام، والدۀ ما حامل بود و می‌خواست همشیرۀ آخر ما را فارغ بشود که متأسفانه با اشکالاتی مواجه می‌شود و می‌گویند باید تحتِ عمل قرار بگیرد و به‌طور طبیعی [نمی‌شود]؛ بالأخره منجرّ به عمل می‌شود و چند روزی هم در بیمارستان بودند. یک روز که ما از قم آمدیم، به‌اتفاق مرحوم آقا به بیمارستان رفتیم. بیمارستان هم اگر فراموش نکرده باشم ـ پیر شدیم دیگر! ـ همین بیمارستان خیابان آزادی، نزدیک خیابان آذربایجان بود؛ یعنی آن دکتر خاصّ ایشان که از منتسبین به ما هم هست، در آنجا بود. ما رفتیم و قرار بود ایشان را هم فردا مرخّص کنند و به منزل بیایند. در همین حین، یعنی حدود دو سه روز یا سه چهار روز بعد قرار بود کاروان‌ها حرکت کنند و راه بیفتند و بروند، که طبعاً والدۀ ما تا آن موقع به منزل منتقل شده بود. وقتی که ما داشتیم از بیمارستان برمی‌گشتیم منزل، من در راه به آقا گفتم: «آقا، این قضیۀ حجّ شما چه می‌شود؟ شما اگر می‌خواهید، حج را بروید؛ ما از قم می‌آییم طهران و پیش والده هستیم و مشکل نداریم، چون با اوقات تعطیلی هم زیاد برخورد می‌کنیم و هستیم.» رفقا هم می‌آمدند و در منزل می‌ماندند؛ هر وقت ایشان مسافرت می‌رفتند، رفقا می‌آمدند و تا مدتی که ایشان برمی‌گشتند در منزل می‌ماندند؛ مثلاً اگر سفر کربلا یا سفر مکه می‌رفتند، دوستان می‌آمدند شب را هم می‌ماندند. ایشان یک فکری کردند و به من گفتند:

آقای آقا سید محسن، این چه حجّی است که من بروم درحالی‌که یک بنده‌ای از بندگان خدا و عیال انسان به شوهرش نیاز داشته باشد؟!

 التفات کردید؟ حج را نرفتند درحالتی‌که عمل سزارینی بود، انجام شد و بعد هم ایشان به منزل منتقل شدند. حالا، این حج حجّی است که اگر ایشان می‌رفتند بیشتر مورد رضای خدا بود یا حالاکه نرفتند؟! ببینید مسئله چقدر دقیق است!

اجتناب از نفسانی و شیطانی شدن امور عبادی

 حال شیطان می‌آید و همین حج را برای انسان به یک صورت موجّه جلوه می‌دهد، با وجود ارتکاب عمل حرام! یعنی انسان یک عمل حرامی را انجام می‌دهد

ولی نفسش می‌آید آن را کنار و پس می‌زند و می‌گوید: «نه، حج مهم است! به‌عنوان روحانی کاروان به آنجا می‌رویم؛ تبلیغ می‌کنیم، مسئله می‌گوییم و بالأخره عنصر مفیدی هستیم! برای افراد شبهاتی هست، ما هم باری را برداریم!» مگر شریعت فقط مانده که جنابعالی بار را برداری؟! شما داری حجّی انجام می‌دهی که دارند هر قدمش را برایت یک معصیت می‌نویسند! در هر قدم دارند برایت یک معصیت می‌نویسند.

 من مورد دیگری را می‌گویم: تو داری عیالت را که تازه از بیمارستان به منزل آمده و الآن به بدترین وجه در منزل است، رها می‌کنی که بروی به سؤال حجّاج بپردازی؟! چه کسی را داری گول می‌زنی؟ خدا را؟! شاید بیایی به منِ طهرانی بگویی: «آقا، ما برای این و برای این و برای این می‌رویم انجام می‌دهیم» و من هم گول می‌خورم و می‌گویم: «إن‌شاءاللَه که خیر است!» امّا آن ملائکه‌ای که روی دو تا شانه‌های تو نشسته‌اند و دارند می‌نویسند، به ریشِ تو دارند می‌خندند! آنها را که دیگر نمی‌توانی گول بزنی! آنها آنچه در دلت هست را در می‌آورند جلویت [می‌گذارند و] نشان می‌دهند، می‌گویند: «این سیاه است، این دلِ سیاه نمی‌تواند به مکه برود! کجا می‌خواهی بروی؟!»

موقعیّت انسان در حالت انتظار فرج

 اینجاست که تکلیف خیلی دقیق می‌شود و مسئله، خیلی مسئلۀ مهمی می‌شود؛ دست انسان دیگر هرجا نمی‌تواند برود، پایش هرجا نمی‌تواند برود و فکرش هرجا نمی‌تواند برود؛ چرا؟ چون قرار شد که حالت، حالت انتظار باشد؛ تا بخواهد برود، یک‌دفعه یک ندا می‌آید: «هان! تو قول دادی! مگر قول ندادی؟!» می‌گوییم: «حالا إن‌شاءاللَه...! حالا بعد...!» تمام شد، باختیم! مورد دوم، باختیم! مورد سوم، باختیم! بعد می‌گوییم: «آقا، چرا حال ما این‌طور است؟!» مدام نامه به ما می‌نویسند: «آقا، چرا حال ما این‌طور است؟! چرا پیشرفت نداریم؟! چرا چه نداریم؟! چرا چه نداریم؟!» این حرف‌هایی که عرض می‌کنم از طرف خودم نمی‌گویم، مرحوم آقا این مطالب را می‌فرمودند و مرحوم آقا این حرف‌ها را می‌زدند.

امام زمان، حقیقتی زنده در وجود ما

 امام زمان علیه السّلام این است. پس امام علیه السّلام حقیقت زنده‌ای است در تک‌تک سلول‌های وجودی ما! آن حقیقت زنده در تک‌تک سلول‌های مغز ما، در

نفس ما، در سرّ ما، در روح ما، در مثال ما، در ملکوت ما و در تمام شراشر وجودِ تک‌تک ما همیشه زنده است؛ هیچ‌وقت خواب و هیچ‌وقت چُرت ندارد. خیال نکنیم: «حالا این را انجام می‌دهیم، إن‌شاءاللَه امام زمان خوابیده است!» نه، ما خوابیده‌ایم؛ او خواب هم باشد بیدار است! خیال نکنیم: «حالا ما این را انجام دادیم؛ این‌قدر خلایقی وجود دارند که حضرت دارد به آنها می‌پردازد، إن‌شاءاللَه ما را ندیده است!» نه، همان موقع که داریم این خیال را می‌کنیم، او دارد به ما می‌خندد؛ همان موقع! بله، خیال نکنید مسئله [سهل و آسان است]!

تبیین حقیقت مقام ولایت

 مقام ولایت عبارت است از حیات کلی در همۀ حیات‌های جزئی و عبارت است از علم کلی در همۀ علوم جزئی و عبارت است از قدرت کلی در همۀ قدرت‌های جزئی؛ این می‌شود مقام ولایت!

 حال رسیدن به این مقام ولایت و رسیدن به یک‌هم‌چنین حقیقتی ارزش ندارد؟! انسان به این نقطه برسد که این را بفهمد؛ نه‌اینکه «کتابی» بفهمد، مثل امثال ما که «کتابی» می‌دانیم! کتاب باز می‌کنیم و می‌بینیم این‌طوری گفته‌اند، بعد می‌آییم برای شما می‌گوییم. نه، بلکه اصلاً روحش و نفسش در این جایگاه قرار بگیرد! همان‌طور که مرحوم آقا می‌فرمودند:

احساس من نسبت به امام علیه السّلام، مثل احساس این بچه‌های طبقۀ پایین است نسبت به من؛ همین‌طور! چطور من بر اینها اشراف دارم، همین‌طور امام علیه السّلام به من اشراف دارد.

 این با آن چیزی که ما می‌فهمیم یکی است؟! خیلی تفاوت دارد! این مسئله، مربوط به امام علیه السّلام.

علت سردی و تکاهل در انجام امور عبادی

 خیال می‌کنم در لا به لای این مطالب، جواب این سؤال را هم داده باشم: «چرا حالت سردی برای ما پیدا می‌شود و چرا در بعضی از اوقات میل نداریم، نمی‌توانیم بلند شویم و نمی‌توانیم کاری انجام بدهیم؟» خیال می‌کنم طبعاً با توجه به این قضیه، پاسخ این مسئله هم داده شده باشد که ادراک واقعیِ مسئله نمی‌گذارد انسان آرام بگیرد، نمی‌گذارد

انسان دست روی دست بگذارد، نمی‌گذارد انسان دیگر هر کاری که می‌خواهد انجام بدهد و با هرکه بخواهد حرف بزند! چون وقتی که شما یک مطلب را ادراک کردید، دیگر معنا ندارد کوتاهی کنید! درست؟! می‌شود کوتاهی کنید؟! نمی‌شود کوتاهی کنید.

 وقتی ببینید یک مسئله خطیر است، نمی‌توانید کوتاهی کنید! وقتی ببینید بچۀ کوچک شما دو درجه، سه درجه تب دارد و الآن باید او را به طبیب برسانید، ولی همین الآن در می‌زنند و یک مهمان می‌آید منزل، آیا می‌گویید: «خیلی خب، حالا این کنار باشد و هر وقت مهمان رفت، دو ساعت، سه ساعت دیگر [او را به طبیب می‌رسانم]!» نه، بلکه به مهمان می‌گویید: «می‌خواهی برو، می‌خواهی بنشین؛ من باید این را به دکتر ببرم!» می‌گویید یا نمی‌گویید؟! چرا راجع به بقیۀ مسائل نمی‌گویید؟! چرا ما این اهتمام را نسبت به چیزهای دیگر نداریم؟! چرا وقتی که یک موردی پیدا می‌شود که قطعاً برخلاف امام زمان است، نمی‌گوییم امام زمان ناراحت می‌شود؟! بلکه می‌گوییم: «اگر این کار را انجام ندهیم، خواهرمان ناراحت می‌شود! اگر این کار را انجام ندهیم، فامیل از ما دلخور می‌شوند!» به جهنم که دلخور می‌شوند! به فامیل بگویید: «اگر انجام ندهیم امام از ما دلخور می‌شود!» هان! کدام مهم است؟! پس معلوم است که ما امام زمان را قبول نداریم و دستِ‌کم می‌گیریم.

 در دوران طفولیّت یک معلم داشتیم و گاه‌گاهی [به کلاس درس] نمی‌رفتیم؛ البته درس را مطالعه می‌کردیم. [با خود می‌گفتیم]: «مطالعه کرده‌ایم!» وقتی می‌رفتیم، می‌گفتیم: «کار داشتیم، نشد که بیاییم!» بنده‌خدا ما را نصیحت می‌کرد و می‌گفت: «همیشه به کار بگویید من درس دارم، نه‌اینکه به درس بگویید من کار دارم!» و حرف او خوب بود.

 چرا ما امام زمان علیه السّلام را [غایب می‌دانیم]؟! اگر ما امام را حیّ و بر همۀ امور مُشرِف بدانیم و از آن‌طرف بدبختی و بیچارگی و نواقص خودمان، این عمر کوتاه، این‌همه حوادث، این‌همه جریانات و اینکه از یک ساعت بعد خودمان هم خبر نداریم، اینها را هم مدّ نظر بیاوریم، [آیا می‌شود نسبت به امام زمان علیه السّلام

بی‌توجه باشیم]؟! چرا ما می‌آییم و مسائل دیگر را غلبه می‌دهیم؟! این غلبه چیست؟ خسران و خودباختگی است!

 ما امروز تقریباً خُلف [وعده] کردیم، ولی این خلف هم در اختیار ما نبود. از خدمت دوستان عذرخواهی می‌کنیم که دیر خدمتشان رسیدیم. إن‌شاءاللَه سعی می‌کنیم برای دفعۀ بعد تخلّف نکنیم! گرچه خودمان دیروز، روز جمعه¹ راجع به وفای به عهد خیلی صحبت کردیم، امّا خودمان امروز آمدیم خلافش را انجام دادیم! إن‌شاءاللَه می‌بخشند، مسئله در اختیارم نبوده است.

کیفیت سرعت بخشیدن به سیر و حرکت به‌سوی خدا

 مطلب دیگری که فرموده‌اند و در بسیاری از این مکتوب‌ها نوشته شده بود، این بود: «چه‌کار کنیم سریع‌تر راه را برویم؟» البته انسان باید داعی داشته باشد برای‌اینکه هرچه زودتر خودش را به مطلوب برساند و بتواند از این وقت عدیم‌النظیر و بدون جایگزین و غیر جایگزین استفادۀ خود را بکند؛ ولی بهتر از این، این است که امور را به خدا تفویض کنیم! این یک مرتبۀ بالاتر و بهتر است. بگوییم: «خدایا، می‌خواهی زود برسانی، برسان؛ می‌خواهی دیر برسانی، برسان! ما بندگان تو هستیم.» 

 باید آنچه که در اختیار داریم و آنچه که در تحتِ سعه و قدرت خود می‌بینیم انجام بدهیم، امّا اینکه الآن می‌رسیم یا بعد می‌رسیم، این مسئله‌ای است که به ارادۀ او مربوط است.

انسان باید نسبت به این قضیه هم توجه داشته باشد.

 امیدواریم که خداوند توفیق بینش و بصیرت نسبت به راه و بعد توفیق عمل و تطبیق زندگی و تمام شراشر وجودی براساس این بصیرت و بینش را به ما عنایت کند!

اللَهمّ صلّ علیٰ محمّدٍ و آلِ محمّد

مجلس سوّم: فلسفۀ غیبت امام زمان علیه السّلام و وظیفۀ افراد در قبال آن

طهران / ١٩ شعبان‌المعظّم ١٤٢٤ ه‍.ق

جلسۀ بیستم سلوک خانواده

أعوذ باللَه من الشّیطان الرّجیم

بسم اللَه الرّحمٰن الرّحیم

و صلّی اللَه علیٰ سیّدنا و نبیّنا أبِی‌القاسمِ محمّدٍ

و لعنةُ اللَه علیٰ أعدائِهم أجمعینَ إلیٰ یوم الدّین

 به‌مناسبت ایّام که متعلّق به حضرت بقیّةاللَه ارواحنا فداه می‌باشد، به نظرم رسید دربارۀ مسئلۀ مهدویت و مطالبی که راجع به این قضیه از زمان سابق تا الآن رایج و دارج است صحبت بشود و بعد به سؤالاتی که دوستان کرده‌اند ـ که بسیار سؤالات پخته‌ای است و چه‌بسا بسیاری از افراد، همین مطالب و سؤالات را دارند ـ پاسخ داده شود.

تبیین دو مسئله در رابطه با غیبت امام زمان علیه السّلام

 مشیّت الهی بر این تعلّق گرفته است که امام زمان علیه السّلام حدود ١٢٠٠سال در پردۀ غیبت باشد. نسبت به ارتباط با آن حضرت به‌صورت ظاهر و یا باطن مطالبی از بزرگان نقل شده و در تاریخ نسبت به این مسئله حکایاتی وارد شده است.¹ همین‌طور در روایات نسبت به کیفیت و زمان ظهور، مطالبی نه‌چندان دقیق بلکه بیانگر محدودۀ ظهور حضرت مطرح شده است؛ مانند ظهور سفیانی یا ظهور یمانی و یا مطالب دیگری که کم و بیش از آثار سماوی و ارضی در روایات و اخبار موجود

است.¹ نکته‌ای که در این مسئله وجود دارد دو مطلب است‌:

مسئلۀ اول: فلسفۀ غیبت

 مطلب اول این است که خدای متعال آنچه که دربارۀ امام زمان علیه السّلام مقدّر کرده است با سایر ائمه تفاوت دارد.

عدم شناخت جایگاه حقیقی امام علیه السّلام توسط مردم

 در مورد سایر ائمه حتی در زمان خود رسول‌اللَه، مردم قدر امام را نمی‌دانستند و امام را یکی از افراد مانند خود تصوّر می‌کردند؛ فردی که می‌آید در خیابان‌ها حرکت می‌کند، مِلک و زمینی دارد، چه‌بسا اموالی برای تجارت دارد، با افراد می‌نشیند، می‌آید در مسجد مدینه نماز می‌خواند و یا اینکه مجلس درس و بحث دارد. همان‌طوری‌که در خیلی از موارد، افراد دیگر هم همین‌طور بودند. در زمان امام سجاد علیه السّلام مجالس درس و بحث بسیار بود، به‌خصوص از زمانی که مسئلۀ تکلّم و کلامی‌گری در میان شیعه رواج پیدا کرد، حوزه‌های درسی در میان مسلمین پیدا شد.

انحرافات ابوحنیفه و مقابلۀ با امام علیه السّلام

 در زمان امام صادق علیه السّلام علناً افراد دیگری در مقابل حضرت قد برافراشتند؛ افرادی مانند ابوحنیفه که خود از شاگردان حضرت بود² ولی بعد منحرف شد و در مقابل امام صادق علیه السّلام مجلس درس و شاگرد و... ترتیب داد و البته از طرف حکومت هم تأیید می‌شد.³ حتی بعضی‌ها بودند که هم در درس امام علیه السّلام شرکت می‌کردند و هم به درس ابی‌حنیفه می‌رفتند؛ امّا مبنای ابی‌حنیفه بر مخالفت با امام علیه السّلام بود در همۀ زمینه‌ها! عبارتی از او نقل شده است که:

خالَفتُ جعفرًا فی کلّ فرعٍ؛⁴ «من در هر فرع فقهی با جعفر بن محمد (امام

صادق علیه السّلام) مخالفت کردم!»

با این عبارت!

 خیلی باعث تأسّف است که در کلام بعضی از بزرگان علمیِ گذشتۀ ما که به رحمت خدا رفته‌اند [از ابی‌حنیفه تمجید شده است]؛ من در یک کتابی دیدم که از ابی‌حنیفه به‌عنوان یکی از مفاخر اسلام یاد شده بود!¹ البته ابی‌حنیفه در اواخر عمر روی مسائل نفسانی و شخصی با حکومت [درگیر شد]؛² چطور اینکه در همۀ مواقع همین است! لذا دلیلی نیست بر اینکه هر کسی مخالف امام صادق باشد، با حکومت هم موافق باشد. خوارج با امیرالمؤمنین علیه السّلام دشمن بودند، با معاویه هم دشمن بودند. دلیلی نیست بر اینکه حالا چون با امیرالمؤمنین سرِ ستیز دارند، با معاویه سرِ سازگاری داشته باشند؛ نه، یک‌هم‌چنین مسئله‌ای نیست.

انحرافات عبداللَه بن زبیر و مخالفت با اهل‌بیت علیهم السّلام

 عبداللَه پسر زبیر اول‌معاند اسلام بود؛³ همان شخصی بود که پدرش را گمراه کرد و زبیر به‌واسطۀ فرزندش عبداللَه گمراه شد.⁴

 امیرالمؤمنین فرمودند:

زبیر از ما خاندان بود تا مادامی‌که فرزندش عبداللَه رشد پیدا نکرده بود!⁵

 عبداللَه بن زبیر از معاندین درجه‌یک اهل‌بیت بود⁶ و همان فردی بود که امام سجاد علیه السّلام را به‌اتفاق خانوادۀ آن حضرت در کنار مکه حبس کرده بود و آن حضرت را ملزَم کرده بود بر اینکه با او بیعت به خلافت کند. حضرت از این مسئله ابا

کردند، لذا هیزم آورده و دوْر آن منزل و جایگاه گذاشته بود و یک روز یا ظاهراً سه روز ـ شک دارم ـ مهلت داده بود که اگر آن حضرت بیعت نکردند، اصلاً خانه را با تمام زن و بچه به آتش بکشد! ایشان می‌خواست خلیفۀ مسلمین بشود و می‌خواست امام سجاد را به این کیفیت بسوزاند! البته در این موقع به او خبر رسید که حجّاج بن یوسف ثقفی به‌سمت مکه حرکت کرده و دارد با یک لشکر می‌آید که این قضیه باعث شد بترسد و نسبت به اوضاع بر خود نگران بشود و دست از این کار بردارد.¹

 همین عبداللَه بن زبیر از دشمنان سرسخت عبدالملک مروان هم بود!² یعنی کسی که داعیۀ خلافت دارد و مرام و مکتب او براساس شیطنت و نفس است، این فقط خود را می‌بیند و کاری ندارد به اینکه آن شخصی که در مقابل اوست امام است یا اینکه فرد ظالم دیگری است! به امام و غیر امام کاری ندارد و فقط خود و امیال خود را می‌بیند، [حال در مقابل او] هرکه می‌خواهد باشد.

 ابوحنیفه هم همین‌طور بود. حالا چون ابوحنیفه در زندان منصور دوانیقی فوت کرده است، دلیل بر این نیست که ایشان از مبارزین بوده و ما اسم او را در عِداد مبارزین اسلامی بیاوریم و او را از مفاخر اسلام بشماریم! این خیلی زشت و خیلی قبیح است! کسی که بگوید: «من بنای خودم را بر مخالفت با جعفر بن محمد قرار دادم» نمی‌تواند یک فرد صالحی باشد.³

تفاوت معنای تشیّع در زمان گذشته و حال

 علیٰ‌کلّ‌حال، در آن زمان این مجالسِ بحث بود و در مقابل امام علیه السّلام و در مقابل ائمه صحبت و بحث می‌کردند و مردم آن‌طورکه باید و شاید امام را نمی‌شناختند.

بنده در همین جلد اول اسرار ملکوت ـ که اگر خداوند توفیق بدهد ظاهراً دارد کارهای آخر آن انجام می‌شود و منتشر خواهد شد ـ توضیح داده‌ام که چطور تشیّعِ در زمان گذشته به‌طور کلی با تشیّعِ در امروز فرق داشت و برداشت مردم از تشیّع به چهره‌ای دیگر و به گونه‌ای دیگر با برداشتی که امروزه ما از امام داریم بود.¹ می‌آمدند با امام می‌نشستند و به‌عنوان یک فرد عادی صحبت می‌کردند: «یا ابن‌رسول‌اللَه نظر شما چیست؟» حضرت می‌فرمودند: «این‌طور است.» می‌گفتند: «حالا بهتر نیست این‌طور باشد؟!» یعنی در میان مردم به همین نحو صحبت بود.

عدم شناخت جایگاه امام زمان، یکی از علل غیبت

 بنابراین، خدای متعال می‌بیند اگر امام زمان علیه السّلام هم بیاید و بخواهد امامت کند، سرنوشت او هم به همین سرنوشت‌ها دچار می‌شود و امامت او هم مانند همین امامت‌ها خواهد بود؛ تغییری نخواهد کرد و مطلبی عوض نخواهد شد. اینجاست که خدای متعال امام زمان علیه السّلام را در غیبت بُرد؛ تا چه زمانی؟ ـ در این نکته‌ای که می‌خواهم عرض کنم خیلی دقت بفرمایید ـ تا زمانی که به‌جای اینکه امام مردم را بر بیعت با خود مجبور کند، مردم امام را مجبور بر بیعت کنند؛ یعنی مردم به این حد برسند!

 یعنی به‌جای اینکه امام با لشکرکشی و افراد و اعوان و حزب و از این مسائل بیاید و یک عده دور خودش جمع کند و مردم را ملزَم کند بر اینکه باید بیایید و از راه من با من بیعت کنید و مرا حاکم قرار بدهید تا من خلیفه و امام بر شما بشوم و شما اطاعت کنید و حرفی هم نزنید؛ به جای این، مردم به یک نقطه‌ای برسند که غیر از امام را نخواهند و سراغ غیر از امام نروند!

 یعنی همۀ افراد با همۀ أشکال و همۀ خصوصیّات نتوانند آن خواست و نیت و ضمیر و سرّ تشنۀ جویای حقیقت مردم را سیراب کنند و کسی نتواند آن سویدای دل افرادی را که به‌دنبال یافتن حقیقت واقعی هستند بدون دخالت نفس، بدون دخالت هویٰ، بدون دخالت منافع شخصیّه، بدون دخالت افکار کثرتی و توغّل در کثرات و

مادّیات و دنیای دنیّ [اشراب کند؛ لذا باید فردی] بیاید که بدون دخالت اینها آن مطالب را بگوید و حقیقت و مسئله را برای مردم باز کند! و این چیزی نیست که به این آسانی برای فردی پیدا بشود.

دیدگاه متعالی علامه طهرانی در تشکیل حکومت اسلامی

 نمی‌دانم دوستان به نوارهایی که در جلسات عنوان، راجع به بحث فلسفۀ سیاسی حکومت اسلامی صحبت می‌کردم توجه داشتند یا نه؟¹ اگر به این مطلب که یک روز راجع به آن صحبت می‌کردم توجه کنند، مطالب بسیاری می‌توانند به‌دست بیاورند. بنده در آنجا این مطلب را گفتم:

اخلاص، محور اساسی تأکیدات و مبارزات علامه طهرانی

 آن فرقی را که مرحوم آقا در ایجاد حکومت اسلامی با سایر افراد داشت و آن مرامی را که ایشان در انتخاب افراد دنبال می‌کرد و ملاکی را که در نظر می‌گرفت، این بود که ایشان این مطلب را با افراد مطرح می‌کردند:

الآن شما می‌خواهید برای خدا با ظلم و کفر و الحاد و بی‌عدالتی و فحشا و منکرات مبارزه کنید، واقعاً هم پیش خودتان و در نیت خودتان صادق هستید و راست می‌گویید. طبعاً می‌دانید که در این مبارزه همه‌گونه احتمالات وجود دارد؛ احتمال تضییقات، احتمال حبس و احتمال شکنجه!² یک‌هم‌چنین مسائلی هست. بعد ممکن است مطالب دیگر یا سخت‌تر و مهم‌تر پیش آید و حتی ممکن است بالمآل این قضیه به فوت و ارتحال برسد! همه‌طور احتمال در این مطلب وجود دارد.

 بعد ایشان می‌فرمایند:

ما برای اینها این‌طور مطرح می‌کردیم: اگر روزی این حکومت برقرار شد و

ما توانستیم مظاهر فساد را از مملکت بیرون کنیم و امر را به‌دست خود بگیریم، در آن موقع اگر به شمایی که سال‌ها شکنجه و دربه‌دری پیدا کردید و دچار انواع آلام و مصائب شدید، بگویند: «آقا، بسیار خب، وظیفه‌تان را انجام دادید، حالا از این به بعد بفرمایید بروید در منزلتان یک قدری استراحت کنید؛ ما کاری با شما نداریم و در این دولت و حکومت برای شما جایی نیست! شما بفرمایید به کار شخصی بپردازید؛ می‌خواهید کسب کنید، می‌خواهید کار کنید، می‌خواهید امامت جماعت کنید، می‌خواهید درس [بدهید]؛ هر کاری می‌خواهید بکنید، نسبت به مسائل حکومتی نباید کاری داشته باشید!» آیا نفس شما نسبت به این قضیه رضایت دارد یا نه؟ اگر ندارد، از الآن قدم نگذارید!¹

 یعنی مرحوم آقا در آن سال‌های سنۀ ٤٢ ـ که بخش عمده‌ای از مسائل مقابله و حرکت در تشکیل حکومت اسلامی بر عهدۀ ایشان بود ـ در ارتباط با افراد این‌گونه تفکر داشتند. این تفکر می‌شود تفکر اسلامی! نوشتن و روزنامه پخش کردن و حزب درست کردن و مردم را دعوت کردن و داد و بیداد و فلان و این حرف‌ها و این مسائل نبوده است.

اهمیت احساس نیاز واقعیِ تمام دنیا به امام زمان علیه السّلام

تفسیر روایت: «عندَ فَناءِ الصّبرِ یَأتِی الفَرَج» (ت)

 مردم باید در فلسفۀ غیبت امام زمان علیه السّلام به این نقطه برسند که احساس کنند غیر از وجود مبارک آن حضرت هیچ تشخّصی و فردی نمی‌تواند ضمیر تشنۀ آنها را سیراب کند!² این یک مسئله است.

جهان‌شمول بودن مسئلۀ ظهور

¹

 وقتی حضرت می‌آیند که به یک دِه و روستا و یک شهر و کشور قناعت نمی‌کنند! [از آنجایی‌که] حکومت حضرت، حکومت جهانی خواهد شد، باید در وقتی ظهور کنند که دنیا به این مطلب برسد، نه فقط مسلمین و شیعیان؛ دنیا باید به این نکته برسد که دیگر صلاح کار از دست بنی نوع آدم بیرون آمده و دیگر چارۀ کار از کنفرانس و میزگرد و میزِ بیضی و میز دایره و مستطیل و... گذشته است و افراد در هر مرتبه و موقعیتی که هستند ـ از اسلام و تشیّع و تسنّن و یهود و نصاریٰ ـ قادر به کنترل شهوات

و هویٰ‌ها و منویّات غیر حقیقی خود نیستند و با این قِسم نمی‌توان وجدان بشریت را بهبود بخشید و ضمیر بشر را به نور ایمان و به نور توحید منوّر کرد.

 آن شخصی که سراپای وجود او را تخیّلات و تصوّرات و منویّات و حفظ قدرت و شخصیت و حفظ ریاست بر همۀ دنیا گرفته است، او نمی‌تواند به داد مردم برسد؛ باید نقطۀ فلاح را در جای دیگری جستجو کرد.

 یهود باید به این نکته برسد، نصرانی باید به این نکته برسد، بودایی‌ها باید به این مطلب برسند و آنهایی که منکر خدا هستند هم باید به این نکته برسند؛ زیرا همه دارای وجدان و عقل و همه دارای فهم و ادراک هستند.

عدم اختصاص فهم و ادراک به افرادی خاص

 نکته‌ای که بسیاری از افراد از آن غفلت کرده‌اند یا خود را به غفلت می‌زنند، این است که خدای متعال فهم و ادراک را به عده‌ای خاص اختصاص نداده است. قلب و ضمیر و مایز بین حق و باطل اختصاص به افراد خاصّی ندارد؛ همان‌طوری‌که ما قدرت مایزۀ بین حق و باطل داریم و خوب و بد را می‌شناسیم، سایر افراد از ملل و نحل و ادیان مختلف هم دارای فکر و عقل ـ عقل خدادای و عقل فطری ـ و میزان سنجش حق و باطل‌اند، گرچه مظاهر حق برای آنها جلوه پیدا نکرده است؛ آنها هم دارای این قدرت هستند.

اهمیت صداقت با تمام افراد، حتی مشرکین و بی‌خدایان

 ما اگر به یک یهودی یا به یک نصرانی یا به یک بودایی و یا به یک از خدا بی‌خبر دروغ بگوییم، دروغ ما را می‌فهمد و حکم به فساد و خلاف ما می‌کند؛ چه بخواهیم یا نخواهیم! ما اگر در رفتار خود همان‌گونه عمل کنیم که دنیای سیاسی کنونی عمل می‌کند، مردم ما را مانند آنها می‌دانند؛ گرچه ما خود را به این ظهور و به این مظاهر جلوه بدهیم! افکار مردم و ضمیر آنها در اختیار ما نیست.

صدق و صفا، از علل موفقیت اولیای خدا در ابلاغ دین

 علت موفقیت رسول خدا و ائمه علیهم السّلام در ابلاغ حقیقت دین عبارت بود از: صدق و صفا و خلوص نیت در مقابل همۀ افراد و همۀ هم‌کیشان یا غیر هم‌کیشان؛ و این ملاک و حقیقت در اولیای خدا نیز وجود دارد. خیلی عجیب است! واقعاً مطلب، مطلب خیلی عجیبی است! گاهی از اوقات من به این کلام امیرالمؤمنین علیه السّلام فکر می‌کنم و می‌گویم واقعاً کلام، کلام برتر است و آن حقیقت و واقعیتِ امیرالمؤمنین را نشان می‌دهد که من این هستم، این علی بن ابی‌طالب است و تِز¹ او این است، حرف او این است، مطلب او این است! حضرت چه می‌فرماید؟ حضرت می‌فرماید:

اگر کلید تمام آسمان‌های هفت‌گانه، سماوات سَبع و أرَضین سَبع، زمین و همۀ اجرام سماوی را به من بدهند در مقابل اینکه یک دانۀ گندم، ارزن و یا جو را به‌ظلم² از دهان یک مورچه ـ که دارد آن را به لانه‌اش می‌برد ـ بگیرم، این کار را نخواهم کرد!³

 می‌فهمیم حضرت دارد چه می‌گوید؟! آسمان‌های هفت‌گانه کدام است؟ آسمان دنیا، آسمان برزخ و مثال، آسمان ملکوت، آسمان جبروت و آسمان لاهوت که اصلاً به تصوّر نمی‌آید!

یک متصدّی دین باید چگونه باشد؟

 این نشان می‌دهد که متصدّی آن حکومتی که خدا وعده داده است، باید این فرد باشد! یعنی این فرد می‌تواند آن حکومت موعود الهی را جامۀ عمل بپوشاند؛ آن کسی که اگر به او بگویند: «یا علی، الآن حکومت ایران، حکومت خاورمیانه و آسیا، حکومت اقیانوسیه، این‌طرف و آن‌طرف و حکومت زمین را به تو می‌دهیم ـ حالا حکومت‌های

دیگر [بماند] ـ که جلوی این مورچه‌ای که الآن دارد به لانه‌اش می‌رود بایستی و اذیتش کنی و نگذاری برود؛ مدام می‌خواهد از این‌طرف برود، تو بیایی [جلوی آن را بگیری]!» امیرالمؤمنین این کار را نمی‌کند! یعنی چه؟ یعنی می‌گوید: «آن حکومتی که براساس این ظلم باشد، آن حکومتِ الهی نیست!» این مقدار ظلم! یعنی یک مورچه! مورچه را ما ریز می‌بینیم، ولی امیرالمؤمنین ریز نمی‌بیند! امیرالمؤمنین ظلم را ظلم می‌بیند؛ چه در مورچه، چه در انسان، چه در حیوان، چه در کلّ جامعۀ بشر، چه در همه‌جا! ظلم را ظلم می‌بیند؛ واقعاً هم می‌بیند! ولیّ خدا این نظریه را دارد.

 پس امام زمان علیه السّلام در فلسفۀ حکومتی خود باید به نقطه‌ای برسد که مردم به جایی برسند که غیر از امام زمان را نتوانند دیگر ببینند، نتوانند دیگر تحمّل کنند و نتوانند احساس کنند که فردی بیاید و به‌جای امام زمان [حکومت کند].

نقد کلام یکی از ائمۀ جمعه در مقایسۀ انقلاب و زمان ظهور

 در اوایل انقلاب بنده خودم در همین نماز جمعۀ قم شرکت کرده بودم؛ در آن موقع به‌طور مرتب شرکت می‌کردیم. در یکی از همین خطبه‌ها شنیدم که آن خطیب این‌طور مطرح می‌کرد:

این انقلابی که ما کردیم، عیناً همان انقلابی است که امام زمان خواهد کرد و ما عیناً همان احکامی را اجرا می‌کنیم که اگر امام زمان بیاید اجرا خواهد نمود!

 التفات می‌فرمایید؟! یعنی احکام و مسائل و آنچه که در این جامعه ارائه شده است، عیناً همانی است که اگر امام زمان بیاید [اجرا خواهند کرد]! یعنی وقتی امام زمان می‌آید، تلویزیون را شما روشن می‌کنید و همین آهنگی که الآن می‌زند در زمان امام زمان برایتان می‌زند ـ یا بهتر! ـ و به همین کیفیت انجام می‌شود! نَعوذُ بِاللَه از این‌همه جهالت و نادانی! علیٰ‌کلّ‌حال هر کسی حسابش با خداست و خدا با او برخورد خواهد کرد و ما هم دیدیم و می‌بینیم و خواهیم دید که چه می‌شود! این یک مسئله است.

مسئلۀ دوم: لزوم آمادگی مردم برای ظهور

 اما مطلب دوم در مسئلۀ غیبت عبارت است از آمادگی مردم؛ اینکه در زمان غیبت، مردم خود را همیشه آمادۀ برای ظهور و آمادۀ ادراک واقعی حضرت بکنند و این آمادگی

را داشته باشند. خود را آمادۀ ادراک فیض کنند و فیض را کامل کنند. همین‌طور در منزل خود ننشینند و همین‌طور روز را به شب و شب را به روز نیاورند؛ بلکه آن شوق زیارت و دیدن امام علیه السّلام آنها را به یک تغییر درونی و تحوّل واقعی نفسانی برگرداند که اگر آن تحوّل انجام شد، طبعاً آن مطلوب حاصل خواهد شد و اگر آن تحوّل انجام نشد، طبعاً ظهور امام علیه السّلام برای آنها فایده و نتیجه‌ای نخواهد داشت.

فهم و معرفت، شرط استفاده از محضر امام علیه السّلام

 امام زمان علیه السّلام که از پیغمبر بالاتر نیست! مگر همین مردم پیغمبر را نمی‌دیدند؟! هر روز پیغمبر را می‌دیدند! این هر روز دیدن پیغمبر، چه گُلی به سر آنها زد؟! پیغمبر سیزده سال در مکه و ده سال در مدینه بودند،¹ وقتی که از دنیا می‌روند چهار نفر، پنج نفر، سه نفر بیشتر دنبال امیرالمؤمنین نبودند!² قضیه چه شد؟! اینها که دارند هر روز پیغمبر را می‌بینند!

توجه محض به صورت و ظاهر رسول خدا سبب انحرافات بعد از ایشان

 ببینید، فاصلۀ بین حقیقت و مجاز و فاصلۀ بین اعتبار و واقعیت همین است! او با پیغمبر است تا مادامی‌که در عالم صورت است، وقتی این صورت از کنار او رفت، دیگر پیغمبر هم خواهد رفت! تا وقتی با پیغمبر است که پیغمبر را ببیند؛ پیغمبر فتوحات می‌کنند، وارد مدینه می‌شوند، می‌آیند در مسجد مدینه نماز می‌خوانند، خطبه می‌خوانند؛ بالأخره اینها همه مؤثر است و تأثیر می‌گذارد! [مردم هم] بلند می‌شوند، می‌نشینند، رسول خدا را می‌بینند و صحبت‌های رسول خدا در آنها اثر می‌گذارد؛ ولی همۀ اینها فقط در مرتبۀ صورت و در مرتبۀ ظاهر است! گفت: «از دل برود هر آنچه از دیده برفت!»³

 همین‌که رسول خدا سر به زمین می‌گذارد، می‌آیند نگاه می‌کنند، می‌بینند به‌جای پیغمبر کس دیگری دارد نماز می‌خواند. وقتی که دیگر پیغمبر را نمی‌بینند، روز اول و دوم یک خُرده اظهار دلتنگی می‌کنند و چه‌بسا دو سه قطره‌ای هم اشک بریزند و در تنهایی هم در همان روزگار یک تألّمی داشته باشند. اگر کسی یک رفیق هم داشته باشد و او را از دست بدهد، بالأخره چند قطره اشکی می‌ریزد؛ یک مسئلۀ بدیهی است، یا اگر همسایه از دنیا برود و انسان یک ارتباطی با او داشته باشد، بالأخره دلش شکسته می‌شود؛ یک مسئلۀ بدیهی است؛ لذا روز اول و روز دوم چند قطره اشکی ریخته می‌شود؛ ولی روز هفتم دیگر آن اشک هم نمی‌آید و کم‌کم آن صفحه کنار می‌رود و دیگر رسول خدایی وجود ندارد!

 حال‌که رسول خدا وجود ندارد، مظاهرِ دیگر می‌آید جای رسول خدا را می‌گیرد؛ آن‌وقت دیگر ابی‌بکر می‌آید و بر منبر صحبت می‌کند! این هم می‌آید می‌نشیند [و با خود می‌گوید]: بالأخره تا به خانه برویم و ناهار حاضر بشود و سفره انداخته بشود، یک ساعتی طول می‌کشد؛ به‌جای این یک ساعت، می‌نشینیم ببینیم ابی‌بکر چه می‌گوید! یا شب که می‌خواهیم به منزل برویم، تا بخواهد شام حاضر بشود، در منزل چه‌کار کنیم؟! لذا بنشینیم و ببینیم که جناب عمر بعد از نماز مغرب و عشا چه می‌گوید! با این «بنشینیم، بنشینیم، ببینیم، ببینیم» کم‌کم آن صورت رسول خدا برمی‌گردد و به‌جای آن، صورت عمر و ابابکر می‌آید جایگزین می‌شود و بعد هم همین‌طور آهسته‌آهسته در آن ممشا و در آن مرام می‌رود و می‌رود و یک‌مرتبه می‌بیند که یک سال، دو سال و سال‌ها گذشته و دنبال همین‌ها راه افتاده است؛ دنبال همین‌ها! دیگر کاری ندارد به اینکه واقعیت و حقیقت آن چیست؛ آیا این راست می‌گوید که داری دنبالش می‌روی یا دروغ می‌گوید؟! 

تظاهر و مدّعای دروغین خلیفۀ دوم

 این عمری که می‌گوید: «لا أبقانِیَ اللَهُ بَعدَکَ یا عَلیّ؛‌¹ ای علی، خدا بعد از تو مرا باقی نگذارد!» یک نفر نیست بلند شود و بگوید: «اگر راست می‌گویی، بلند شو بیا پایین

و علی را به‌جای خود بنشان! مگر راست نمی‌گویی؟! بالأخره یا داری دروغ می‌گویی یا راست می‌گویی؛ اگر راست می‌گویی، بیا این کار را بکن و علی را به‌جای خود بنشان!» او چه جواب می‌دهد؟ مسئله به اینجا که می‌رسد، قضیه مهم می‌شود و دیگر از صورت تعارف بیرون می‌آید! [وقتی به او می‌گویند]: «آیا راست می‌گویی؟ علی اینجا نشسته است؛ بیا پایین و این مسئولیت را واگذار کن تا علی [خلیفه] بشود!» چه جواب می‌دهد؟ می‌گوید: «نه! مردم مرا انتخاب کرده‌اند و من نمی‌خواهم تقاضای مردم را رد کنم!» فوراً یکی آنجا بگوید: «مردم انتخاب کرده‌اند؟! همین الآن رفراندوم می‌کنیم تا ببینیم باز هم مردم تو را انتخاب می‌کنند یا علی را. اگر مردم تو را انتخاب کردند، بسیار خوب، همان‌جا باقی بمان!» چه جواب می‌دهد؟ می‌گوید: «او را بزنید! از این حرف‌ها؟!» اتفاق افتاد دیگر.¹

 در یک سفری که ابن‌عباس با عمر به حج می‌رفت، یک قضیه‌ای ـ از همین مسائلی که عرض کردم ـ از عمر سؤال می‌کند و عمر در آن می‌ماند. ابن‌عباس می‌گوید:

وقتی که به یک جا رسیدیم، قافله نگه داشت و برای منزل [گرفتن] پیاده شدیم. من دیدم آفتابه دست عمر است و می‌خواهد در آنجا وضو بگیرد؛ رفتم نزدیک شدم و می‌خواستم آن مطلبی را که در منزل قبل مطرح کرده بودم، دوباره مطرح کنم. همین‌که رسیدم، یک نگاهی به من انداخت و اشاره‌ای کرد. از اشارۀ او احساس کردم [که می‌خواهد بگوید]: اگر بخواهی ادامه بدهی، گردنت را می‌زنم!²

 درست شد؟! آن‌وقت این می‌شود حکومت اسلامی؟! بله؟! تو که داری می‌گویی: «لا أبقانِیَ اللَهُ بَعدَکَ یا عَلیّ!» بلند شو پایین بیا و آن مسئله را واگذار کن!

چرا داری دروغ می‌گویی؟! چرا داری به مردم دروغ می‌گویی و حقه‌بازی می‌کنی؟!

معنای واقعی انتظار فرج

 مردم در زمان غیبت باید این مطلب را دریابند! یعنی فلسفۀ غیبت امام علیه السّلام این است که آن شوق زیارت واقعی امام علیه السّلام، در نشستن و به انتظار ماندن و اوقات را به گفتگو در حول‌ و حوش این قضیه سپری کردن حاصل نخواهد شد؛ به این حرف‌ها حاصل نخواهد شد! به اینکه امام علیه السّلام چه زمانی ظهور می‌کند، دردی از ما دوا نخواهد شد! به اینکه گفته‌اند سفیانی چه زمانی ظهور خواهد کرد، مسئله‌ای حل نخواهد شد! به اینکه گفته‌اند فلان شخص خواب دیده است که حضرت یک سال دیگر، پنج روز دیگر، پنج ماه دیگر یا در یک مدت دیگر ظهور خواهد کرد، مشکل ما حل نخواهد شد! به چه حل خواهد شد؟ به اینکه ببینیم الآن امام علیه السّلام با زبان گویا و با تمام توان دارد این مطلب را به ما القاء می‌کند که ای مساکین و بیچارگان و ای کسانی که به‌دنبال ظهور من جلسات تشکیل می‌دهید و اوقات خود را به این مطالب نه‌چندان مفید می‌گذرانید و دل خود را خوش می‌کنید بر اینکه فلان قضیه انجام خواهد شد یا انجام می‌شود، به‌جای این مطلب مرا در کنار خود احساس کنید و وجود مرا مسلّط و مُشرِف بر وجود خود بیابید و ولایت مرا بر تمام احوال خود و بر تمام اسرار خود ساری و جاری بدانید! التفات کردید؟!

یکسان بودن حضور و غیبت امام زمان علیه السّلام 

کیفیت دستگیری در زمان غیبت (ت)

 این امام، امام است؛ نه آن امامی که بنشینید و به انتظار ظهور او آه بکشید و بر سر و سینه بزنید! امام زمان، غایب نیست؛ او از دیدگان ما غایب است، ولی او غایب نیست! او در این مجلس حضور دارد و همراه با ما در هرجایی حضور دارد؛ اگر این‌طور نباشد که امام زمان نیست! اگر راه او و مسیر او با زمان ظهور تفاوت کند که دیگر امام زمان نیست! اگر راه ورود در ولایت، در زمان غیبت بسته باشد که دیگر امام زمان نیست! مگر مردم در این زمان چه گناهی کرده‌اند که تاریخ، آنها را از زمان ظهور آن حضرات به تأخیر انداخته است؟!¹

¹

تبیین مسئلۀ بَداء

 بین روش و منش اولیای خدا و سایر افراد، این فرق است که اولیای خدا دعوت به نقد و حاضر می‌کنند، امّا افراد دیگر دعوت به نسیه می‌کنند و می‌گویند: «امام زمان شش ماه دیگر ظهور خواهد کرد؛ حالا چه کسی دیده و چه کسی شنیده است؟! حالا یک چیزی گفتیم!» بعد از شش ماه که نشد، فوراً عوض می‌کنیم و می‌گوییم: «بَداء حاصل شده است!» مگر نمی‌گویند؟! بنده خودم از بسیاری از افراد که مدّعی اطلاع بر این مسائل هستند، شخصاً شنیدم که برای ظهور حضرت تاریخ تعیین کردند و بعد دروغ از آب درآمد! وقتی سؤال می‌شود، می‌گویند: «بداء حاصل شده است!» نه! بداء حاصل نشده است؛ تو نفهمیده‌ای! چه کسی گفته بداء حاصل شده است؟!

 بداء [در نگاه این افراد] یعنی در تقدیر و مشیّت الهی تغییر و تبدّل افتادن؛ یعنی مشیّت پروردگار بر این است که این مسئله در این زمان اتفاق بیفتد، بعد رأی خداوند عوض می‌شود. [نعوذ باللَه] بالأخره آن موقع سرحال نبود، یک چیزی به جناب ملائکه گفت یا یک چیزی در پرونده‌ها نوشت، بعد که یک قدری فکر کرد دید عجب اشتباهی کرده است! [لذا گفت]: «حالا تغییرش بدهیم و یک خُرده روی آن فکر کنیم!» درست؟! این را می‌گویند بداء! یا آن موقع تازه از خواب بلند شده بود، یک امری کرد و بعد که یک چند ساعتی گذشت، دید نه! این درست نیست؛ گفت: «بیایید عوضش کنیم!» به این می‌گویند بداء.

 درحالی‌که بداء بالنّسبه به ما است، نه بالنّسبه به مقام مشیّت الهی! در مشیّت و مقام قضای الهی که بداء و راجح و مرجوحی وجود ندارد. در قانون فلسفی راجح اقتضای

وجوب می‌کند و مرجوح اقتضای بطلان؛ حال تبدّل دو امر ـ که یک مسئله از یک امر متبدل شود به امر دیگر ـ اگر راجح باشد، پس چرا پروردگار از اول نیت مرجوح را داشت؟! و اگر مرجوح باشد که مرجوح باطل است! و اگر متساوی باشد، پس در این تبدّل چه خصوصیتی وجود دارد؟! بنابراین بداء از نقطه‌نظر قانون فلسفی اصلاً باطل است.

 «بداء» عبارت است از روشن شدن تقدیر و مشیّت الهی بالنّسبه به ما افراد جاهل و نادان که اطلاعی بر مسائل و بر قضایای غیبی نداریم؛ امّا برای خود پروردگار هم می‌شود گفت بداء پیدا شده است؟! [آیا می‌شود گفت]: «خدا آن‌طور فکر می‌کرد، حالا طور دیگر فکر می‌کند! خدا آن‌طور نظر داشت، حالا یک طور دیگر نظر پیدا می‌کند!» مگر خواست و نظر پروردگار مثل ما می‌ماند؟!¹

 آن‌وقت این افراد همین‌طور بدون توجه به عواقب صحیح و سوء این مطالب، می‌آیند یک مسائلی را مطرح می‌کنند و می‌گویند: «فردا این ظهور می‌کند، پس‌فردا آن ظهور می‌کند!» وقتی این مسئله نشد، می‌گویند: «بداء حاصل شده است!» آن هم که نشد، می‌گویند: «ما نگفتیم!» و تمام مردم را سرِکار می‌گذارند و همه همین‌طور در حال انتظار سپری می‌کنند و می‌گویند: «گفته‌اند شش ماه دیگر فلان چیز انجام می‌شود و یک سال دیگر فلان طور می‌شود؛ حالا بنشینیم تا بشود!» تمام استعدادها از بین می‌رود و همۀ مردم در حال انتظار صوری و مجازی باقی می‌مانند. این امام زمان که به‌درد ما نمی‌خورد! امام زمانی [به‌درد ما می‌خورد] که الآن در همین مجلس حضور دارد و همین الآن به من نهیب می‌زند: «نباید برخلاف آنچه که حق می‌دانی، مطلبی برای این افراد مطرح کنی!» به شما نهیب می‌زند: «برخلاف آنچه که حق است، نباید تفکر کنید!» بر همۀ ما نهیب می‌زند بر اینکه‌: «باید تمام افعال و کردارتان را مطابق با دستور کنید!» این سؤالاتی که مخدّرات در این نامه مطرح کرده‌اند، همین است.

ملاک تشخیص صحّت طریق

 یکی از سؤالاتی که خیلی‌ها هم مطرح می‌کنند، این بود: «ما از کجا بفهمیم که مسیرمان حق است؟» کاری ندارد! ما باید برنامۀ حیات و برنامۀ زندگی را براساس آنچه که می‌دانیم قرار بدهیم؛ بقیۀ مسئله به ما ارتباطی ندارد و بقیۀ مطلب به ما مربوط نیست. بارها بنده این را عرض کرده‌ام: ملاک برای ادراک این مسئله که آیا انسان در راه اولیای خدا قرار دارد یا ندارد، این است که ببیند اهتمام او در دل و در ضمیر و سعی او در ثبات در این راه به چه مقدار است؟ آیا واقعاً پای قضیه می‌ایستد؟ آیا واقعاً دست از مرام برنمی‌دارد؟ مطلب و مسئله برای او تا چه حد اهمیت خود را باز یافته است؟!

 اگر شخصی فرزندی داشته باشد و این فرزند به بیماری مبتلا بشود، آیا دست روی دست می‌گذارد که این بیماری همین‌طور پیشرفت کند یا اینکه او را پیش پزشک می‌برد؟! چرا پیش پزشک می‌برد؟ چرا یک مادر نگران است و شب تا صبح نمی‌خوابد؟ چرا ساعت را کوک می‌کند تا اینکه سرِ ساعت بلند شود و به او فلان دارو را بدهد؟ چرا؟! همه [حکایت از] یک مسئله دارد و آن این است که این فرزند را به‌عنوان یک حقیقت شناخته است! وقتی که این‌طور بود و این حال برای او پیش بیاید، طبعاً ترتیب‌اثر می‌دهد و دیگر نمی‌تواند بی‌تفاوت باشد. در مسائل سلوکی هم مطلب از همین قرار است.

 بارها شده دوستان به بنده نامه می‌نویسند: «آقا، ما در فلان مجلس شرکت می‌کنیم با اینکه می‌دانیم وقتی به آنجا می‌رویم مکدّر می‌شویم! برویم یا نرویم؟» این جواب ندارد و نیاز به پاسخ نیست! «آقا، در ارتباط با فلان کس اگر ما این ارتباط را داشته باشیم یا اگر ارتباط را قطع کنیم، فلان کس و فلان کس ناراحت می‌شوند! آیا ادامه بدهیم یا ندهیم؟» این هم جواب ندارد و جوابی برای این مسئله نیست؛ جواب روشن و واضح است! «آقا، فلان کاری که ما انجام می‌دهیم، با اینکه می‌دانیم برایمان ضرر دارد امّا در بعضی از اوقات از دست ما در می‌رود! دیگر چه کنیم؟! می‌فرمایید در این موارد چه طریقی را در پیش بگیریم؟» طریق ندارد! شما نسبت به فرزند خودتان هم همین‌طور عمل می‌کنید؟! وقتی فرزندتان سه درجه، چهار درجه تب

داشته باشد و وقتی پیش یک دکتر می‌برید می‌بینید شلوغ است و احتمال تشنّج و... برای او پیدا می‌شود، آیا همان‌جا به امان خدا صبر می‌کنید یا سراغ دکتر دیگر می‌روید؟! می‌روید، [اما اگر دیدید] درب مطب او هم بسته است، سراغ دکتر دیگری می‌روید! آیا می‌ایستید؟! یا نه، مسئله را پیگیری می‌کنید. چرا ما در اینجا این عذر و بهانه‌ها را نمی‌آوریم؟!

 اینها مطالبی است که باید افراد زیرک و باهوش بگیرند و متوجه آن حقیقت و راه بشوند. حال اینکه آیا باید برای انسان مسئله‌ای روشن بشود یا نشود، دیگر ملاک برای صحت راه نیست؛ نه‌خیر! حتماً لازم نیست برای انسان مسئله‌ای روشن بشود و انسان خوابی ببیند و یا در حال خودش تغییری ببیند. البته همان‌طوری‌که عرض کردم، تغییر در نفس نسبت به ثبات در مسئله باید حاصل شود و مشخص است! یعنی مسائل و شواهد و قرائنی که پیش می‌آید، همه به‌عنوان محک‌ها و امتحاناتی است که مطلب را برای انسان روشن می‌کند که تا چه حد انسان استقامت دارد و تا چه حد می‌ایستد و تا چه حد می‌تواند در راه رسیدن به مطلوب استقامت کند! این ملاک برای تشخیص راه است.

راه اولیای خدا، راه حرکت است نه سکون

 این است که اولیا همیشه دعوت به حرکت داشتند و هیچ‌وقت دعوت به سکون نداشتند! هیچ‌وقت اولیا نگفتند: «همین‌طور بنشینید و مجالس تشکیل بدهید، دعای ندبه و غیر ندبه بخوانید و برای ظهور حضرت دعا کنید!» یک‌هم‌چنین مطلبی را نگفتند؛ بلکه گفتند بلند شوید همین الآن راه بروید، حرکت کنید، به دستورات عمل کنید، از عالَم نفس بیرون بیایید و قدم از عالم نفس بیرون بگذارید!

حضور حقیقت ولایت در همه‌جا

 راه اولیای خدا راه حرکت است. کسانی که به امکنه و جاهایی که وعدۀ ملاقات حضرت داده شده است سفر می‌کنند برای‌اینکه حضرت را ببینند، هر قدمی که برمی‌دارند دارند خود را از آن حضرت دور می‌کنند! معنایش این است: «ما می‌آییم اینجا تا شما را در اینجا ببینیم!» این خنده‌دار نیست؟! حضرت می‌گوید: « در هر قدمی که تو برمی‌داری من با تو هستم، حالا مرا رها می‌کنی و مرا در یک مرتبۀ ظاهر و صوری آن‌قدر پایین می‌آوری که باید جایگاه ملاقات با خودم را در فلان مسجد و فلان محل و فلان حسینیه و فلان جا قرار بدهی؟! من در همه‌جا هستم و با تو در همۀ نیّاتت و در همۀ مواضع حضور دارم!» نه‌اینکه انسان بلند شود و یک راهی را انتخاب کند و برود تا حضرت را آن‌طرف دنیا در فلان نقطه ببیند!

حکایت سفر یکی از افراد به مناطق دور برای ملاقاتِ امام زمان

 یکی از رفقا نقل می‌کرد که یکی از بستگانش ـ با اینکه پیرمرد و اهل‌علم است ـ مدتی قبل گفته بود:

من می‌روم در بعضی از این نواحی بعیده، در یکی از همین کشورهای بسیار دور، در یک جایی، تا حضرت را در آنجا ببینم! چون گفته‌اند¹ خط مسیر حضرت در این منطقه و در این نواحی است.

 لذا ایران و زن و زندگی را ترک کرده و همه را رها کرده بود و عصازنان حرکت کرده بود تا برود در آنجا که وقتی حضرت می‌آیند رد می‌شوند، مثلاً به جایی می‌روند یا برمی‌گردند، حضرت را در این مسیرِ رفت و آمد ببیند. یک روز، دو روز، یک هفته، دو هفته، یک ماه، دو ماه گذشت امّا دید نه، ظاهراً حضرت جایشان را عوض کرده‌اند و به جای دیگر رفته‌اند! لذا برگشت سرِ جای اول خودش و خطراتی هم برای او پیش آمده بود.

هدف از ملاقات امام زمان در بیان آیةاللَه ملکی تبریزی (ت)

 اینها برای چیست؟ او خیال کرده است امام زمان هم مثل یکی از افراد عادی است که محکوم مادّه و عالَم فیزیکی مادّه و بدن و مقیّد به این بدن است و قدرت

نفوذ از این بدن و سریان به سایر جاها را ندارد!¹

¹

معیّت امام زمان با هر ذرّه از ذرّات عالم وجود

 بدن امام علیه السّلام مانند بدن ما است؛ امّا روح او و حقیقت او با هر ذرّه از ذرّات عالم وجود [قرین و همراه است]! همین کاغذی که الآن در دست من است، وجود حضرت با تک‌تک ذرّات همین کاغذ عجین و قرین است! این تازه مرتبۀ نازله است؛ آن مرتبۀ بالاتر این است که خود این ذرّات، از وجود آن حضرت تخلّق و تحقّق خارجی پیدا می‌کنند! این یک مطلب دیگری است.¹ امام این است! امام نیاز ندارد به اینکه یک عده‌ای بیایند و برای او تبلیغ کنند و افراد را از این ناحیه به‌سمت او دعوت کنند! امام علیه السّلام اگر بخواهد، با تمام نفوس و با تمام ضمائر در آن‌ِ واحد تماس برقرار می‌کند! امام نیاز ندارد که یکی را بفرستد درِ خانۀ این و آن که: «بلند شوید بیایید، زمان ظهور نزدیک است و من هم از طرف حضرت مأمور شده‌ام بر اینکه افراد را به‌سمت آن حضرت دعوت کنم!» خیلی باید امام بیکار باشد تا اینکه یک‌هم‌چنین وضعیتی بخواهد پیش بیاید؛ این امام، امام قلاّبی خواهد بود نه امام زمان علیه السّلام!

 وقتی امام زمان بخواهد ظهور کند، از آن طفل شیرخوار تا پیرزن نصرانی و یهودی در آن‌طرف دنیا باخبر خواهند شد و در تمام این نفوس، آن احاطۀ ولایی خود را خواهد انداخت و آنها را به‌سمت خود جذب خواهد کرد! خیال کرده‌اید مسئله، مطالبی است که در بقالی و قصابی پیدا می‌شود؟! خیال کرده‌اید قضیه همین‌طوری است؟! امام یکی را بفرستد این‌طرف: «یواشکی درِ خانۀ افراد برو، به این تلفن کن، به آن تلفن کن، افراد را جمع کن و بگو: بیایید [جلسه] تشکیل بدهیم و یک عده با هم بنشینیم تا مقدمات برای ظهور را فراهم کنیم!» خیلی باید امامِ بیکار و امام دست و پا چلفتی و امام منحطّ و امام بی‌اراده و بی‌قدرتی باشد که برای جمع‌آوری یار و یاور این‌گونه افراد را به این‌طرف و آن‌طرف بفرستد! مگر تا به‌حال نبودند افراد این‌چنینی که شیطان آنها را فریب داد و چهرۀ خود را به‌صورت امام علیه السّلام به آنها نمایاند؟!

خطر بزرگ مکاشفه‌های دروغین در زمان غیبت

 یکی از خطرات بزرگی که در زمان [قبل از] ظهور برای افراد پیدا می‌شود، این است که با توجه به حقیقت امام علیه السّلام که مخفی است و امام علیه السّلام دستور برای ظهور علنی ندارد و تکالیف براساس ظاهر است، شیطان از همین نقطه ضربۀ خود را وارد می‌کند! در زمان ظهورِ امام علیه السّلام اگر کسی ادعای نیابت و وکالت از طرف امام بکند، فوراً امام می‌گوید: «این مرد کذّاب و دروغگو است، من یک‌هم‌چنین مطلبی نگفته‌ام!» اگر در زمان رسول خدا یک نفر بگوید من از جانب رسول خدا نیابت دارم، ولیّ هستم، نائب و وکیل هستم بر اینکه فلان قضیه را انجام بدهم؛ طبعاً حضرت می‌فرماید: «دروغ است!» در زمان امیرالمؤمنین نیز همین‌طور. امّا در زمان [غیبت] امام زمان که حضرت نمی‌توانند بگویند دروغ است! حضرت که تکلیف به عیان شدن و خود را در معرض درآوردن ندارند. لذا چه کرده‌اند؟ مطالبی را به‌عنوان قانون کلی برای افراد بیان کرده‌اند:

ای مردم، هر کسی تا زمان ظهور سُفیانی مدّعی شود که مرا دیده است و از طرف من نیابت دارد، کذّاب است!¹

رؤیت امام زمان در عالم خارج و مکاشفه

 حضرت این را به‌عنوان یک قانون بیان کرده‌اند. افرادی که امام علیه السّلام را دیده‌اند که بلند نمی‌شوند بیایند به همۀ مردم جار بزنند که ما حضرت را دیده‌ایم! شکّی نیست که در زمان غیبت تا به‌حال افرادی حضرت را مشاهده کرده‌اند، مانند مرحوم سید بحرالعلوم که حضرت را بارها دیده است؛² مانند علامه حلّی که حضرت را مشاهده کرده است؛³ مانند مرحوم حاج علی بغدادی که از افرادی است که حضرت

را دیده و مرحوم شیخ عباس حکایت او را در مفاتیح نوشته است؛¹ همین‌طور بسیاری از افراد که حضرت را واقعاً دیده‌اند. امّا صحبت در این است که این دیدن‌ها و این رؤیت‌ها، رؤیت‌هایی بوده که واقعی بوده و صورت واقعی داشته است؛ یعنی قرائن و شواهد بر صدق این مسئله وجود داشته است. مرحوم سید بحرالعلوم با آن عظمت و مقام، کسی بوده که مخالف و مؤالف و موافق شکّی نداشت در اینکه ایشان با آن حضرت ارتباط دارد؛ یعنی این قضیه کاملاً واضح بوده است. حالا ایشان که نمی‌آید به همه بگوید! از آن طرف بسیاری از افرادی که حتی حضرت را دیده‌اند، آنها در مرتبۀ ظاهر نبوده است، بلکه به صورت مکاشفه بوده است.

نظر مرحوم آیةاللَه انصاری همدانی دربارۀ کتاب نجم الثاقب

 مرحوم حاج میرزا حسین نوری کتابی دارد به نام نجم الثاقب و در این کتاب به بسیاری از افرادی که به اعتقاد خود خدمت حضرت تشرّف پیدا کرده‌اند اشاراتی دارد و حکایاتی نقل می‌کند.² مرحوم آقای انصاری ـ رضوان اللَه علیه ـ می‌فرمودند:

نود درصد حکایاتی که ایشان در کتاب نجم الثاقب نقل می‌کند، مکاشفه است؛ منتها خودش نفهمیده است.

 فلان شخص می‌آید می‌گوید: «حضرت را دیدم.» انسان از او سؤال می‌کند و با یک مقدار صحبت‌های کارشناسانه متوجه می‌شود که این [دیدن] صورتِ واقعی داشته یا صورت مکاشفه‌ای؛ منتها [تشخیص] این مسئله اهل‌خبره می‌خواهد. لذا ایشان چون اهل‌خبره نبوده است، خیال کرده به‌صورت ظاهر اتفاق افتاده است. بعد ایشان می‌فرمایند:

از جمله افرادی که [ملاقاتش] صورت واقعی داشته است، همین مرحوم حاج علی بغدادی بوده که حکایتش را مرحوم صاحب‌مفاتیح در مفاتیح نقل می‌کند. او از جملۀ این افراد بوده است.

تجسّم شیطان به صورت امام زمان در عالَم مکاشفه و حکایتی در این زمینه

 به همین نحو، صورت شیطانیِ مسئله هم وجود دارد؛ یعنی شیطان می‌آید و صورت امام زمان را برای انسان مجسّم می‌کند و بعد با بعضی از إخباراتی که درست

هم واقع می‌شود، طوری اعتماد انسان را نسبت به خود جلب می‌کند که انسان او را امام می‌پندارد و از دستورات او اطاعت می‌کند؛ درحالتی‌که شیطان است!

 برای این مسئله خود حقیر در دوران حیات خود نظایر فراوانی دیده‌ام و در دوران حیات مرحوم والد ـ رضوان اللَه علیه ـ مسائل عدیده‌ای از همین قبیل پیش آمده است که بعضی از شاگردان ایشان ادعای رؤیت و ادعای ارتباط داشتند.

 در یکی از همین جریان‌ها، یک قضیه‌ای برای یکی از افراد که اتفاقاً از بستگان ما هم هست پیش آمده بود. من به او اعتراض کردم، او گفت: «من از طرف حضرت دربارۀ این مطلب دستور دارم!» من از نقطه‌نظر شرعی و از نقطه‌نظر عرفی یک مطلبی را مطرح کردم که آیا این دستوری که حضرت به شما داده‌اند با این مطلب و با این مسئله می‌خواند یا نمی‌خواند؟ نمی‌توانست بگوید که می‌خواند، لذا گفت: «دستور است!» گفتم: «حضرت که دستور به خلاف عرف و خلاف شرع نمی‌دهد!» ماند! منتها به‌جای اینکه بیاید متنبّه و مُستَبصِر بشود و از این جهالت و ضلالت و هلاکت بیرون بیاید و این را به‌عنوان یک زنگِ بیدارباش برای تنبّه خودش تلقّی بکند، آن جاذبه‌هایی که شیطان برای او به‌صورت امام علیه السّلام به‌وجود آورده بود نگذاشت که این مطلب در نفس او قرار بگیرد؛ لذا بر سرِ مطلب خود رفت و طور دیگری مسئله را مطرح کرد. پیش مرحوم آقا آمدم و ماجرا را برای مرحوم آقا شرح دادم، ایشان فرمودند:

بله، شیطان است که الآن به صورت امام زمان برای او جلوه می‌کند و این مسکین را فریب می‌دهد و دارد مکاشفه می‌بیند!

 فردی بود که حتی نسبت به شخص بنده از طرف امام زمان پیغام آورده بود که می‌گویند: «فلانی، شما باید این کار را انجام بدهی!» منتها ما طلبه‌ایم و طلبه هم کارش إن‌قلت و إن‌قلت کردن و تشکیک وارد کردن است؛ خلاصه به این زودی به راه راست نمی‌آید و نمی‌تواند راه راستِ این‌گونه افراد را به این راحتی بپذیرد! لذا شروع کردیم یک مقداری با او شوخی کردن و صحبت کردن؛ نمی‌خواستم او را از خود برنجانم و آزرده‌خاطر کنم. یک شبهه برای او مطرح کردم، در شبهه ماند! گفتم:

«این شبهه را شما چطور پاسخ می‌دهید؟ برو از امام زمانَت جواب این شبهه را بگیر و بیاور؛ اگر گرفتی و جواب صحیح بود، آن‌وقت من معتقد می‌شوم!» پانزده سال از این ایراد شبهه گذشته است و امام زمان‌ِ ایشان ظاهراً هنوز ما را لایق برای قبول و مراوده و ارتباط با خود ندیده است! التفات می‌کنید؟! این شیطان است.

 شیطان جلو می‌آید و در مکاشفه، امام درست می‌کند. این مسئله‌ای را که بنده خدمت رفقا عرض می‌کنم، بسیار مسئلۀ حساسی است! راجع به بعضی از مسائلی که اتفاق افتاده است، بنده عرض کرده‌ام که اگر قضایا و جریانی بخواهد نسبت به شخص حقیر انجام بشود، مسئله‌ای نیست؛ امّا بنده در ارتباط با امام زمان با کسی شوخی ندارم و در آن حریم نباید وارد شد!

 افرادی که مدّعی ارتباط با امام علیه السّلام هستند، همه در باطل و همه در ضلالت و جهالت و هلاکت‌اند و افرادی که با آنها تماس می‌گیرند، آنها هم در هلاکت و ضلالت و جهالت هستند و بر دوستان است که ارتباط خود را به‌کلی با همۀ آنها قطع کنند و در  غیر این‌صورت مسئله شکل دیگری پیدا خواهد کرد.

خصوصیّات مُتابِعین واقعی امام زمان علیه السّلام

 چون این مطلب قبلاً صحبت شده بود، بنده دیدم نسبت به این مسئله ترتیب‌اثر کمتری داده شده است؛ لذا آن فرد مسئول را خواستم و او را مورد عتاب و خطاب قرار دادم و به ایشان تذکر جدی دادم که بنده در این مسئله شوخی نمی‌کنم! باید رعایت موازین بشود تا اینکه آن خطوط واقعی و آنچه را که ما مکلّف هستیم بر طبق آن عمل کنیم، بر سر جای خودش باقی بماند. اینجا دار و دسته درست کردن نیست، اینجا حزب درست کردن نیست. در دستگاه امام زمان مخفیانه و زیرزیرکی کار کردن نیست، اینجا جلب کردن و جذب کردن و از این حرف‌ها نیست و اینجا راه را جدا کردن نیست! امام زمان نیاز به این روش‌های احمقانه و احتیاج به این روش‌های کودکانه ندارد! اینجا بازی برنمی‌دارد؛ دم شیر است، به بازی مگیر!¹ مسئله، مسئلۀ

بسیار خطیری است.

 آن شخصی به دنبال حضرت است که بیشتر در خود باشد، بیشتر به کار خودش بپردازد و به کس دیگری کار نداشته باشد! اینکه «الآن رفیق من دارد چه‌کار می‌کند؟ دیگری دارد چه‌کار می‌کند؟ او از من جلوتر است یا من از او جلوتر هستم؟ او با چه کسی ارتباط دارد؟» [به من چه مربوط است؛ انسان باید] فقط به خودش و به اعمال خودش بپردازد و مواظب خودش و اعمال و کردار و افکار و خطورات خودش باشد. این شخص در عبارت و تعبیر عرفا، به «رِند» تعبیر می‌شود! آدم رند و زیرک و «المؤمنُ کَیِّسٌ»¹ آدمی است که مواظب باشد و به خودش برسد.

 الآن شما در بسیاری از موارد افرادی را می‌بینید [که می‌گویند]: «این آقا با فلان کس ارتباط دارد؛ این آقا با فلان مسئله ارتباط دارد؛ او می‌آید فلان مطلب را می‌گوید؛ او فلان حرف را می‌زند؛ او فلان مسئله را نقل می‌کند؛ بعضی‌هایش درست درمی‌آید و...!» تمام اینها چون ندیدند حقیقت، ره افسانه زدند² و چون ندیدند واقعیت، [به بیراهه رفتند]! می‌گویند: «فلان کس با فلان جا ارتباط برقرار کرده است! فلان کس گفته است این‌طور خواهد شد!» از کجا [معلوم که] راست گفته است؟! التفات کردید؟ می‌آیند خرج می‌کنند و سرمایه‌ها و وقت‌ها می‌گذارند و جلسات تشکیل می‌دهند!

طرح مبانی اولیا، سبب تشکیل جلسات

 علت اینکه خداوند توفیق زیارت و رفاقت با دوستان را برای حقیر فراهم کرده است این است که بنده آنچه را که ممشای اولیای الهی است و طریق بزرگان بر آن قرار گرفته است، برای دوستان عرضه کنم، همین! وإلاّ در سایر جاها خیلی حرف‌ها و خیلی

مطالب هست، خیلی مسائل وجود دارد و خیلی جاهای دیگر هست؛ به انواع مختلف و به اشکال مختلف. البته بنده نمی‌خواهم همه را متّهم به ضلالت و غوایت و جهالت بکنم، نه! ممکن است بسیاری از اینها هم تاحدودی افراد خوبی باشند و ظاهرالصّلاح باشند و مؤمن باشند، ولی علیٰ‌کلّ‌حال حیف است که یک شخص بیاید و اکسیر و گوهری را که خداوند در اختیار او قرار داده است رها کند و با مطالب پیش‌پا افتاده‌ای که عموم مردم و عموم افراد با آن سر و کار دارند زندگی خود را تلف کند و همین‌طور امروز را به فردا و فردا را به پس‌فردا بگذراند؛ که چه؟ که «فلان کس این را می‌گوید، فلان کس آن را می‌گوید!» این نتیجه و مآل خوبی برای انسان به بار نمی‌آورد.

 مطلب به درازا کشید و وقت هم گذشت و ما هنوز اندر خم یک کوچه هستیم!¹ إن‌شاءاللَه که خداوند به همۀ دوستان و به همۀ محبّین و ارادتمندان و مُخلِصین مقام ولایت علیه السّلام توفیق عنایت کند و دست همۀ ما را در دست امام زمان علیه السّلام قرار بدهد و از آن حضرت بخواهیم که آن‌جور و آن‌طور که خود می‌پسندد ـ نه‌اینکه ما می‌پسندیم ـ برای ما انتخاب کند.

 می‌خواستم مطلبی در آخر خدمت دوستان عرض کنم و آن اینکه: باز در نامه‌هایی که می‌آید و به دست بنده می‌رسد، من مطالبی مشاهده می‌کنم که از عهدۀ پاسخ آن مطالب شرمنده هستم؛ مسائلی که مربوط به بعضی از ناراحتی‌هایی است که ممکن است پیش بیاید، هم‌چنین بعضی از اختلافاتی که هست و کیفیت معاشرت با افراد و همین‌طور مسائلی که می‌شود این مطالب را با مشورت با افراد دیگر و افراد خبیر حل کرد و آن مسائل را برطرف کرد. بنده خواستم شرمندگی خودم را از عدم پاسخ و عدم اجابت [اعلام کنم] که در اختیارم نیست، یعنی به‌هیچ‌وجه من الوجوه بنده را توان و قدرت بر اینکه بتوانم به این نامه‌ها پاسخ بدهم نیست؛ اگر پاسخی داده

نمی‌شود، دوستان خدای‌ناکرده دلیل بر اهمال و دلیل بر بی‌اعتنایی ندانند، بلکه در آنجا نیازی به پاسخ دادن نبوده است.

 استدعای حقیر از دوستان این است که اگر اظهار محبّت می‌کنند، مطالب ضروریِ شرعی یا شبهاتی را که ممکن است در بعضی از مواقع برای افراد پیش بیاید [مطرح کنند] إن‌شاءاللَه خداوند هم توفیق ما را نسبت به این مسائل پیش می‌آورد. امّا نسبت به مطالب دیگر و مسائل دیگر که نه‌تنها بنده قدرت ندارم، بلکه از طرف مرحوم آقا (مرحوم والد) هم نهی شده‌ام از اینکه در بعضی از مسائل جزئی بخواهم دخالت کنم؛ از این نقطه‌نظر إن‌شاءاللَه دوستان بزرگواری می‌فرمایند و این مطالب را با مشاورۀ با خُبرا و افراد دیگر حل می‌کنند.

 امیدواریم که خداوند راه ما را هرچه بهتر و صحیح‌تر، همان راه اولیای خودش قرار بدهد و آن نتیجه و حظّ کاملی که می‌بایست یک سالک ـ سالک واقعی! ـ از متابعت با دوستان خدا و متابعت از اولیای خدا ببرد، نصیب همۀ ما بگرداند.

 إن‌شاءاللَه خداوند دست ولایت امام علیه السّلام را در دنیا و آخرت بر سر همۀ ما مستدام بدارد و ما را در دنیا از زیارت و در آخرت از شفاعتشان محروم نفرماید.

اللَهمّ صلّ علیٰ محمّدٍ و آلِ محمّد

مجلس چهارم: مهدویّت در دیدگاه اهل عرفان

کاشان / ربیع‌الثانی ١٤٢٥ ه‍.ق

أعوذ باللَه من الشّیطان الرّجیم

بسم اللَه الرّحمٰن الرّحیم

و صلّی اللَه علیٰ سیّدنا و نبیّنا أبِی‌القاسمِ محمّدٍ

و علیٰ آلِهِ الطّیِّبینَ الطّاهرینَ و لعنةُ اللَهِ علیٰ أعدائِهم أجمعینَ

جایگاه توسّل در سیرۀ عرفا و اهل توحید

 [عدّه‌ای تهمت زده و دربارۀ مرحوم آقای حداد ـ رضوان اللَه علیه ـ می‌گفتند]: «ایشان توسّل ندارد!»¹ درحالی‌که بنده خودم شاهد بودم که هر وقت ایشان می‌خواستند بلند شوند، ذکرشان در بلند شدن «یا صاحب‌الزّمان» بود!² چطور ممکن است یک‌هم‌چنین شخصی [توسّل نداشته باشد]؟! واقعاً خیلی جفا و بی‌انصافی است که بگویند: «اینها اهل ولایت نبودند و این عرفایی که اهل توحید هستند، خیلی با امام زمان کاری ندارند!» اینها همه دروغ است! عارف تازه مقام امام زمان را

می‌فهمد و ما نمی‌فهمیم! تازه او می‌فهمد که بدون عنایت او هزارها عارف همچو خاک و تراب هستند! با عنایت اوست که ولیّ خدا می‌تواند به مقام قُرب دسترسی پیدا کند و بدون عنایت او همه صفر هستند، صفر، صفر!¹

اهمیت توجه به حقیقت امام زمان نه ظاهر ایشان

 بنابراین ما باید به آن حضرت توجه داشته باشیم، نه توجه به ظاهر که حضرت را ببینیم و در خواب زیارت کنیم و مشاهده کنیم. بنده در تمام مدت عمرم تا الآن حتی برای یک لحظه زیارت آن حضرت را در بیداری یا در خواب نخواسته‌ام! من این خواست را اهانت به حضرت و پایین آوردن حضرت می‌دانم که: «ای کاش ما حضرت را در خواب می‌دیدیم! ای کاش حضرت را در بیداری ببینیم! ای کاش ببینیم و موفق بشویم!» مثل‌اینکه شما در اینجا هستید امّا بگویم: «آقا، چرا شما مخفی شده‌اید؟! چرا شما اینجا نمی‌آیید؟!» می‌گویید: «آقا، من جلوی شما نشسته‌ام! یعنی چه می‌گویید مخفی شده‌اید؟! مگر شما من را نمی‌بینید؟!»

 کسانی که دنبال دیدن ظاهری حضرت می‌روند، اینها نمی‌دانند که دارند با این وضعیّتشان امام زمان را در حدّ خودشان پایین می‌آورند. ما امام زمانی را قبول داریم که قبل از اینکه من این حرف را بزنم، او این حرف‌ها را می‌داند! ما این امام زمان را قبول داریم؛ وإلاّ یک شاهی و دو قران امام زمان را قبول نداشتیم! ما امام زمانی را قبول داریم که تمام خطورات ما قبل از اینکه به زبان بیاید، در سینۀ او محفوظ است! کجای کار هستید؟! این امام زمان و امام ما است.

 بنابراین، نیازی به توسّل برای دیدن و مشاهدۀ آن حضرت در خواب یا مکاشفه یا بیداری نیست! اینها کار عوام است؛ از این شهر راه می‌افتند می‌روند آن شهر، از اینجا راه می‌افتند می‌روند آنجا، از آنجا می‌روند فلان‌جا، اینجا توسّل می‌کنند، آنجا فلان آقا ذکر توسّل می‌گیرد، آنجا حاجت برآورده می‌شود، آنجا دعای...! اینها در نابینایی با عصا در بیابان رفتن است. آن کسی که چشم دارد برای دیدن خورشید دنبال چیزی

نمی‌گردد؛ همین‌که چشم باز کند خورشید بالای سر اوست. دیگر به‌دنبال نمی‌گردد که از این‌طرف به آن‌طرف برود تا بفهمد خورشید کجاست! آن کسی که چشم ندارد مدام دنبال خورشید می‌گردد: «کجاست آن خورشیدی که شما می‌گویید؟ من نمی‌بینم!» می‌گویند: از این‌طرف برو، می‌رود؛ از آن‌طرف برو، می‌رود؛ چون چشم ندارد.

کلام مرحوم سید هاشم حداد در خصوص دیدار امام زمان علیه السّلام

 مرحوم آقای حداد می‌فرمودند:

کور باد آن چشمی که صبح سر از خواب بردارد و چشم از خواب باز کند و امام زمان را مقابل خود نبیند!¹

حقیقت ولایت امام زمان و کیفیّت ارتباط با حضرت (ت)

 این حرف خیلی حرف عجیبی است! یعنی تمام عالم وجود، ظهور ولایت اوست. الآن من‌که دارم به این آب نگاه می‌کنم، دارم به امام زمان نگاه می‌کنم؛ الآن به این هندوانه که نگاه می‌کنم، دارم به امام زمان نگاه می‌کنم؛ به این فرش که نگاه می‌کنم، به امام زمان است. چرا؟ چون تمام وجود عالم کون از نفس و افاضه و عنایت او تعیّن پیدا می‌کند؛ پس چطور ما بخواهیم دائماً دنبال او بگردیم و برویم او را درون یک مسجد و یک حسینیه و یک تکیه و فلان منطقه پیدا کنیم؟! این امام زمان مثل ما می‌شود، امام زمان‌ِ ما؛ درحالی‌که آن امام زمان، امام زمانی است که الآن در کنار من قرار گرفته و از خود من به من و از خود شما به خود شما اشراف و اطّلاعش بیشتر است! این امام زمان است.²

¹

¹

¹

¹

 تمام حرکت و سیر عرفا، حرکت و عرفان‌ِ به این سمت است؛ زدودن پرده‌های ظاهر و کنار زدن پرده‌ها و جلوه‌گری حقیقت! این است؛ ظاهر کنار برود و آن حقیقت خودش را نشان بدهد. عارف به‌دنبال این مسئله می‌رود؛ امّا بقیه به‌دنبال این می‌روند که مدام ظاهر را بگیرند و مدام نگاه بکنند.

عادی شدن رؤیت امام زمان بعد از ظهور در نگاه افراد ظاهرگرا

 یادم است در یکی از جلسات عنوان بصری در طهران، شرایط ظهور حضرت را می‌گفتم. آن روز در آنجا این مطلب و مسئله را گفتم: اگر امام زمان ظهور کند، این مردمی که دارند از شهرها برای زیارتش به این‌طرف و آن‌طرف می‌روند، سه دفعه که امام زمان را ببینند دفعۀ چهارم به زنشان می‌گویند: «بگذار یک ساعت دیگر

بخوابیم، حالا دیر نمی‌شود!» چرا؟ چون دیگر هرچه بود دیدند؛ قیافه را دیدند، چشم را دیدند، ابرو را دیدند، بینی را دیدند، دهان را دیدند! دیگر چه می‌خواهند؟! واقعاً همین است! دفعۀ چهارم به زنشان می‌گویند: «دیشب دیر خوابیدیم، بگذار بخوابیم! حالا دیر نمی‌شود، او که دیگر آمد!»¹

ما امام زمان «غایب» را می‌پرستیم نه امام زمان «حقیقی» را!

 پس ما داریم امام زمان غایب را می‌پرستیم نه امام زمان حقیقی را! امام زمان چون نیست ما داریم بر سر و صورت خود می‌زنیم، اگر بود که این کارها را نمی‌کردیم! اگر بود مثل افراد عادی بود. امام زمان با امام سجاد چه فرق می‌کند؟! امام زمان با امام رضا چه فرق می‌کند؟! امام زمان با امیرالمؤمنین چه فرق می‌کند؟! آن امیرالمؤمنینی که راه می‌رود و سلام می‌کند و جوابش را نمی‌دهند! متوجه می‌شوید چه زمان و چه اوضاعی بوده است؟! به مردم مدینه سلام می‌کرد، جواب سلام نمی‌دادند و سرشان را آن‌طرف می‌کردند! آن امیرالمؤمنین که بالاتر از امام زمان است و پدر همۀ ائمه است!

 پس ما داریم امام زمان خیالی و مجازی را می‌پرستیم. از این‌طرف راه بیفتیم برویم آن‌طرف، از آن‌طرف راه بیفتیم...! خُب، حالا امام زمان آمد در این مجلس و همین الآن در زد و یکی از رفقا رفتند و در را باز کردند:

 ـ سلام علیکم، بنده امام زمان هستم!

 ـ بفرمایید، قدمتان روی سر!

 حضرت آمد در اینجا نشست و ما مؤدب دوزانو نشستیم. حضرت می‌گویند: «آقا، من امام زمان! از من چه می‌خواهید؟» همۀ ما یکی‌یکی، من‌جمله خود بنده چه می‌خواهیم؟ من الآن به شما می‌گویم: یکی می‌گوید قرض دارم! حضرت می‌گوید: «مگر من بانک ملی هستم؟! قرض داری برو کار کن و قرضت را بپرداز!» یکی می‌گوید: آقا بنده فلج هستم! می‌فرمایند: «مگر بنده ویلچر یا تخت روانم که روی آن بگذارند؟! یا مگر بنده حکیم فلان هستم؟! بلند شو برو مداوا کن!» واقعاً حضرت این حرف‌ها را می‌زند؛

خیال نکنید نمی‌زند و من دارم شما را می‌خندانم! نه، اینها را به شما می‌گوید. دیگری می‌گوید: آقا، من مشکلات خانوادگی دارم! [می‌فرمایند:] «شرع، راه و طرق را بیان کرده است، برو ببین چطور حل می‌کند! من جادو و طلسم بلد نیستم، [ساحر] نیستم!»

 کدام‌یک از افرادی که الآن دارند این‌طرف، آن‌طرف، از این شهر به آن شهر دنبال امام زمان می‌گردند، به امام زمان می‌گویند: ما معرفت تو را می‌خواهیم! چند نفر به حضرت این را می‌گویند؟! چند نفر به حضرت می‌گویند: ما فقط خودت را می‌خواهیم! فلج هستیم باشیم، اگر صد دفعه هم بیاییم اینجا شفا ندهی باز هم می‌آییم؛ چون ما تو را می‌خواهیم! فلج هم باشیم، باشیم! قرض هم داریم، داشته باشیم! قرض ما را نپرداز و اصلاً آن را زیادتر کن! طلبکارها بیایند درِ خانه صف بکشند؛ بیایید صف بکشید! چه‌کار کنیم؟! نداریم بدهیم! یا فرض کنید فلان گرفتاری را داریم. این مردمی که دارند «امام زمان، یا حجّة بن الحسن» می‌گویند و دعای ندبه راه می‌اندازند و فریادشان به آسمان می‌رود، اگر [حضرت را] چهار دفعه دیدند دفعۀ پنجم خوابشان می‌برد. حالا امام زمان ظهور می‌کند خواهید دید. البته إن‌شاءاللَه که این‌طور نخواهد شد! بلکه اگر الآن ظهور کند [این‌طور است]؛ نه در وقت خودش.

حکایتی از سفر مؤلّف به عتبات عالیات

 یک قضیۀ جالبی برای شما نقل کنم؛ قضیه مربوط به حدود شش سال پیش است. در همان سال اوّلی که راه کربلا و عراق در زمان صدام باز شده بود و از سوریه می‌رفتند، در همان سال ما اتفاقاً سوریه بودیم و مشرّف شدیم برای کربلا. خب، ما همه تحت‌نظر و تحت‌حفظ بودیم و کسی بی‌اجازه نمی‌توانست جایی برود؛ مأمورین با او می‌آمدند، می‌رفتند و طبعاً روی ما هم حسّاسیت بیشتری داشتند.

 طبعاً رفقای ما که بودند، عادی زیارت می‌کردند، در را می‌بوسیدند، عتبه را می‌بوسیدند، خیلی آرام، خیلی متین، موقّر، می‌رفتند کنار نماز می‌خواندند، می‌نشستند، یا به تفکر یا به ذکر یا به زیارت، خلاصه خیلی عادی در حرم‌ها بودند. آقا، بقیۀ افراد ـ مخصوصاً در کربلا ـ می‌آمدند داد می‌کشیدند، فریادها می‌زدند و اصلاً حرم را به‌هم می‌ریختند و حال همه را می‌گرفتند! فریادهای عجیب!

 یک روز یکی از همان بعثی‌ها آمد پیش من و گفت: «من می‌خواهم از تو یک سؤالی بپرسم: چرا شما این‌طور هستید؟» گفتم: «بالأخره هر کسی یک حالی دارد!» گفت: «نه، این جواب من نشد!» آدم با فهمی بود و سنّی هم بود. گفت: «من تا به‌حال حدود سی چهل کاروان آورده‌ام کربلا، هیچ‌کدام مثل شما نبودند؛ فقط شما آرام و متین هستید!» و به عبارت عربی می‌گفت: «أنتم مُثَقَّفین؛ شما بافرهنگ هستید! چرا فقط شما این‌طور هستید؟» گفتم: «بالأخره دیدگاه ما و حال ما و وضعیت ما این است.»

 یکی این وسط بود که خیلی بدجور داد می‌زد! همان‌طور که عرض کردم اصلاً اوضاع حرم را به‌هم ریخته بود و حال همه را گرفته بود! به‌طوری‌که ما رفتیم به او گفتیم: «آقا، آرام باش! یعنی چه؟! آخر حرم برای تو که نیست! داد می‌زنی، بلند شو برو در اطاقت داد بزن تا سقف پایین بیاید! ما حرفی نداریم! اینجا حرم برای همه است؛ همه می‌خواهند زیارت بکنند، توجه داشته باشند، امام حسین که برای داد کشیدن نیامده است! چرا درست زیارت نمی‌کنی؟!» می‌گفت: «شما ولایت ندارید!» گفتم: «بسیار خب، ما ولایت نداریم شما داشته باش!»

 همین شخصی که داد و نعره می‌کشید ـ البته همه این‌طور بودند ـ و به ما می‌گفت ولایت ندارید، آن بعثی می‌گفت: «این نماز صبحش قضا می‌شود ما می‌رویم در می‌زنیم و بیدارش می‌کنیم: بلند شو نماز بخوان!» گفت: «همین!» گوش دادید؟!

ضرورت توجه به اهداف امام حسین نه صرف مصیبت‌های عاشورا

 مردم این‌طور هستند، داد و بیداد و هوار! کسی به‌دنبال واقعیت نیست. آیا شده کسی برود کربلا و به‌جای گریه کردن بنشیند به امام حسین فکر کند که امام حسین چه کسی بود؟! به‌جای همین‌طور اشک بیخود ریختن و بر سر زدن و داد و فریاد کردن و بر مصیبت امام حسین گریه کردن، یک خُرده بر مصیبت خودمان گریه کنیم! ما کجا امام حسین را شناخته‌ایم؟!

 برویم بنشینیم فکر کنیم که این امام حسین چه کسی بود؟ چه بود؟ مرامش چه بود؟ راهش چه بود؟ چطور ما می‌توانیم پیروی کنیم؟ چه اهتمام و همّتی داشت؟ تا آخر ایستاد! اگر می‌خواستند بلایی بدتر از این قضایایی که اتفاق افتاد سرِ امام حسین

بیاورند، می‌توانستند؟ تکّه‌تکّه کردند دیگر! چه‌کار کنند؟! تازه بعد از مردن از بدنش هم دست برنداشتند و شروع کردند اسب‌ها را آوردند: «و بِجَردِ الخَیلِ بعدَ القتلِ عمدًا سَحِقونی»؛¹ تا آنجایی که اصلاً بدنش هم حتی دیگر نمانَد!² این‌قدر قساوت و شقاوت، که انسان تا چه حد می‌تواند برسد!

 ولی همین! بله، امام حسین شهید شد، کشته شد، امّا به من چه مربوط است؟! او به مراتب و درجات و به بالا رسید، من چه کنم؟! این قضیۀ عاشورا برای من چه نتیجه‌ای خواهد داشت؟ من باید امام حسین را درون این منزل بیاورم و بگذارم جلو و به او بگویم: بگو من چه کنم و چه عمل کنم؟ این مهم است! وإلاّ نشستن و بر سر و سینه زدن برای امام حسین [چه نتیجه‌ای دارد]؟! مگر امام حسین نیاز به بر سر و سینه زدن دارد؟! خیلی افراد در تاریخ بودند که به‌طور فجیعی کشته شدند، آتششان زدند، روی آنها بنزین ریختند و آتش زدند؛ حال ما بیاییم گریه کنیم؟! نه، افراد عادی بودند.

بیان اهداف و آموزه‌هایی از جریان عاشورا

 امام حسین خودش را زیر اسب‌ها انداخت تا من و شما یک مقدار فهم پیدا کنیم، نه‌اینکه گریه کنیم! گریه چه دردی دوا می‌کند؟! گریۀ بر امام حسین آنگاه مُقرِّب و مُلطِّف است و روح را تلطیف می‌کند که انسان احساس کند با این گریه و با این توجه خودش را نزدیک کرده است، نه‌اینکه به‌عنوان یک عملِ عادت دربیاید! کاری که الآن مردم دارند می‌کنند یک عمل عادت است: «آقا، برویم فلان هیئت!» امّا از هیئت بیرون می‌آیند و هر کاری دلشان می‌خواهد می‌کنند! «آقا، بیا برویم مسجد!» امّا وقتی که از پای روضه در می‌آیند هر کاری دلشان می‌خواهد می‌کنند! عادت است. نه، انسان برود

بنشیند و اگر آن واعظ صحبت می‌کند [استفاده کند]؛ البته اگر درست صحبت کند، حرف درست بزند، از سیدالشهدا مطالب بگوید، خصوصیّات آن حضرت را بگوید، اینکه امام حسین در قبال حق ایستاد و گفت: «من از حق تنازل نمی‌کنم!» همین یک کلمه! شما تا سال دیگر راجع به این یک کلمه فکر کنید باز فکرتان تا آخر نمی‌رسد.

 الآن اگر امام حسین بیاید جلوی ما بگوید: «شما [نسبت] به حق می‌ایستی و عمل می‌کنی؟» ما چه جوابی داریم بدهیم؟ همین یک کلمه! «آیا اگر منافعتان در خطر باشد پا روی حق می‌گذارید یا نمی‌گذارید؟» خدا هم قشنگ پیش می‌آورد؛ برای من و برای شما خوب امتحان پیش می‌آورد! [امام حسین] می‌گوید: بفرما، این حق است و این هم منافع توست، برای این حق آیا پا روی منفعتت می‌گذاری یا نه؟ پا روی شخصیّتت می‌گذاری یا نه؟ حاضری مصیبت بر سرت بیاید یا نه؟ حاضری بعضی از مسائل را از دست بدهی یا نه؟ دیدی که من از دست دادم، زن و بچه‌ام را از دست دادم، جانم را از دست دادم، پسرانم را از دست دادم، برادرانم را از دست دادم، زندگی‌ام را از دست دادم، همه را از دست دادم! دیدیم که حضرت همه را از دست داد و دیگر هیچ نماند، هیچ هیچ! چادر را از سر زنان و بچه‌هایش کشیدند!¹ گوشواره را از گوششان در آوردند!² آتش زدند و همه‌چیز را نابود کردند!³ چه‌کار بود که نکردند؟! واقعاً چه‌کار نکردند؟! یعنی چه بی‌حیایی و بی‌شرمی‌ای بود که اینها انجام ندادند؟! دختر امام حسین را در مجلس یزید می‌خواستند به کنیزی ببرند! دیگر از

این بالاتر؟! گفت: «من می‌خواهم این را کنیزش کنم! یا یزید، این را کنیز من کن!» که صدای حضرت زینب درآمد! جریانش را می‌دانید!¹ دیگر چه‌کار نکردند؟!

 همۀ اینها برای چه بود؟! همۀ اینها برای این بود که الآن بر سرمان بزنیم و حسین حسین کنیم و بگوییم: حسین را کشتند؟! این شد هنر؟! کشتند که کشتند، تمام شد! یک قضیه‌ای بود که ١٤٠٠سال پیش اتفاق افتاد و تمام شد رفت! ما چه کنیم؟ امام حسین این بلا را سرِ خودش درآورد برای ما، برای امروز ما، برای‌اینکه اگر یک چیزی را می‌فهمیم دیگر با شانتاژ² و توطئه و... زیر آن نزنیم! اگر حق را می‌فهمیم با تضییقات و ارعاب‌ها و مسائلی که به‌وجود می‌آورند مسئله را مختومه اعلام نکنیم و پای قضیه بایستیم! بگوییم: آقا، این حق است و تا آخر می‌ایستیم؛ هرچه می‌خواهد بشود، بشود! اول حق را بفهمیم و بعد وقتی فهمیدیم، به آن عمل کنیم.

عدم تفاوت ظهور و غیبت در نگاه اهل عرفان

 این هدف امام حسین بود، این هدف امام سجاد بود، این هدف امام حسن بود، این هدف امیرالمؤمنین بود، و این هدف امام زمان است. امام زمان الآن از ما چه می‌خواهد؟ امام زمان می‌خواهد ما مدام به او توجه کنیم؟ توجه به امام زمان چه فایده‌ای دارد؟! دائماً من بگویم: «یا حجّة بن الحسن، یا حجّة بن الحسن!» تسبیحم را در بیاورم و مدام بگویم! چه شد؟! چه نتیجه‌ای دارد؟! توجه به امام زمان یعنی شما امام زمان را در هر مسئله‌ای کنار خودتان فرض کنید! امام زمان از ما این را می‌خواهد. اگر الآن امام زمان در این اطاق باشد، شما هر کاری می‌کنید؟ پشتک می‌زنید؟! نمی‌کنید! اگر الآن امام زمان در این اطاق باشد شما هر حرفی را می‌زنید؟ یا من هر کاری را دلم بخواهد می‌کنم؟!

 امام زمان می‌خواهد این را بگوید: تو وقتی به فهم می‌رسی که دیدن و ندیدن مرا در این اطاق یکی ببینی! او این را می‌خواهد؛ در هر لحظه او را در کنار خودمان ببینیم، در

هر لحظه او را مُشرِف و مسلّط و مُسیطر بر خودمان ببینیم و در هر لحظه او را ناظر ببینیم.

 الآن فرض کنید که یک دوربین آن گوشه گذاشته باشند، آیا شما متوجه حرکات خودتان نیستید؟! این دارد ضبط می‌کند و بعد هم برمی‌دارند شب از تلویزیون پخش می‌کنند! دیده‌اید، آقا هر طور و هر قسمی بخواهد نماز می‌خواند، امّا همین‌که دوربین می‌گذارند، [با افراط در اداء مخارج حروف می‌گوید]: ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرٰطَ...﴾؛ چرا؟ چون دارند از تلویزیون پخش می‌کنند!

عدم ملاقات علامه طهرانی با یکی از مشاهیر به‌خاطر حمایت او از طرح کاهش جمعیت

 من مشهد بودم و یک شخصی را که همه می‌شناسید و از بستگان ما هم هست، می‌خواست به منزل مرحوم آقا بیاید و ایشان را زیارت کند. مرحوم آقا هم با او یک نسبتی داشتند. البته مرحوم آقا با او دیدن نکردند، چون وقتی در تلویزیون نامۀ یک فردی را خوانده بود که: «من هشت فرزند دارم» گفته بود: «ای خانم، چرا شما هشت فرزند آوردی؟ آیا بهتر نبود که کمتر فرزند می‌آوردی؟!» من هم رفتم [این قضیه را] گذاشتم در دست آقا! گفتم: «آقا، نگاه کنید فلانی چه گفته است!» گفتند: «عجب! ایشان گفته است؟ من دیگر با او ملاقات نخواهم کرد!»

 این شخص در تابستانی که مشهد آمده بود، بعد از ظهر آمد برای دیدن. آقا منزل [اندرونی] بودند، نیامدند و گفتند: «ملاقات نمی‌کنم!» ایشان شوخی با کسی نداشت! لذا او هم برگشت.

 من وقتی که از منزل بیرون آمدم داشت با زن و بچه‌اش می‌آمد و حرکاتش با آنها یک قسمی بود؛ تا چشمش به من افتاد، یک‌دفعه و فوری قدم‌ها را آرام آرام [برداشت]! من هم همان‌جا برگشتم رفتم داخل خانه و در را بستم! التفات کردید؟ حال اگر یک دوربینی در اینجا باشد و همۀ این مجلس و ما را عکس بیندازد، آیا ما مواظب کلاممان، حرکاتمان، سکناتمان هستیم یا نیستیم؟

گرفتار بودن در کثرات، علّت رفتار عوامانه و غفلت از حضرت

 ما این‌قدر برای امام زمان ارزش قائل نیستیم؛ به اندازۀ دوربین ارزش قائل نیستیم! واقعاً نیستیم و شوخی نداریم! البته باید سعی کنیم که با کمک و عنایت و نظر خودش [توجّه] داشته باشیم؛ ولی باید ببینیم!

 چون ما گرفتار کثرات هستیم امام زمان را از چشمان خود غایب می‌بینیم؛ حالاکه غایب می‌بینیم خود را نسبت به کارهایی که انجام می‌دهیم، مُطلق‌العنان و مختار [می‌بینیم]؛ بنده خودم را می‌گویم و به سهم خودم همین‌طور هستم! بی رودربایستی همین‌طور هستم و اوضاعی ندارم. امیدواریم که لطف حضرت شامل حال بنده و همۀ رفقا باشد.

امام زمان از ما چه می‌خواهد؟

 امام زمان نمی‌گوید صبح تا شب بیا به من «یا حجّة بن الحسن» بگو و دعای ندبه و توسّل بخوان! اینها هیچ فایده ندارد. امام زمان می‌گوید: بیا ببین من چه کسی هستم! تو مرا آوردی در حدّ سایر مردم قرار دادی، آن‌وقت دعای ندبه برای من می‌خوانی؟! من کسی هستم که از رگ گردن تو به خود تو نزدیک‌ترم؛ من امام زمان این‌چنین هستم! حال مرا در کنار خودت برنامه‌ریزی کن و در برنامه‌ای که می‌خواهی بریزی جایگاه من را در کنار خودت قرار بده؛ آن‌وقت اگر چهل روزی بگذرد، خواهی دید چقدر تفاوت پیدا می‌کنی! بگذار یک اربعین و چهل روز بگذرد و این کار را انجام بده! آن‌وقت این را می‌گویند: انتظار فرج و آمادگی.

 اگر این‌طور شدیم، دست ما در دست حضرت است و عنایت و ولایت و نظر آن حضرت شامل ما خواهد شد؛ حضرت ما را به خودش نزدیک خواهد کرد و از انفاس خودش بر ما خواهد دمید و هرچه را که در تصوّر نیاید از ناحیۀ حضرت [به ما خواهد رسید]؛ حضرت دریاست، برای دریا چه فرقی می‌کند که از آن یک لیوان آب بریزد روی این گیاه یا بریزد روی...؟! تازه آن آب هم مال خود اوست که به دریای خودش می‌رود! برای دریا فرق نمی‌کند. شما اقیانوس کبیر را در نظر بگیرید، چه تفاوتی برای حضرت می‌کند؟

 آنچه حضرت می‌خواهد، یک مقدار صفا و یک مقدار خلوص و یک مقدار فهم است! فهم خیلی مسئلۀ مهمی است که انسان قدرت تفکر خودش را نسبت به مبانی اصلی اسلام بالا ببرد و مبانی واقعی اسلام را بفهمد.

مطالعۀ کتب علامه طهرانی بهترین راه برای بالا بردن فهم نسبت به مبانی اسلام

 برای این منظوری که عرض کردم به شما رفقا توصیه می‌کنم و اعتراف می‌کنم

و روز قیامت جواب می‌دهم و نگویید نگفتی! بنده برای این منظور از مطالعۀ کتاب‌های مرحوم آقا الآن در روی زمین کتابی را بهتر نمی‌بینم.

تعبیر جالب دکتر اعوانی دربارۀ تألیفات علامه طهرانی

 یک وقت یکی از دوستان و رفقای ما در مشهد رفته بود با یکی از اساتید مهم دانشگاه، دکتر غلام‌رضا اعوانی که رئیس انجمن فلسفۀ دانشگاه طهران است، ملاقات و راجع به یک قضیه‌ای صحبت کرده بود. یک حرف خیلی جالبی می‌زد و می‌گفت:

ایشان در ضمن صحبت‌هایی که می‌کرد این جمله را گفت: «فرق بین مرحوم آیةاللَه طهرانی و ما در این است که این‌همه کتاب‌های ما تا به‌حال یک نفر را مؤمن نکرده است، ولی کتاب‌های ایشان حدّاقل مؤمن کرده است! این تفاوت بین ما و ایشان است.»

علّت تأثیر آثار علامه طهرانی قدّس سرّه بر افراد

 بسیار جملۀ جالب و پُرمعنایی است! گفتم: علّتش را نگفت که چیست؟ علّتش این است که شما به آنچه که می‌دانید نرسیدید و او رسیده است! این علّت آن است. شما الفاظی را سرهم کردید و معانی‌ای را در ذهنتان کنار هم قرار دادید، ولی آیا به حقیقت آن معنا رسیدید؟ ابداً! امّا او رسیده است، و چون رسیده است کلام او بر فطرت و قلب قاری و مخاطب و خواننده می‌نشیند و عوض می‌شود.

 بنده الآن در روی زمین کتابی را مانند کتاب‌های مرحوم آقا در باز شدن فکر و فهمیدن حقیقت و لبّ مسئله و دریافتن راز و رمز راه، ندیده‌ام! الآن به بعضی از دوستان می‌گفتم: خودم را از همه به مطالعۀ این کتاب‌ها نیازمندتر و أحوج می‌بینم! رفقا می‌دانند که کتاب‌های مرحوم آقا کنار تخت‌خواب است و من هر شب تا مطالعه نکنم اصلاً خوابم نمی‌برد! باید یک صفحه، دو صفحه، سه صفحه مطالعه کنم تا اینکه خوابم ببرد؛ بعد کتاب را می‌بندم و استراحت می‌کنم.

 شاید روح مجرّد را دَه بار تا به‌حال خوانده‌ام، باز هم الآن دارم می‌خوانم! شاید ولایت فقیه در حکومت اسلام را سه بار خوانده‌ام، سه بار که نه ولی شاید دو بار خوانده‌ام، البته با یک مطالب دیگری؛ ولی درعین‌حال باز دارم می‌خوانم! الآن احساس می‌کنم که ایشان این مطالب را برای من و امثال من گفته است و خود را واقعاً محتاج می‌بینم.

فراموش کردن امام زمان علیه السّلام علّت گرفتاری بشر

 بنابراین، بنده حقیقت مسئله و سرّ نکته را خدمت رفقا عرض کردم. ما مسئلۀ امام زمان را فراموش کرده‌ایم! امام زمان حیّ است، حاضر است، ناظر است، مشرف است، مسلّط است، مسیطر است و همه را در زیر نفوذ خودش گرفته است! وقتی عنایتی به یک فردی بشود، این عنایت از طریق حضرت شده است.

 شما الآن ببینید چه افرادی در چه افکاری هستند و در چه مسائلی دارند دوْر می‌زنند و در چه بند و بَست‌هایی زندگی و عمر خودشان را تلف می‌کنند! این‌طرفی و آن‌طرفی و طرفدار این و طرفدار آن! ولی شما فارغ از همۀ این مسائل آمده‌اید و می‌گویید حق چیست؟ دیگر این کیست و آن کیست؟! این‌طرفی کیست و آن‌طرفی کیست؟! حال بگذریم از اینکه پروندۀ همه مشخص است، به آنها کار نداریم.

ضرورت حرّیت و تمسّک به حق در همۀ احوال و حکایتی در این زمینه

 حق کجاست، ما آنجا می‌رویم! حال این حق هرجا هست، باشد! حق نباشد، نمی‌رویم! حال هرچه هم می‌خواهند بگویند، بگویند! بگویند آقا ضدّ فلان است، باشد! شما فرض کن که هستم، بعدش چه؟!

 یک وقتی آقای حسن‌زاده مباحث نفس شفا را درس می‌گفتند و من هم به درس ایشان می‌رفتم. آن زمان آقای منتظری خیلی محلّ رجوعِ ارباب‌رجوع بود و افراد مراجعه می‌کردند و خلاصه، رتق و فتق می‌کردند. یک دفعه یک شخصی آنجا بود و به ما گفت: «آقا، شما نظرتان با حضرت آیةاللَه منتظری مخالف است!» گفتم: «نظر حضرت آیةاللَه منتظری هم با من مخالف است!» چه آیه‌ای آمده که بنده باید نظرم را طبق نظر ایشان قرار بدهم؟! بعد هم دیدید که از تمام آن کرسیِ صلابت و... خلع شدند و گوشه‌نشین شدند و بعد هم بر سر ایشان رفت آنچه را که همه دیدند و شنیدند! علیٰ‌کلّ‌حال ما به صحّت و سُقم کار نداریم، روزگار همین است! این روزگار است.

 کدام آیه آمده که بنده باید فکرم را طبق نظر آیةاللَه کذا و آیةاللَه کذا قرار بدهم؟! چه کسی گفته است؟! کجای قرآن است؟! آنچه که ما داریم قرآن است و چهارده‌معصوم و بس، والسّلام، تمام! هر شخصی به هر مقدار که تابع حکم و نظر چهارده‌معصوم باشد روی چشم ما است؛ هر کسی نباشد، ما با او کاری نداریم؛ ولو هر کسی می‌خواهد باشد.

 و فهمیدیم به این مقدار باید روز قیامت پاسخ‌گو باشیم و نسبت به غیر این پاسخ‌گو نخواهیم بود! این هم فهمیدیم. حالا هر کسی می‌خواهد سلیقۀ خودش را به هر کیفیتی اظهار کند، بکند؛ آن دیگر مشکل خود افراد است و مشکل ما نیست. آنها روایت یا آیۀ قرآنی بخوانند که غیر از چهارده‌معصوم باید فرد دیگری واجب‌الإطاعة باشد ما قبول می‌کنیم و حرفی نداریم. اگر آیۀ قرآنی آمده است، اگر روایتی آمده است، اگر کلام صادقِ مصدّقی آمده است که شما غیر از چهارده‌معصوم باید از فلان آقا و فلان آقا و فلان آقا اطاعت بکنید و هرچه گفتند بپذیرید، می‌گوییم چشم! ولی متأسفانه نیامده است.

اهمیت شعاری برخورد نکردن با امام زمان

 بنابراین، ما قرآن داریم و چهارده‌معصوم و بس و الآن امام زمان! این نکته، نکتۀ مهم است و همه به همین سمت و به این وضع و به این راه دعوت می‌کنند.

 رفقا، کسی که این راه را نرود باخته است و سرش کلاه رفته است! باید امام زمان را درست بپذیریم و درست قبول کنیم و شعاری قبول نکنیم؛ پرچم دست بگیریم راه بیفتیم و سیصد نفر، چهارصد نفر زن و مرد را از این‌طرف و آن‌طرفِ ایران با اتوبوس راه بیندازیم و برویم بالای کوه و...! نه آقا، این شعاری و شعار است.

 امام زمان گفته است بلند شوید زن و مرد را راه بیندازید؟! زن‌های جوان و دخترهای جوان را راه بیندازید؟! من گفتم؟! امام زمان گفته است: ﴿ٱلرِّجَالُ قَوّٰمُونَ عَلَى ٱلنِّسَآءِ﴾¹ را بخوانید و به آن عمل کنید، آنگاه مرا در کنار خودتان خواهید یافت! مسئله این است.

 حالاکه توفیق برای وصول به باب معارف الهی برای ما دست داده و خداوند متعال این سفره را برای ما فراهم کرده است، باید قدر بدانیم و نباید بگذاریم این سفره خدایی‌ناکرده برچیده بشود! تا وقتی که این سفره هست از آن استفاده کنیم و

کنار ننشینیم؛ چون روزگار معلوم نیست که بر چه منوال می‌گردد! فعلاً سفره‌ای پهن شده است، باید انسان تا حدّ امکان توشه بردارد و از خداوند توفیق بخواهد که خودش را نسبت به راه موفّق کند.

لزوم عمل به دستورات بزرگان و عدم اکتفا به صرف دیدن آنها

 اگر مسئله‌ای یا سؤالی باشد بنده در خدمت رفقا هستم. البته سایر رفقا هم هستند، اینها هم افرادی هستند که مرحوم آقا را دیده‌اند، با ایشان حشر و نشر داشته‌اند و وضعیت ایشان، زندگانی ایشان، مبانی ایشان، راه و رسم ایشان و درس ایشان [را دیده‌اند]؛ بنده هم مثل اینها و تفاوتی ندارد. حال ما پسر ایشان هستیم، اینها پسر ظاهری نیستند؛ فقط همین! ولی انسان از نقطه‌نظر اتصال قلوب و شناخت و خُبرَویّت تفاوتی ندارد و فرقی نمی‌کند؛ چه تفاوتی دارد؟!

 مهم عمل کردن به دستورات است، وإلاّ صرف دیدن اولیا دردی دوا نمی‌کند! خود مرحوم آقا هم نوشته‌اند: چه افرادی در زمان مرحوم آقای انصاری بودند که بعد از مرحوم آقای انصاری راه انحراف را در پیش گرفتند!¹ چه افرادی با آقای حداد محشور بودند و بعد مورد طرد و دورباش ایشان قرار گرفتند و دیگر تا آخر عمر اصلاً در منزلشان راه ندادند!²

 هم‌چنین چه افرادی با مرحوم آقا بودند و بعد از مرحوم آقا امتحان خوبی ندادند! درست شد؟! چرا؟ چون فقط از آقا یک هیکل دیدند، سیمای نورانی دیدند، جاذبه‌های ظاهر دیدند؛ امّا نرفتند در عمق آقا ببینند عمق او چیست؟ نرفتند ببینند مبانی او چیست؟ چون این [ظاهر] یک روز هست و فردا نیست؛ پیغمبرش از دنیا رفت، چه رسد به بقیه! امروز به ما عمر می‌دهند و فردا عمر را می‌گیرند.

 انسان باید از مصاحبت با بزرگان نکته بردارد، و آن نکته‌ها الآن در کتاب‌های ایشان هست! نگویید که ای داد، ما آقا را ندیدیم! نه، هیچ اشکالی ندارد. بنده الآن از

طرف ایشان به شما اعلام می‌کنم ـ اینکه شما ایشان را ندیدید و ایشان را زیارت نکردید، هیچ اشکالی ندارد! اگر کتاب‌های ایشان را بخوانید ـ ایشان فرمودند:

کسی که کتاب‌های ما را بخواند و بفهمد و به آن عمل کند، خداوند برای او فتح باب خواهد کرد!

 این حرف یک ولیّ خداست و حرف بنده نیست! قضیه شوخی نیست.

 إن‌شاءاللَه امیدواریم که همۀ ما تحت نظر اولیای خدا و ائمۀ هدی در همان راه آنها ثابت و پا برجا باشیم و بتوانیم هرچه بیشتر به دستورات و برنامۀ آنها عمل کنیم.

 خیلی بهره‌مند و مستفیض شدیم، خدمت رفقا هم رسیدیم و إن‌شاءاللَه امیدواریم که از دعای خیر فراموش نشویم.

اللَهمّ صلّ علیٰ محمّدٍ و آلِ محمّد

مجلس پنجم: بررسی اجمالی تاریخ ائمه علیهم السّلام از زمان حضور تا دوران غیبت

کرمان ـ ٨ ربیع‌الثانی ١٤٣٠ه‍.ق

(ولادت امام حسن عسکری علیه السّلام ـ جلسۀ آقایان)

أعوذ باللَه من الشّیطان الرّجیم

بسم اللَه الرّحمٰن الرّحیم

و صلّی اللَه علیٰ سیّدنا و نبیّنا أبِی‌القاسمِ محمّدٍ

و علیٰ آلِهِ الطّیِّبینَ الطّاهرینَ و لعنةُ اللَهِ علیٰ أعدائِهم أجمعینَ

 امروز [٨ ربیع‌الثانی] روز تولد امام حسن عسکری علیه السّلام در مدینۀ طیّبه بوده است.¹ تولد و نشو و نما و زندگی [اکثر] ائمه علیهم السّلام در مدینه بوده است، منتها بعداً به‌واسطۀ حکّام ظلم منتقل شدند و به این‌طرف و آن‌طرف رفتند.

اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان امیرالمؤمنین علیه السّلام

 امیرالمؤمنین علیه السّلام به‌واسطۀ حکومت اسلامی، هنگامی که از جنگ جمل در بصره برمی‌گشتند، [کوفه را برای خلافت انتخاب کردند]؛ در آن موقع مرکز حکومت مدینه بود و امیرالمؤمنین برای دفع فتنۀ طلحه و زبیر و عایشه از مدینه حرکت کردند و به بصره آمدند ـ یعنی حدود دوهزار کیلومتر راه طی کردند ـ و جنگ جمل در بصره به سرکردگی عایشه، زن پیغمبر اتفاق افتاد.²

 واقعاً این نفس چه‌کار می‌کند! یعنی کسی تصوّر می‌کند یک روزی زن پیغمبر بلند شود [در مقابل امیرالمؤمنین بایستد]؟! بله، افراد در میزان معرفت و دیانتی که

دارند متفاوت هستند؛ امّا یک کسی این‌قدر جسارت کند و به خودش جرئت بدهد که بعدها در تاریخ بگویند: «زن پیغمبر آمد و بر علیه خلیفۀ منتخب از جانب مسلمین [قیام کرد]!» چون معلوم بود که [لباس] خلافتی که بر امیرالمؤمنین علیه السّلام پوشیده شد، به اراده و خواست خودشان نبوده است.

ادّعای آزادی و دموکراسی در حکومت شیخین

 امّا مسئلۀ ابوبکر در سقیفۀ بنی‌ساعده با کودتای عده‌ای اوباش اتفاق افتاد؛ حتی یک نفر در همان سقیفه گفته بود: «بابا، پیغمبر همین دو ماه پیش در غدیر خم علی را معرّفی کرد، چرا شما اصلاً حرفی از علی نمی‌زنید؟!» که عمر تا این حرف را شنید، به گونه‌ای بر دهان او کوبید که داریم: «خون از دهانش روی زمین پاشید و به روی زمین افتاد و چند نفر آمدند و او را مورد مشت و لگد قرار دادند!»¹ بابا، بدبخت یک حرف زده است که علی را هم صدا می‌کردید؛ حرفی نزده و مطلبی نگفته است! این حکومتِ دموکراسیِ اسلام را ببینید!

 آن‌وقت اهل‌تسنّن می‌گویند: «حکومت شیخین براساس دموکراسی و رأی مردم بوده است!» اگر براساس رأی مردم بوده است، پس دیگر لگد زدن² و درِ منزل دختر پیغمبر را آتش زدن³ چه بوده است؟! رها می‌کردید! هر کسی آمد و بیعت کرد، کرد و هر کسی نکرد، او را رها می‌کردید.

 چه دلیلی دارد که انسان در جامعه‌ای نظر مخالف را برنتابد؟! برای چه؟! مگر همین کار را امیرالمؤمنین نکرد؟!

 بله، یک وقت شخصی بلند می‌شود و برخلاف رأی مسلمین و قاطبۀ افراد بر علیه حکومت اقدام نظامی می‌کند، [در این‌صورت حکومت باید در مقابل او بایستد]؛ مانند همین کاری که عایشه کرد. عایشه و طلحه و زبیر آمدند بر علیه حکومت

اقدام نظامی کردند؛ مردم را جمع می‌کردند و عایشه به این‌طرف و آن‌طرف نامه می‌داد و عنوان نامه هم این بود: «مِن عائِشةَ أُمِّ المُؤمِنین، زَوجَةِ رَسولِ اللَه؛ از عایشه، مادر مؤمنین و زن پیغمبر!»¹ یک عده هم بدبخت‌ها گول می‌خوردند که زن پیغمبر دارد نامه می‌دهد و مردم را برای کمک و حمایت [دعوت می‌کند]!²

 اینها خیلی برای انسان عبرت‌آمیز است؛ خواندن تاریخ و در تاریخ فرو رفتن و فکر کردن خیلی برای روشن شدن فکر [مؤثر است]! آن‌وقت این مردم همین‌طور بیکار و بی‌عار اصلاً صحبت نکردند: اینکه الآن شما داری نامه می‌دهی، آخر این علی چه گناهی کرده است؟! «بیایید که علی عثمان را کشته است!»³ عجب! چرا باید این‌طور بشود که ما بخواهیم با دروغ افراد را به‌سمت خودمان جلب کنیم؟! آخر علی بنده‌خدا کِی عثمان را کشت؟! علی که مردم را نهی کرد و گفت:

این کار را نکنید؛ من فتنه‌هایی را در پسِ این اقدام می‌بینم که شما نمی‌بینید!⁴

 مردم هم که جانشان به لبشان آمده بود، گوش ندادند و رفتند وارد منزل عثمان شدند و اصلاً عثمان را تکه‌تکه کردند!⁵ بعد هم جنازه‌اش را در قبرستان یهودی‌ها که یک دیوار بین آن و قبرستان بقیع فاصله بود، انداختند. بعد که معاویه در رأس کار آمد، آن دیوار را برداشت⁶ و الآن یک قبرستان بیشتر نیست، همان قبرستان بقیع است

و آن دیوار تا آخر برداشته شده است.

 جناب عایشه، چرا می‌آیی با دروغ مردم را جمع می‌کنی؟! جناب طلحه و زبیر، چرا برای دو روز دنیا می‌آیید با دروغ امیرالمؤمنینِ مظلوم را جانی و قاتل جلوه می‌دهید؟!

آزادی و دموکراسی واقعی در حکومت امیرالمؤمنین

 اینها آمدند بر علیه حکومت اقدام نظامی کردند. طبعاً وظیفۀ امیرالمؤمنین این است که مقابله کند؛ هر کسی بر علیه حکومت اقدام نظامی کند، دولت و حکومت باید در مقابل او بایستد و این اقدام را دفع بکند، قاعده‌اش این است؛ ولی اگر کسی مخالف است و حرف می‌زند و صحبت می‌کند، امیرالمؤمنین با او کاری ندارد!

 سعد وقّاص به امیرالمؤمنین گفت: «من با تو کاری ندارم!» [امیرالمؤمنین فرمودند]: «خُب نداری، بلند شو برو؛ من هم با تو کاری ندارم!»

 طلحه و زبیر بلند شدند رفتند، حضرت فرمودند: «می‌خواهند بروند، بروند؛ هر کسی می‌خواهد بیعت کند، هر کسی هم می‌خواهد نکند!»¹ آن در [سقیفه] بود که می‌گفتند: «اگر بیعت نکنی خانه را آتش می‌زنیم!»²

اشعار شاعرالنّیل دربارۀ آتش زدن خانۀ امیرالمؤمنین

 شما نگاه کنید ببینید این قضیۀ آتش زدن خانه، این‌قدر شنیع است که الآن اهل‌تسنّن دارند انکار می‌کنند! می‌گویند: «چیزهایی که در تاریخ است، دروغ است!» چرا به‌جای اینکه تاریخ را انکار کنی، خودت را عوض نمی‌کنی؟! خودت را در ظلم و جهالت نگه می‌داری، ولی تاریخ را عوض می‌کنی؟! خودت را عوض کن. تاریخی که تمام افراد از اول پیدایش آن تا حتی همین قرن اخیر، [آن را نقل کرده‌اند].

 شاعرالنّیل، شاعر مصری در آن مجلس بسیار باشکوهی که مَلِک‌فؤاد در قاهره تشکیل داد، در مقام مدح و ثناگویی از جناب عمر، اشاره به این قضیۀ آتش زدن در می‌کند. دیگر تا این اواخر هم راجع به این قضیه شعر گفته بودند، آن‌وقت شما

می‌خواهید چه را انکار کنید؟! مثل‌اینکه ما الآن بگوییم: «آقا، اصلاً انقلاب اسلامی‌ای وجود نداشته و همۀ حرف‌هایی که می‌گویند بیخود است!» به ما می‌خندند! یک‌هم‌چنین قضیۀ به این مهمی که اتفاق افتاد؛ مگر می‌شود انسان تاریخ را انکار کند؟! یا بعضی از افرادی که در اینجا بودند و بعد از دنیا رفتند، انسان بگوید: «آقا، اصلاً اینها نبودند، خیالات است!» خیالات چیست آقا؟! این شخص اینجا بوده و شصت یا هفتاد سال زندگی کرده و همسایه‌ها و فامیل او را می‌شناسند. خلاصه، دستِ انکار ما خیلی عالی است و فوراً انکار می‌کنیم!

 بله، شاعرالنّیل می‌آید در آنجا و در مقابل ملک‌فؤاد، [آن اشعار را می‌خواند]؛ وقتی که من این قضیه را می‌خواندم، در آنجا نوشته بود:

وقتی که شاعرالنّیل این شعر را گفت، چند نفر ـ که محبّ اهل‌بیت بودند ـ از مجلس بلند شدند، حرکت کردند و به‌عنوان اعتراض بیرون رفتند و مجلس را ترک کردند.

 از جملۀ اشعارش این است:

 می‌گوید: «جناب خلیفۀ ثانی عمر، عجب کلام بزرگ و عالی و رفیعی فرمود! در وقتی که به علی می‌گفت: ”اگر بیعت نکنی، خانۀ تو را آتش می‌زنم و خانه را بر سَرَت خراب می‌کنم!“ احسنت و آفرین به آن کسی که این کلام را شنید (که علی باشد) و چقدر بزرگوار و مَنیع است آن کسی که این کلام را ادا کرد!» به‌به! شما نگاه کنید ببینید شاعر قرن‌ِ دموکراسی را!

منشأ پیدایش افکار نوگرایی در اسلام

 چون مسئلۀ تبدّل و رُنِسانس فرهنگی در همین قرن اخیر اول از مصر شروع شد و بعد به سایر کشورها رفت؛ لذا شروع کرده بودند به ترجمۀ کتاب‌ها و...! بنابراین مصر از نظر کتاب و فرهنگ و ترجمه و... حدود سی سال از ما جلوتر است.

 این افکار پوچ و مزخرفی که الآن شما راجع به وحی می‌شنوید که این مزخرفات را می‌گویند و این افراد مسلمان شیعه ـ مثلاً! ـ راجع به پیامبر این مسائل را مطرح می‌کنند و راجع به ائمه می‌گویند: «کلام ائمه حجّت نیست!» و یا آن آقا اخیراً در اصفهان گفته است: «پیغمبر هم گناه می‌کرده است؛ اشکال ندارد، بعد توبه می‌کرده است!» این مطالب، قبلاً در صد سال پیش از آنجا نشئت گرفته و آمده است؛ و اینها حدوداً بعد از زمان سید جمال‌الدّین اسدآبادی و به‌دنبالش محمد عبدُه و استاد رشیدرضا ـ که اینها یک‌هم‌چنین افکار نوگرایی در مبانی اسلام آورده بودند ـ از آنها نشئت گرفته بودند.

نقدی بر افکار نوگرایانۀ اسلامی

 بنده در همین کتابی که تألیف کردم،¹ نوشته‌ام: چرت و پرت گفتن هنر نیست؛ بنده هم بهتر از شما بلد هستم بگویم! اگر قرار بر این است که هر مزخرفی را انسان مطرح کند، طبعاً من از شما جلوترم! چون بیشتر می‌دانم و اطلاعاتم بیشتر است؛ لذا بهتر بلدم چرت و پرت بگویم! آیا هنر به این است که آدم بگوید: «آقا، در وحی اشتباه بوده است؛ پیغمبر براساس فرهنگ آن موقع حرف می‌زده و الآن عوض شده است؛ پیغمبر اشتباه می‌کرده و بعد خودش را تصحیح می‌کرده است؛ حرف‌های ائمه از حجّیت ساقط است!» و آن یکی هم دربیاید [مطالب دیگری بگوید]؛ اگر این است، ما

هم می‌گوییم و ادامه می‌دهیم. اصلاً می‌گوییم: «آقا، پیغمبری نبوده است!» [خودمان] را راحت کنیم! ما هم بلدیم! می‌گوییم: «اصلاً چه کسی گفته ائمه بوده‌اند؟! اینهایی که در کتاب‌هاست همه بیخود و چرت و پرت است!» مزخرف گفتن هنر نیست؛ حرف صحیح و با مبنا زدن هنر است. حرف از روی حساب و مبانی غیر قابل خدشه زدن هنر است. وإلاّ همه ـ مانند همین‌ها ـ می‌گویند: «به نظر من این می‌رسد؛ من حدس می‌زنم؛ مرا گمان بر آن است!» بنده را هم گمان بر آن است که حسب و نسب شما مشخص نیست! می‌گوید: «آقا، بنده شناسنامه دارم!» بیخود کردی! شناسنامه‌ات قلاّبی است! اگر قرار به حرف زدن است، آدم می‌تواند همه‌طور حرف بزند.

 اینها انسان نیستند که این مطالب را می‌گویند! شرف انسانی و وجدان انسانی ندارند! البته بنده این مطالب را در آنجا به این کیفیت نگفته‌ام و بحث آنجا بحث علمی است؛ البته این مطالبی هم که می‌گویم علمی است، منتها در هر جایی صحبت، متناسب با خود آن است. اینها آدم نیستند! کسی آن‌قدر بی‌شرم و بی‌حیا و بی‌شرف باشد که اگر بیایند کمترین مطلب را به او نسبت بدهند، بخواهد شکم طرف را پاره کند، ولی بلند شود این حرف‌ها را به پیغمبر نسبت بدهد، خیلی این باید آدم بی‌شرم و بی‌حیایی باشد. خیلی این آ‌دم باید آدم بی‌وجدانی باشد که نان و نمک پیغمبر را بخورد و بعد بگوید: «کلام ائمه برای ما حجّت نیست!» یعنی دروغ می‌گویند! امام صادق دروغ گفته است! معنایش این است دیگر! «کلام ائمه حجّت نیست» یعنی همۀ روایات و همۀ مطالب دروغ است! خیلی بی‌حیایی می‌خواهد واقعاً!

 و تعجب اینجاست که یک‌مشت آدم‌های نادان و نفهم دنبال این احمق‌ها راه افتاده‌اند و با اسم نوگرایی و نوحنبلی و نوشیعه و نو فلان و نو فلان، خیال کرده‌اند اینها هم در این بازار متاعی برای تماشا و برای عرضه تقدیم کرده‌اند!¹

حرّیت و آزادی مردم در زمان حکومت امیرالمؤمنین

 آمدند امیرالمؤمنین علیه السّلام را انتخاب کردند، به‌زور هم انتخاب کردند! ولی

همین آدمی را که به‌زور انتخاب کردند، می‌گوید: «هر کسی نمی‌خواهد با من بیعت بکند، نکند!»¹ بلند می‌شدند در صحبت‌هایی که می‌کردند علناً به امیرالمؤمنین سبّ می‌کردند! ما این حرف‌ها را کجا می‌بینیم؟! اصحاب می‌خواستند بلند شوند و بر دهان او بزنند، امّا حضرت می‌فرمود: «بنشین و او را رها کن؛ کاری ندارد، می‌خواهد حرف بزند، بگذار بزند.»² حرف می‌زند بگذار بزند، آبروی خودش را می‌برد! حضرت به‌خاطر فحش‌ها و سب‌هایی که به او می‌کردند، نه یک نفر را در زندان انداخت، نه آمد اعلامیه بدهد: «این آقا بر علیه ما و بر علیه نظام ما است، او را بگیرید و در زندان بیندازید!» کاری به او نداشتند.

 لذا تا وقتی که اقدام نظامی نکرده بودند، کاری به او نداشتند. اصلاً بیا به ما فحش بده؛ و می‌دادند! به امیرالمؤمنین فحش می‌دادند و سب می‌کردند.³

 [باید به چنین فرد هتاکی گفت:] خودت نفع نمی‌بری و خودت ضرر می‌کنی و خودت، خودت را از رسیدن به یک نعمت محروم می‌کنی! خودت می‌کنی!

علّت پراکندگی جغرافیایی در زندگانی ائمه علیهم السّلام

 امیرالمؤمنین در برگشتن از جنگ جمل وقتی به کوفه رسیدند، آنجا را برای خلافت انتخاب کردند. البته مردم کوفه نگذاشتند امیرالمؤمنین به مدینه برگردند؛ لذا حضرت در آنجا توقّف کردند و کوفه شد مقرّ خلافت.⁴ حضرت هم چند سالی در آنجا بودند تا اینکه به شهادت رسیدند.

 امام حسین هم حرکت کردند آمدند در [عراق] و قضیۀ کربلا اتفاق افتاد. فقط

شهادت امام سجاد¹ و امام باقر² و امام صادق³ در مدینه بود و بعد، از امام موسی بن جعفر دیگر همین‌طور که بود؛ هارون حضرت را در زندان‌های مختلف در بصره⁴ قرار داد و آخر هم در بغداد [به شهادت رساند.]⁵ امام رضا را هم که آوردند به مَرْو⁶ و در [طوس] به شهادت رساندند.⁷ امام جواد هم در [بغداد]⁸ و امام هادی⁹ و امام عسکری¹⁰ هم [در سامرّا به شهادت رسیدند.]

 لذا این پراکندگی که ائمه علیهم السّلام پیدا کردند، به میل و اختیار خودشان نبوده است. تنها امامی که ولادتش در مدینه اتفاق نیفتاد،¹¹ امام زمان بود که حضرت در سامرّا ولادت پیدا کردند و در همان سامرّا هم بعد از گذشت پنج سال به امامت رسیدند؛¹² ولی ولادت سایر ائمه، همه در خود مدینه بوده است.¹³

کم شدن ارتباط مردم با ائمه از زمان موسی بن جعفر علیهم السّلام

 اگر ما بخواهیم به تاریخ ائمه علیهم السّلام نگاه کنیم، می‌بینیم یک مسئلۀ خیلی

مرموزی در این جریانی که نسبت به زیست و زندگی ائمه هست، وجود دارد. تقریباً از نیمه، یعنی از امام صادق به این‌طرف ما یک دگرگونی و اختلافی در زندگی ائمه مشاهده می‌کنیم و کم‌کم احساس می‌کنیم که انگار خواست خدا این بوده است که ائمه را کمتر در معرض ارتباط با مردم دربیاورد؛ یعنی یک جریانی بود برای‌اینکه کم‌کم مردم از دیدن ظاهری ائمه فاصله بگیرند.

 تقریباً بیش از چهار سال ـ هشت سال هم ذکر کرده‌اند ـ¹ ارتباط موسی بن جعفر با مردم قطع بود؛ چون در زندان‌های متعددی که هارون، موسی بن جعفر را در آنجا زندانی می‌کرد، طبعاً ارتباط قطع بوده است. البته این ارتباط به‌وسیلۀ نُوّاب و وُکَلای حضرت و افرادی که با حضرت ارتباط داشتند، برقرار بوده است؛ علمایی در شهرهای مختلف بودند که مردم به آنها مراجعه می‌کردند و حضرت با آن نیروی ولایتی که داشتند، آن جریان و سیر هدایت مردم را از باطن متکفّل بودند.²

عدم تأثیر محدودیّت‌های ظاهری در ارتباط ائمه با مردم

 ما خیال می‌کنیم تنها نیروی امام علیه السّلام آن موقعی است که در منزل زندگی کند و درِ منزلش باز باشد و مردم بیایند و بروند. ارتباط امام علیه السّلام با نفوس مثل ما نیست؛ ما اگر این در را ببندند و بین ما و مردم دو میل شیشه فاصله باشد، دیگر هیچ، تمام شد، خلاص و نمی‌شود کاری کرد! خیلی زور بزنیم، قدرت ما این‌قدر است؛ فقط وقتی است که یک میکروفون جلوی ما بگذارند و رفقا در مقابلمان بنشینند و حرف بزنیم؛ ولی همین‌که یک شیشه فاصله بشود، خلاص، انگار نه انگار که ارتباطی وجود دارد! امّا امام که این نیست؛ ارتباط امام با تمام ذرّات عالم است، با تمام نفوس است، با تمام آن تعلّقات است؛ با همۀ آنها امام علیه السّلام از نقطه‌نظر نفس و از نقطه‌نظر باطن مرتبط است. چه فرق می‌کند؟! ندیدن امام، ندیدن است؛ چه اینکه امام در اینجا باشد و شما پشت دیوار باشید، ارتباطتان قطع است؛ یا امام در

مدینه باشد و با مردم ارتباط داشته باشد ولیکن شما در کرمان باشید، باز ارتباطتان قطع است. حالا به صِرف اینکه امام علیه السّلام در مدینه است، [دلیل بر ارتباط نیست]؛ بین کرمان و مدینه هزارها کیلومتر فاصله است!

جمع بین عدم دسترسی به امام علیه السّلام و عدالت خداوند متعال (ت)

 ببینید، ما در تخیّل زندگی می‌کنیم! ما امام را هم امام خیالی می‌دانیم؛ امام را فردی می‌دانیم که برای‌اینکه بخواهد با مردم ارتباط داشته باشد، حتماً باید در خانه‌اش باشد و درِ خانه هم باز باشد، حسینیه داشته باشد، منبر داشته باشد و برای مردم صحبت بکند و حرف بزند، آن‌وقت می‌گوییم: «بله، این دیگر خوب شد!» وإلاّ اگر قرار باشد امام در منزل خودش باشد و بگوید: «بنده می‌خواهم این یک هفته در را ببندم؛ کسی نباید بیاید!» می‌گوییم: «‌ای آقا، چه‌کار کنیم؟!»¹

حکایتی از کیفیت ارتباط علامه طهرانی با شاگردان خود

 همان زمان مرحوم آقا هم افراد می‌آمدند و از نظر ارتباط با مرحوم آقا، آقازاده‌های ایشان [رابط] بودند و طبعاً ما هم گاهی بین افراد و بین مطالبی که می‌گفتند رابط بودیم. یک روز یک بنده‌خدایی به ما تلفن کرد و گفت: «آقا، این ذکر ما تمام شده است! می‌خواهیم شما آقا را ببینید و بگویید که ما این ذکر را چه کنیم.» گفتیم: «بسیار خب.» من فردا اصلاً نرفتم آقا را ببینم؛ چون این‌طور نبود که هر روز بخواهم بروم. اغلب روزها می‌رفتم ولی گاهی روزها هم نمی‌رفتم. آن روز هم نشد.

 فرداشب ایشان تلفن کرد: «آقا، ذکر ما را گرفتید؟ آقا را دیدید؟» گفتم: «نه، امروز ایشان را ندیدیم.» بنده‌خدا هیچ نگفت. فردای آن رفتیم پیش مرحوم آقا که در ضمن کارهایی که داشتیم، این مطلب را هم به ایشان بگوییم. مطالب را به ایشان گفتیم، امّا موقع این که شد، فرمودند: «فعلاً حال ندارم!» ایشان تا اینجا حرف‌های ما را جواب دادند، به این که رسید، فرمودند: «حال ندارم!» ما هم برگشتیم. آن بنده‌خدا شب تلفن کرد: «آقا، ذکر ما را گرفتید؟» گفتم: «نه، نتوانستیم، نشد.» ما هم که نمی‌آمدیم خصوصیّات و جزئیّات را بگوییم که چه شده است! بنده‌خدا یک خُرده دَمَغ شد: «ای بابا، این هم رابط است که آقا گذاشته است؟!» لابد دیگر [این‌طور فکر کرده است]!

 روز سوم شد، رفتیم پیش آقا و دیدیم ایشان مشغول نوشتن است؛ دیدیم الآن هم که وقتش نیست، چون ایشان دارند می‌نویسند. ما وقتی که می‌رفتیم پیش ایشان و ایشان مشغول نوشتن بودند، یک سلام می‌کردیم و بیرون می‌آمدیم؛ عادت ما این بود. اگر ایشان کار داشتند، خودشان سرشان را بلند می‌کردند و می‌گفتند بمان؛ اگرنه، یعنی دیگر برو. دیدیم نه، ایشان سرشان را بلند نکردند؛ یعنی امروز هم باید تشریف ببرید! گفتیم خدا به خیر کند، امشب او تلفن می‌کند! شب بنده‌خدا تلفن کرد، گفتم: «آقا، نشد!» دیگر صدایش درآمد، گفت: «آخر آقا این رسمش است؟! شما سه روز است ما را معطّل کرده‌اید!» ما هم آن موقع مثل حالا یک چیزیمان می‌شد؛ شروع کردیم با او شوخی کردن! گفتم: «آقا، شما در پرونده‌ات چه زمانی را تاریخ زده‌ای که به فنا برسی؟ آن تاریخ را یک هفته به تأخیر بینداز! من قول می‌دهم هیچ طوری نمی‌شود؛ ملائکه و این عالم تکان نمی‌خورند و سرِ جایشان هستند!» گفت: «آقا، این چه‌قِسم صحبت کردن است؟!» گفتم: «شما همه‌طور دیدی، این قِسمش را هم ببین!» خلاصه، سرِ کیف بودیم و گفتیم یک خُرده با او حال کنیم و سربه‌سرش بگذاریم. همین‌طور که ما سربه‌سرش می‌گذاشتیم، بیشتر عصبانی می‌شد تا اینکه بالأخره بنده‌خدا به حالت قهر خداحافظی کرد.

 فردا یک جلسه‌ای منزل مرحوم آقا بود. مرحوم آقا آمده بودند و مثل‌اینکه قرار بود صحبتی بکنند. ایشان صحبتشان را کردند و از داخل حسینیه آمدند که به اطاق کارشان، کتابخانه بروند. من دیدم این شخص دارد با اخوی بزرگ‌تر ما صحبت می‌کند؛ متوجه شدم که راجع به ذکرش است. دید بخاری از ما بلند نشد و سه روز هم سرِ کارش گذاشتیم، حالا أقلاً برود [به اخوی بگوید]! به خیال خودش ما سرِ کارش گذاشته بودیم. من یک‌دفعه دیدم: ای وای! داد مرحوم آقا از داخل کتابخانه بلند شد: «بلند شو برو بگو که به همان آقا سید محسن حرفش را بزند! بلند شو برو!» آقا، وقتی این بنده‌خدا، بیچاره برادرمان درآمد، دیدیم رنگ به صورتش نیست! گفت: «آقا، مگر شما رابطتان فلانی نیست؟ برای چه به من گفتید؟!» ایشان گفت: «آقا، ما

سه روز است به ایشان گفته‌ایم!» ایشان گفت: «به من چه ربطی دارد؟! چرا دارید به من می‌گویید؟!» هیچ، دیگر آن بنده‌خدا هم به ما چیزی [نگفت]؛ بعد از دو سه روز من به آقا این مطلب را گفتم و ایشان هم گفتند: «بگو چنین کند.» و من خودم تماس گرفتم و گفتم: «آقا، شما یک‌هم‌چنین کاری انجام بدهید.»

دیدگاه توهّمی و غیر حقیقی مردم نسبت به ائمه و اولیا

 ما خیال می‌کنیم اولیای خدا افراد عادی و ظاهری هستند مثل خود ما؛ اگر با مردم حرف بزنند، ارتباط دارند و اگر حرف نزنند، ارتباطشان قطع است! اگر مردم را ببینند، آن رابطه برقرار است و اگر نبینند، رابطه قطع است! اگر دائماً در تردد باشند، ما دیگر اشکالی در مسئله نمی‌بینیم؛ امّا وقتی این تردد قطع بشود، می‌گوییم: «چه شده است؟!» اگر اولیای خدا سالم باشند، دیگر خیالمان جمع است؛ امّا اگر یک مرضی پیدا کنند، مدام از دیگری می‌پرسیم: «آقا چه زمانی خوب می‌شود؟! آقا چه شد؟! از آقا چه خبر؟! هنوز مریض است؟!» طبعاً یا مریض است یا سالم است، دیگر این حرف‌ها را ندارد! بالأخره مثل همۀ مردم مریض می‌شود و سالم می‌شود. ما اولیای خدا را در تخیّل خودمان قرار داده‌ایم و جایگاه اولیای خدا در ما جایگاه واقعی نیست، بلکه جایگاه خیالی و توهّمی است! این مربوط به اولیای خدا.

 حالا شما همین مسئله را بالاتر ببرید و به امام علیه السّلام منتسب کنید؛ تا وقتی که امام علیه السّلام در مدینه است و مردم با او ارتباط دارند، آنهایی که در کرمان هستند می‌گویند: «الحمدللّه ارتباط برقرار است!» بابا، تو که امام را ندیده‌ای! لذا وقتی می‌شنود درِ خانۀ امام باز است، مریض نیست، سفر نرفته است، افراد به منزلش می‌روند و می‌آیند، دیگر کار تمام است؛ گرچه این فرد سه هزار کیلومتر هم فاصله داشته باشد! امّا همین‌که می‌شنویم هارون، موسی بن جعفر علیهما السّلام را زندانی کرده است، انگار سقف به سر ما خراب می‌شود: «ای وای! دیگر چه کنیم؟! امام را هم که زندانی کردند!» چه‌کار کنیم چیست؟! مگر تا حالاکه سه هزار کیلومتر فاصله داشتی، امام را می‌دیدی؟! مگر تا حالاکه سه هزار کیلومتر فاصله داشتی، با امام ارتباط داشتی؟! مگر با موبایل هر دفعه و هر ساعت حرف می‌زدی؟! ـ آن زمان که الحمدللّه

موبایل نبود، وإلاّ معلوم نبود این ائمه از دست این مردم چه می‌کشیدند! دیگر زندگی نداشتند! ـ امّا نه، تا می‌بینیم وضع امام عوض شد، تمام اعتبارات ما هم یک‌دفعه عوض می‌شود و به‌هم می‌ریزد: «حالاکه ما با امام ارتباط نداریم و امام را در زندان انداخته‌اند، چه باید کرد؟!» هیچ، فرقی نکرده است؛ آن موقع امام در مدینه بود، در کوچۀ فلان، در خانۀ فلان، شمارۀ فلان؛ الآن امام در زندان، در سلول شمارۀ فلان، در بصره قرار دارد! تازه امام علیه السّلام در بصره که بودند، می‌گفتند:

خدایا یک جای خلوتی از تو می‌خواستم، الحمدللّه اینجا را نصیبمان کردی!¹

چون در بغداد دیگر وضع خیلی وخیم شد و واقعاً کارها و اعمال وحشیانه‌ای که سِندی کرد، خیلی عجیب عرصه را بر امام علیه السّلام تنگ کرد.² وإلاّ در بصره که بودند، می‌گفتند: «بابا از خدایمان است، الحمدللّه یک جای خلوتی پیدا کردیم!» موسی بن جعفر صبح سجده می‌رفتند، ظهر سر از سجده برمی‌داشتند؛ چند ساعت سجده‌شان طول می‌کشید. و خود من در دوران طفولیّت یک‌هم‌چنین سجده‌هایی از مرحوم پدرمان می‌دیدم که چند ساعت سجده‌هایشان طول می‌کشید. تازه حضرت نگاه می‌کرد و می‌فرمود: «خوب شد یک جایی پیدا کرده‌ایم؛ حال آنجا می‌خواهد خانه باشد، می‌خواهد بالای کوه باشد، می‌خواهد سلول زندان باشد، تفاوت نمی‌کند!» آن امامت و ولایت هم که سر جای خودش محفوظ است؛ تمام نیّات افراد را در هر کجای کرۀ زمین با اینکه در سلول است می‌داند، خطوراتی که می‌کنند را می‌داند و با همۀ افراد ارتباط دارد؛ آن هم در زندان! او امام است، مثل من که نیست؛ او حسابش یک چیز دیگر است و مسئلۀ دیگری دارد.

 چند سال مردم از ارتباط حضوری با امام محروم شدند، تا اینکه مسئله عوض شد و قضیۀ امام رضا علیه السّلام پیش آمد. تا چند سال هم امامت امام رضا به‌خاطر خفقان و

تقیّه اصلاً مخفی بود؛¹ بعد کم‌کم با آن روابطی که در آن موقع به‌وجود آمد، اظهار و ابراز شد. امام رضا علیه السّلام را هم که مأمون گرفت و به مَرْو برد و دوباره ارتباط قطع شد.

فلسفۀ به امامت رسیدن امام جواد و امام هادی علیهما السّلام در سنین کودکی

 بعد ما می‌بینیم اولین امامی که در سنّ صباوت و طفولیّت به امامت رسید، امام جواد علیه السّلام بود. ببینید، یک‌دفعه اعتباراتی که ما در ذهنمان برای امام داشتیم ـ که حتماً عمر امام باید بیست یا سی سال باشد تا اینکه بتواند منصب امامت را تحمّل کند ـ شکست. واقعاً امروزه این مردم و اینهایی که این حرف‌ها را نسبت به امام جواد می‌زنند که [چگونه] در نُه‌سالگی به امامت رسیدند،² چه می‌گویند؟! می‌گویند: «آقا این حرف‌ها چیست؟! بچۀ نه‌ساله هم امام می‌شود؟!» همین است که می‌شنویم حرف‌های امام حجّت نیست!

 ببینید، اصلاً ادراک ما و فهم ما نسبت به مسئلۀ امامت یک ادراکِ کیلویی است؛ ادراک، ادراک کِشیمَنی³ است؛ ادراک، ادراک باسکولی است؛ ادراک، ادراک ترازویی است! اگر یکی بخواهد به امامت برسد، حتماً قد او باید یک متر و هفتاد به بالا باشد و حدود هفتاد کیلو هم وزنش باشد! واقعاً عرض می‌کنم که اعتقادات ما این است و واقعاً مردم از نظر تفکر و از نظر برداشتی که از مسئلۀ ولایت کرده‌اند، یک‌هم‌چنین خصوصیت و وضعیتی دارند.

معرفت سطحی و ظاهری مردم از حقیقت امامت

 در قضیۀ امام جواد علیه السّلام، یک‌دفعه همۀ آن یافته‌ها به‌هم ریخت. مردم می‌گویند: «امام رضا به شهادت رسیده‌اند، حال بعد از امام رضا چه کسی است؟» [در جواب می‌شنوند]: «امام جواد.» یک نگاه می‌کنند: «عجب! این که بچه است!» این «عجب» که می‌گویند، برای چیست؟ برای این است که تا به‌حال یک چیز دیگری از امامت در ذهن داشتند و آن یک‌دفعه به‌هم ریخت. می‌گفتند: «بلند بشویم و برویم

او را امتحان کنیم!»¹

 طرف شنیده بود که سنّ امام هادی علیه السّلام حدود ده سال است، گفته بود: «خب، حرکت که می‌کنیم و برای دیدن امام هادی به مدینه می‌رویم، چه ببریم؟» آقا، توپ فوتبال برداشته بود آورده بود! توپ! الآن برای شما خیلی عجیب است و باور نمی‌کنید که چطور ممکن است یک شخص شیعه‌ای بلند شود برای دیدن امام توپ ببرد! توپ قلقلی و رنگارنگی!² وقتی که در مجلس امام هادی در مدینه وارد شد، نگاه کرد دید تمام افراد در مجلس نشسته‌اند؛ بزرگان، علما، اهل‌تسنّن، غیر اهل‌تسنّن، شیعه‌ها، همه نشسته‌اند و هر کدام با خودشان یک انبانی از سؤال آورده‌اند. وقتی سؤال می‌کنند، حضرت به‌گونه‌ای می‌پیچاند و در یک جایی می‌بَرَد که طرف اصلاً گیج می‌شود [و با خود می‌گوید]: «چه گفت؟! چه سؤال کرد؟! چه‌کار کرد؟!» حضرت می‌فرمودند: «اگر این‌طور باشد، جوابش این است؛ اگر این‌طور باشد، جوابش این است؛ اگر آن‌قسم باشد، جوابش این است!» اصلاً یک‌دفعه طرف می‌گفت: «چه می‌خواستیم و می‌خواستیم چه سؤال بکنیم، چه چیزی شد!» داریم این توپی را که می‌خواست به امام بدهد، یواش زیر عبایش کرد تا کسی نفهمد! بعد درون توبره و کیسه‌اش گذاشت و بلند شد بیرون آمد. البته این قضیه را در بعضی از [منابع] برای امام جواد هم ذکر کرده‌اند.³

 ببینید، ادراک مردم نسبت به امام این‌طور بوده است. ادراک کِشیمَنی و به‌اصطلاح باسکولی؛ فرض کنید هر امام که وزنش بیشتر باشد، امامتش بالاتر است! هر کسی قدش بلندتر باشد، امامتش خیلی رفیع‌تر است! امّا از زمان امام جواد یک‌مرتبه سدها فرو ریخت؛ مردم دیدند: «عجب! ما امام نه‌ساله هم داریم؛ قضیه

چیست؟!» تا حالا ائمه [این سِنّی نبودند]؛ آن‌که پیغمبر بود، چهل سالش شده بود که به بعثت رسید.¹ آن‌که امیرالمؤمنین بود، در سی و سه سالگی به خلافت و امامت رسید؛ ـ چون وقتی پیغمبر به بعثت رسیدند، امیرالمؤمنین دَه‌ساله بودند؛ بیست و سه سال هم مکه و مدینه بودند، می‌شود سی و سه سال ـ² سی و سه سال هم خیلی است و سی و سه سال دیگر یک کامل‌مرد است؛ لذا می‌گوییم: «می‌شود امام بشود، عیب ندارد، مشکلی پیش نمی‌آید و سی و سه سال بد نیست!» امام حسن هم در همین حدودها و حتی بالاتر به امامت رسیدند؛ سی‌و‌هفت ساله بودند.³ امام حسین هم حتی بالاتر از امام حسن، در حدود پنجاه‌سالگی به امامت رسیدند.⁴ اینها همه قابل قبول بود و سن‌ها قابل قبول بود؛ چون سرد و گرم روزگار و فراز و نشیب حوادث را چشیده بودند؛ لذا می‌شد امام بشوند، یعنی می‌خورد به اینکه امام بشوند.

 امام سجاد هم سنّشان در کربلا بیست و چند سال بوده است.⁵ اینکه می‌گویند حضرت علی‌اکبر کوچک‌تر از امام سجاد بوده است، صحیح نیست؛ حضرت علی‌اکبر بزرگ‌تر از امام سجاد بوده‌اند. امام سجاد فرزند دوم امام حسین بوده‌اند؛ یعنی اول حضرت علی‌اکبر، بعد امام سجاد.⁶ و امام باقر، فرزند امام سجاد در روز عاشورا پنج ساله بودند!⁷

یعنی از جمله ائمه‌ای که چند امام را درک کرده است، امام باقر است که در پنج سالگی، هم جدّشان امام حسین و هم پدرشان را دیده بودند؛ یعنی امام باقر علیه السّلام دوتا امام قبلی را دیده بودند. همین‌طور تا مسئله می‌رسد به امام رضا علیه السّلام که امام رضا در سنّ بالا به امامت رسیدند و دوران امامت امام رضا [حدود بیست سال بود و نسبت به ائمه قبل از ایشان] خیلی طول نکشید و زیاد نبود.¹

امامت در قالب نمی‌گنجد!

 ولی به امام جواد که می‌رسیم، یک‌دفعه تمام باورهایمان به‌هم می‌ریزد! «عجب! یک بچۀ نه‌ساله امام شده است؛ برویم ببینیم چه خبر است و او را امتحان کنیم.» بسیار خب، زور در کار نیست، چماق در کار نیست، اینکه «می‌خواهی قبول کنی بکن، قبول نکنی در سرت می‌زنیم» در کار نیست! بفرما، بلند شو برو سؤال کن! از هرجا می‌خواهی سؤال کن تا بفهمی امام کیست. همان‌طوری‌که پیغمبر جواب می‌داد، این طفل نه‌ساله الآن دارد جواب می‌دهد؛ همان‌طوری‌که امیرالمؤمنین جدّ او جواب می‌داد، همین‌طور الآن این دارد جواب می‌دهد؛ همان کارهایی را که آنها می‌کردند ـ کارهای مربوط به امامت ـ این الآن دارد می‌کند! چه‌کار می‌خواهی؟ مرده زنده کردن؟ بسم‌اللَه! خورشید برگرداندن؟ اینها که چیزی نیست و مسئله‌ای نیست! برو [امتحان] بکن، [ببین] امام جواد می‌تواند خورشید را برگرداند یا نمی‌تواند. برو سؤال کن دیگر! برو از او بپرس؛ راجع به علم غیب و مربوط به مسائل غیب سؤال بکن! می‌گوید: «عجب! این که با پدرش فرقی نکرد! چرا سنّ او کم است؟!»

 اینجا به این نکته می‌رسیم که مسئلۀ امامت به سن کاری ندارد. ببینید، یک‌دفعه فرو ریخت و بنایی که در ذهن داشتیم با یک تغییر اساسی به‌هم ریخت؛ فهمیدیم نه! مسئلۀ امامت یک لطف الهی است که ارتباطی به سن ندارد و می‌تواند در کسی که سنّ او کم است هم انجام بشود.

تسلیم محض بودن ائمه علیهم السّلام در برابر خواست و ارادۀ خداوند

 بعد مسئلۀ مهم‌تری که در اینجا اتفاق افتاد این بود که دوران امامت امام جواد

علیه السّلام خیلی مختصر بود؛ حضرت بیست و پنج سالشان بود که از دنیا رفتند و شهید شدند. یعنی یک جوان بیست و پنج ساله. اولین امامی که در سنّ کوتاهی از عمر به شهادت رسید، امام جواد بود که در سنّ بیست و پنج سالگی به شهادت رسیدند.¹ این هم یک‌دفعه چه می‌کند؟ وضعیت ذهنی را برمی‌گرداند که حضرت بیست و پنج سال بیشتر عمر نکرد.

 طبعاً امام علیه السّلام قدرت دارد و نمی‌شود که قدرت نداشته باشد، پس چرا جلوی شهادت خودش را نگرفت تا اینکه سی یا چهل یا پنجاه سالی باشد و در این دنیا عمر کند؟! این مسئله دوباره این مطلب را به انسان می‌فهماند که خواست امام علیه السّلام خواست خداست و اراده‌اش ارادۀ خداست و هیچ از خودش ندارد! اگر بگویند: «در بیست و پنج سالگی بفرمایید!» می‌رویم؛ «در سی‌سالگی یا پانزده‌سالگی بفرمایید!» می‌رویم؛ در اینجا هیچ برای امام علیه السّلام سن مطرح نیست، بلکه مهم پرداختن به تکلیف امامت و ولایت است. آن فقط هست. می‌گویند: بیا تا اینجا؛ اینجا دیگر بایست، تمام شد! حضرت نمی‌گوید: «خدایا، سنّ من بیست و پنج سال است، هنوز چیزی [عمر نکرده‌ام!» خدا می‌گوید]: سنّ تو بیست و پنج سال باشد یا ده سال، برای ما فرقی نمی‌کند؛ تو را تا اینجا آوردیم، از اینجا به بعد مَسند به کس دیگری واگذار می‌شود.

قطع شدن ارتباط مردم با ائمه در زمان امام هادی و امام عسکری علیهم السّلام

 ما می‌بینیم همین قضیه و مطلب راجع به امام هادی هم دوباره اتفاق می‌افتد؛ حضرت در هشت‌سالگی به امامت می‌رسد.² در قضیۀ امام هادی دیگر مسئله به اوج و نهایت خود می‌رسد؛ یعنی امام هادی پس از گذشت چند سال در مدینه، به دستور متوکل خلیفۀ عباسی به‌سمت سامرّا تبعید می‌شود. یک عده از لشکر را می‌فرستد و می‌گوید: «ایشان را با احترام بیاورید به سامرّا!» یعنی تبعید دیگر! بعد هم حضرت را در یک مکان و جای خیلی نامناسبی قرار می‌دهد و حتی زندان می‌کند و خیلی مفصّل...!³

 از زمان امام هادی علیه السّلام دیگر ارتباط مردم با امامت قطع می‌شود، مگر یک افراد خاصّی که به أشکال خاصّی می‌آمدند و با امام ملاقات می‌کردند؛ یعنی کاملاً [تحت‌نظر بودند.] اگر کسی به سامرّا برود، می‌بیند که یک چهاردیواری بسیار بزرگی هست که آنجا را «مُعَسکَر» می‌گویند؛ یعنی محلّ ارتش و پادگان این آقای متوکل. ایشان آنجا پادگان داشت. حضرت را در آنجا نگه می‌دارند و اسکان می‌دهند و ارتباط مردم قطع است.

 خب، کم‌کم باید مردم بیرون بیایند، کم‌کم باید از ظاهر خارج بشوند، کم‌کم باید بدانند که باطنِ مسئله مهم است و ارتباط ظاهر داشتن و نداشتن مهم نیست.

 این قضیه در زمان امام حسن عسکری به نهایت می‌رسد؛ یعنی در زمان امام هادی سیر خودش را طی می‌کند و دیگر در زمان امام حسن عسکری غیر از یک چند نفری انگشت‌شمار اصلاً کسی نمی‌توانست امام حسن را ببیند. بیرون که می‌آمدند، با خود خلیفۀ عباسی می‌آمدند و وقتی برمی‌گشتند، تحت‌الحفظ بودند. گاهی فقط روز عید مانند عید قربان یا عید فطری بود که مردم امام حسن عسکری را می‌دیدند که دارند با خلیفه می‌روند در نماز عید شرکت کنند؛ وإلاّ اصلاً ارتباطی نبود.¹

 یک شخصی به آنجا می‌رود تا امام علیه السّلام را بشناسد. از ایران هم آمده بود. یک چیزی در دلش نیت می‌کند که من این سؤال را از امام بکنم که آیا می‌شود در لباس جنب از حرام نماز خواند و آیا نجس است یا نه؟ ولی سؤالم را نمی‌گویم! اگر امام، امام است باید جواب را به من بدهد. مگر امام نیست؟! مگر خبر ندارد؟! لذا باید جواب بدهد!

 در آن روزی که حضرت داشتند با خلیفه می‌رفتند، می‌رود در آنجا می‌ایستد. موقعی که داشتند برمی‌گشتند، یک‌دفعه مردم می‌بینند حضرت دارند اسبشان را به‌سمت مردم هدایت می‌کنند. حضرت آمدند، آمدند، تا رسیدند به این شخص و گفتند:

«فلانی، لباس جنب از حرام نجس نیست.»¹

 می‌فهمد دیگر! یعنی ارتباط این‌قدر ارتباط پیچیده و ضعیفی بود تا اینکه مردم مسئلۀ امامت را بفهمند و بشناسند که به این دیدن‌ها نیست، به این آمد و شدها نیست، به این درب را باز کردن‌ها و با مردم ارتباط داشتن نیست؛ راهی است که قرار می‌دهد.

فلسفۀ به امامت رسیدن امام زمان علیه السّلام در پنج‌سالگی

 این قضیۀ امام حسن عسکری علیه السّلام هم مثل جدّشان [امام جواد علیه السّلام کوتاه بود] و بیست و هشت سال بیشتر طول نکشید که شهید شدند.²

 باز ما در اینجا می‌بینیم که امام زمان دیگر رکورد را می‌شکند و در سنّ پنج‌سالگی به امامت می‌رسد!³ حالا جدّش امام جواد آن موقع نُه سال سن داشتند؛ ولی ایشان دیگر در سنّ پنج‌سالگی به امامت رسیدند. امام زمان وقتی سنّشان پنج سال بود که قدشان دو متر نبود! همین بودند و پنج سال همین قدر است. این مسئله دیگر به‌طور کلی برای مردم جا می‌افتد که نه امامت به سنّ است، نه امامت به دیدن است، نه امامت به ارتباط است، نه امامت با حضور است، نه امامت به حرف زدن است، هیچِ هیچ نیست!

 امامت یک مسئلۀ دیگری است مافوق این حرف‌ها که اصلاً در قالبِ سنّ و قد و وزن و کشش و کشیمنی و این چیزها درنمی‌آید. آن یک مطلب دیگری است و یک عنایت خاصّی است که فقط شامل چهارده نفر شده و این سکه فقط به نام این چهارده نفر زده شده است؛ بله، شیعیان آنها می‌توانند در تحتِ حمایت آنها به همان مراتب برسند که آن یک مطلب دیگر است.

کیفیت ارتباط مردم با امام زمان در زمان غیبت صغری

 لذا ما می‌بینیم در جریان غیبت صغری، زمینه برای عادت کردن مردم به این مسئله آماده می‌شود. هفتاد و پنج سال امام علیه السّلام با مردم ارتباط ندارد و فقط توسط نوّاب خاص (چهار نائب) ارتباط برقرار است؛ یعنی با یک نفر هم ارتباط ندارد! نائب اول عثمان بن سعید، نائب دوم محمد بن عثمان، نائب سوم حسین بن روح و نائب چهارم هم علی بن محمد سمُری؛ اینها چهار نائبی بودند که با مردم ارتباط داشتند.¹ قبر هر چهار تا هم در بغداد است.² مردم مطلبشان را در نامه می‌نوشتند و به اینها می‌دادند، اینها هم شب نامه را زیر سجاده‌ای که نماز می‌خواندند می‌گذاشتند. قاعده این‌طور بود، نه‌اینکه اینها هم ببینند! این‌طور نبوده است و اینها هم نمی‌دیدند. حالا یک وقت برحسب نظر خود حضرت بود، جدا بود؛ ولی تازه اینها هم امام را نمی‌دیدند! ارتباط اینها با امام این‌طور بود. صبح که اینها بلند می‌شدند، دست می‌کردند آن نامه را در می‌آوردند و می‌دیدند حضرت جواب را آن زیر نوشته‌اند. این روشی بوده که در طول هفتاد و پنج سال بین نوّاب خاصّ امام علیه السّلام و بین مردم بوده است.³ مردم در این هفتاد و پنج سال دیگر عادت کردند به اینکه امام را نبینند، ولی ارتباط داشته باشند. جواب کاغذشان این‌طوری می‌آید؛ دقیق! مو نمی‌زند! همان جواب می‌آید و همان مسئله مطرح می‌شود و پاسخش داده می‌شود.

فلسفۀ غیبت امام زمان علیه السّلام

 بعد از گذشت هفتاد و پنج سال از زمان غیبت صغری، غیبت کبری شروع می‌شود؛ یعنی حضرت در آن نامه‌ای که برای علی بن محمد سمری می‌نویسند، می‌فرمایند:

فإنّکَ مَیّتٌ ما بَینَکَ و بینَ سِتَّةِ أیّامٍ، و لا تُوصِ إلیٰ أحَدٍ... فَقَد وَقَعَتِ الغَیبةُ التامّةُ.

«تو باید از امروز تا شش روز دیگر، بار سفر آخرت را ببندی؛ و دیگر به کسی وصیت نکن که غیبت کبری انجام شد.»

 بعد حضرت می‌فرماید:

ألا فَمَنِ ادّعَی المُشاهَدَةَ قبلَ خروجِ السُّفْیانی و الصَّیحَةِ فَهُوَ کَذّابٌ [مُفتَرٍ]؛¹

«هر کسی قبل از ظهور سفیانی [و صیحۀ آسمانی] ادعای رؤیت مرا بکند، کذّاب است و از او قبول نکنید.»

کیفیت برخورد با مدّعیان ظهور (ت)

 مثل همین‌هایی که اخیراً و قبل از اخیر درآمدند و خودشان را باب امام زمان و واسطه معرّفی کردند² و الآن هم هستند و در عراق هم خیلی زیادند.³

 این روش و مرام امامت که از زمان موسی بن جعفر شروع شد و ادامه پیدا کرد، ما را به یک مسئلۀ حیاتی می‌رساند. آن جهتی را که ما باید از این قضیه استفاده کنیم چیست؟ آن این است که راه رسیدن به خدا همیشه باز است، همیشه هست و هیچ متوقّف بر این و آن نیست؛ مهم این است که ما چقدر خود را نسبت به اهدافمان و نیّاتمان با اهتمام و با جدّیت احساس کنیم، این مهم است! قضیه «گر گدا کاهل بود»¹ است. همیشه راه هست. امام در مدینه باشد، راه خدا باز است؛ امام را در زندان ببرند، راه خدا باز است؛ امام در سنّ کم باشد، راه خدا باز است؛ امام در مدینه باشد و هنوز امامتش برای مردم مشخص نباشد، باز راه خدا باز است.

مشروط نبودن هدایت مردم به داشتن ارتباط ظاهری با ائمه

 بعد از وفات امام صادق سه نفر آمدند به مدینه که یکی از آنها یونس بن عبدالرّحمٰن بود؛ گفتند: «برویم ببینیم امام کیست.» آمدند گفتند: «آیا امام را معرّفی کرده‌اند؟» گفتند: «نه، معرّفی نشده و نمی‌دانیم.» اینها گفتند: «‌ای وای، خاک بر سرمان! دیگر ما چگونه برگردیم به کوفه و به مردم چه بگوییم؟! آیا بگوییم رفتیم مدینه و امام را ندیدیم و هنوز معلوم نیست که امام کیست؟!» در همین حین، یک‌دفعه دیدند یکی صدایشان می‌کند و می‌گوید: «امام را می‌خواهید؟ بیایید به شما نشان بدهم!» ببینید امام نیاز به دیدن ندارد! بعد آن شخص این سه‌تا را می‌بَرَد وارد اطاقی

می‌کند که موسی بن جعفر آنجاست، حضرت می‌گویند:

بروید این مسئله را به افراد خاص بگویید؛ چون فعلاً موقع افشای [امامت] من نیست. فقط بروید به آن رفقای خاصّتان که می‌توانند جلوی زبان و دهانشان را نگه دارند بگویید؛ به همه افشا نکنید که الآن وقت افشا نیست.

 چه کسی این را فرستاده که برو آن سه نفری که کنار دیوار ایستاده‌اند و ماتم گرفته‌اند را بیاور اینجا؟! حالا برای این شخصیتی که در اینجا ایستاده است، زندان فرق می‌کند؟! برای این شخصیتی که در خانه است و از دل اینها خبر دارد، زندان فرق می‌کند؟! زندان بصره و زندان بغداد فرق می‌کند؟! غیبت صغری برایش فرق می‌کند؟! غیبت کبری برایش فرق می‌کند؟! فرق نمی‌کند! از شما سؤال می‌کنم: واقعاً الآن ـ به اعتقاد ما ـ امام زمان از وجود ما در اینجا خبر ندارد؟! اگر بگوییم ندارد که بنابراین، فی أمانِ اللَه، خداحافظ همه!

تبیین حقیقت علم ائمه و اولیای الهی

 این کتابی که اخیراً نوشته‌ایم،¹ سه مقدمه دارد: یکی راجع به وحی؛ یکی راجع به علم؛ یکی هم راجع به توحید افعالی و بعد وارد مطلب می‌شویم. رفقا روی آن قسمت علم خیلی دقیق مطالعه کنند تا ببینند که اصلاً علم امام چیست، علم امام به چه گفته می‌شود و امام علیه السّلام چطور نسبت به تمام عالَم علم دارد و اطلاع دارد و حضور دارد! اصلاً حضور دارد، نه‌اینکه علم دارد!²

 یک وقت شخصی بیرون و در خیابان ایستاده و یک دوربین هم روی چشمش گذاشته و از آنجا دارد این مجلس را تماشا می‌کند و می‌گوید: «اول آقای فلان و بعد آقای فلان نشسته است.» به آن یکی هم می‌گوید: «بیا ببین اینها نشسته‌اند.» اینها را یکی‌یکی [از دور می‌بیند]؛ امّا یک نفر بلند می‌شود و اصلاً می‌آید در خود مجلس می‌نشیند! او دیگر با دوربین نگاه نمی‌کند. علم امام از این دومی هم بالاتر است! نه‌اینکه

امام در این مجلس حضور دارد، بلکه اصل و واقعیت این مجلس، قبل از اینکه تشکیل بشود در نفس امام بوده است. این علم است و این مجلسی که الآن ما داریم کپیِ آن است؛ نه‌اینکه این واقعیت است! بلکه کپی آن قضیه‌ای است که در علم امام است.

 لذا قبل از اینکه این مجلس تشکیل بشود، مثلاً دیشب یا دیروز یا یک ماه پیش، اگر از امام زمان علیه السّلام بپرسند: «آقا، در روز شنبه، ساعت هشت و ربع در این منزل چه افرادی هستند؟» حضرت شروع می‌کند و آن‌چنان دقیق یک‌یک افرادی که در اینجا هستند، طرز نگاهشان، طرز نشستن‌شان، طرز توجّهشان، این بنده که صحبت می‌کنم، این صحبت‌ها و اینکه «فلانی می‌آید این حرف را می‌زند و این مطالب را می‌گوید» تا آخر [را بیان می‌فرماید.] اگر شما یک ماه پیش همه را با یک ضبط‌صوت یا یک دوربین ضبط کنید و بعد بیایید نگاه کنید، می‌بینید آن مطالبی که یک ماه پیش صحبت شده است، مو به مو دارد در اینجا اتفاق می‌افتد و یک سر سوزن هم این‌طرف و آن‌طرف نمی‌شود! این علم، علم امام است. آن‌وقت این دیگر برایش زندان فرق می‌کند؟! دور بودن فرق می‌کند؟! کنار بودن فرق می‌کند؟! این‌طرف و آن‌طرف بودن فرق می‌کند؟!

 ولیّ خدا هم همین است! آنهایی که به مقام ولایت می‌رسند مثل مرحوم آقا و آقای حداد و... هم همین هستند و عین همین در نفس آنها هم نقش دارد. مرحوم آقا بارها به من می‌فرمودند:

تو در آن‌طرف کرۀ زمین برو یا در این‌طرف، برای من مثل این است که الآن اینجایی!

 یکی دو متر فاصله داشتیم. ایشان پشت میزشان داشتند می‌نوشتند، ما هم پشت میزمان داشتیم می‌نوشتیم. ـ حالا آن نوشتن کجا و این نوشتن کجا؟! ـ ایشان می‌گفتند: «تو می‌خواهی به آن‌طرف زمین برو یا به این‌طرف، برای من مثل همین الآنت هستی، تفاوت ندارد!»

 اینها این هستند و این را هم که می‌گفتند ادعا نبوده است، ثابت کرده‌اند که بوده و دروغ نگفتند؛ بنده می‌دانم که دروغ نگفتند. این‌قدر از این مطالب و حکایات

بنده از ایشان دارم که دیگر...؛ البته همۀ رفقا از ایشان دارند، نه‌اینکه فقط من دارم! منتها ما بیشتر، چون بیشتر ارتباط داشتیم.

 این مطلب به انسان این را نشان می‌دهد که راه ما هیچ‌وقت بین خود و خدا بسته نیست، بلکه همیشه باز است.

امام زمان، غیبت و ظهور ندارد

 مرحوم آقا شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی در کتابشان نوشته‌اند:

بین زمان غیبت و زمان ظهور فرق است. زمان غیبت مثل این می‌ماند که شما پشت در هستی و در بسته است و در را به‌روی شما باز نمی‌کنند؛ ولی باز اگر می‌خواهی [در مسیر] باشی، از پشت در جای دیگر نرو! ولی در زمان ظهور در را باز می‌کنند.¹

آیا سیر و سلوک مشروط به حضور امام است؟ (ت)

 این حرف چیست؟ این حرف غلط است! امام زمان علیه السّلام غیبت و ظهور ندارد! غیبت و ظهورِ چشم است؛ این چشم! این چشم فیزیکی که تا باز نشود و نور وجود نداشته باشد و به اشیاء مقابل نخورد و به قرنیه و از قرنیه به شبکیه رفلکس نکند، تا این سیستم نباشد نمی‌تواند ببیند؛ تازه آنهایی که آن داخل است بایستی درست کار بکنند! کار شبکیه بایستی درست باشد، سلول‌های شبکیه بایستی خراب نشده باشند؛ سلول‌های روز داریم مخروطی، سلول‌های شب داریم استوانه‌ای؛ بعد اینها به ماکولا ـ که نقطۀ زرد است ـ منتقل می‌کنند، از نقطۀ زرد هم منتقل می‌شود به عصب [بینایی] تا اینکه می‌برند به شبکۀ مغز می‌رسانند؛ آن‌وقت آدم می‌فهمد الآن این عکس در مقابلش وجود دارد! آقاجان، اینها مربوط به امام زمان‌ِ شبکیه است؛ ظهور امام زمان ظهورِ شبکیه است! وإلاّ امام زمان ظهور ندارد، غیبت ندارد و همیشه ظاهر است.²

¹

 برای دیدن این چشم می‌گوییم ظهور و غیبت امام زمان، وإلاّ آیا برای مسئلۀ امامت هم ظهور و غیبتی وجود دارد؟! بله، ظهور و غیبت بنده به همین چشم است؛ در اینجا باشم، شما مرا می‌بینید و من هم شما را می‌بینم؛ نباشم، نه شما مرا می‌بینید و نه من شما را می‌بینم. ولی برای اولیای خدا دیگر ظهور و غیبت چه معنایی دارد؟! آن ولیّ خدا که به من می‌گوید: «اگر در آن‌طرف کرۀ زمین باشی برای من مثل این است که در این دو متری من هستی!» دیگر برای او ظهور و غیبت چه معنایی دارد؟! یعنی او از امام زمان بالاتر است؟! یعنی امام زمان از او کمتر است؟!

إعطای امام زمان به میزان خواست و طلب ما و روش اولیاء ‌در این راه

 پس در مسئلۀ امام علیه السّلام، این‌طور نیست که: «زمان غیبت، مثل این می‌ماند که ما پشت در نشسته‌ایم!» نه‌خیر، ما در زمان غیبت درون منزل هستیم، کنار امام زمان هستیم، با امام زمان هستیم!

 در مکتب توحید و مکتب عرفان این را به ما یاد می‌دهند که ولیّ خدا مثل خود خدا غیبت ندارد، همیشه در عالمِ عیان است، همیشه در عالمِ ظهور است. به هر مقدار که ما خواستیم، همان مقدار را به ما می‌دهد؛ این مرتبه را خواستیم این مرتبه را می‌دهد، بالاتر را خواستیم بالاتر می‌دهد، بالاتر را خواستیم بالاتر! پس برای امام علیه السّلام اعطای این مطالب هیچ فرقی ندارد. بلکه ما چقدر طلب می‌کنیم؟ حضرت آن مقدار را می‌گوید بفرما! یک تومان می‌خواهی؟ بیا این یک تومان؛ ده تومان می‌خواهی؟ بیا این ده تومان؛ صد میلیون؟ بیا این صد میلیون؛ صد میلیارد؟ بفرما؛ هرچه می‌خواهی! آن مقداری که می‌خواهی چقدر است و آن مقداری که می‌خواهی در چه مرتبه است؟ به من کاری نداشته باش! من دریا هستم، من اقیانوسم؛ تو ظرفت را آورده‌ای چقدر از این اقیانوسِ من برداری؟! یک استکان بیاوری، من همان استکان

را می‌زنم در این حوض و می‌گویم بفرما! لیوان بیاوری، پارچ بیاوری، هرچه می‌خواهی بیاوری!

 ولی یک وقتی ما به امام می‌گوییم: نه؛ اولیا می‌گویند: «اصلاً ظرف با خودمان نیست، ما اصلاً می‌افتیم داخل همین اقیانوس! این خوب است!» ظرف با خودمان نمی‌آوریم و ظرف به این مقدار نداریم.

 عارف هرچه هست از خودش نفی می‌کند و کنار می‌ریزد و خودش تنها می‌آید. حضرت می‌گوید: با خودت چه آوردی؟

 ـ هیچ!

 ـ هیچ ظرفی نیاوردی؟!

 ـ نه!

 ـ پس چطوری می‌خواهی [آب برداری]؟

 ـ می‌خواهم خودم را بیندازم داخل دریا!

 ـ صحیح، حالا یک چیزی شد!

 اینها دیگر آن مرتبۀ بالای بالا هستند که حدّی برای خودشان برنمی‌دارند؛ لیوان برنمی‌دارند، تنگ برنمی‌دارند، کاسه برنمی‌دارند، کُماجدان¹ و دیگ و از اینها هیچ با خودشان برنمی‌دارند! فقط می‌گویند: «هرچه تو خواستی بریز، نه هرچه من خواستم؛ ما هیچ نداریم!» این مکتب، مکتبی است که ما را به این سمت دعوت می‌کند.

انحصار علم و اطلاع دقیق از زمان ظهور به ائمه و اولیای الهی

 بنابراین ما زمان غیبت و ظهور نداریم، بلکه همۀ زمان‌ها زمان ظهور است. بله، ظهور ظاهری طبعاً اتفاق می‌افتد و شرایط خاصّ خودش را دارد که خود حضرت می‌داند؛ ما نمی‌دانیم و آن کسانی هم که تا به‌حال گفته‌اند دروغ از آب درآمده است! می‌گویند: «این‌طور خواهد شد، آن‌طور خواهد شد!» بنده از بعضی از افرادی که به یک‌هم‌چنین اخباری معروف هستند، مطالبی شنیده‌ام که همه هم دروغ درآمده است.

وقتی می‌گویی، می‌گویند: «بداء حاصل شده است!» یا «نبوده است!» یا «من نگفته‌ام!» انکار! درِ انکار هم که باز است؛ حساب و کتاب ندارد و دروغ هم نمره نمی‌اندازد! می‌گوییم: «آقا، شما خودتان به ما گفتید... !» می‌گوید: «بنده کِی گفته‌ام؟!» بسیار خب، اگر نگفته‌اید که هیچ!

 آن زمان را خودش می‌داند و کسی هم غیر از او خبری ندارد؛ فقط اولیا اطلاع دارند که آنها هم به کسی نمی‌گویند. مرحوم آقا هم می‌فرمودند: «ظهور نزدیک است.» ولیکن ما هیچ‌وقت ندیدیم که برای این مسئله وقتی را تعیین کرده باشند! إن‌شاءاللَه امیدواریم که خداوند بر ما منّت بگذارد و آن ظهور ظاهری را هم نصیب ما بفرماید و ما را از شیعیان امام علیه السّلام قرار بدهد و ما را در مرتبه‌ای قرار بدهد که به قول مرحوم آقای حداد: «دیگر ظهور و غیبت برای ما فرقی نکند!» برای آنها این‌طور بود؛ ظهور و غیبت فرقی نمی‌کرد.¹

دیدگاه مرحوم حداد نسبت به ظهور امام زمان علیه السّلام

 یک دفعه من از آقای حداد سؤال کردم: «آقا، ما می‌توانیم خدمت امام زمان برسیم؟» آن موقع کمتر از هفده سالم بود. ایشان خندیدند و فرمودند:

چرا نمی‌توانی؟! تا بیست شب این کارها را انجام بده، حضرت را خواهی دید.

 بعد ایشان فرمودند:

مهم دیدن باطن و ظهور باطن است، وإلاّ ظهورِ ظاهر چه فایده‌ای دارد؟!

 حالا گیرم براینکه شما امام زمان را دیدی، مگر امام زمان الآن اینجا نیست؟! من واقعاً دارم می‌گویم! لذا من هم آن چیزی که ایشان گفتند را اصلاً انجام ندادم. گفتم: راست می‌گویند! اگر من بخواهم خدمت حضرت برسم و عریضۀ خودم را به حضرت عرض کنم و این متوقّف بر دیدن باشد، بی‌احترامی به امام زمان نیست؟! یعنی: «ای امام زمان ـ نَعوذُ بِاللَه، نَعوذُ بِاللَه ـ تو نمی‌توانی و قابلیت این را نداری که از دل من خبر داشته باشی؛ لذا من مجبورم برای‌اینکه به گوشَت برسانم، ده دقیقه یا

پنج دقیقه از تو وقت ملاقات بگیریم که یا ابن‌رسول‌اللَه به دادم برس!» حضرت می‌گوید: «بدبخت بیچاره، قبل از اینکه آن نیت تو درون سرَت قرار بگیرد، من از آن نیت خبر دارم! وقت ملاقات برای چه می‌خواهی؟! برای چه می‌خواهی من را ببینی؟!» جمکران چه چیزی است؟! مسجد سهله چه چیزی است؟! دیدن امام زمان و این حرف‌ها چیست؟! امام علیه السّلام از من به من نزدیک‌تر است. این حرف‌هایی که الآن دارد از دهانم درمی‌آید، قبل از اینکه بخواهد در ذهن و نفس من صورت کلامی آن نقش ببندد، او خبر دارد! آن‌وقت من باید بروم وقت ملاقات بگیرم؟! این اهانت نیست؟! لذا من هم انجام ندادم.

درخواست طریق ملاقات با امام زمان علیه السّلام از مؤلّف و پاسخ ایشان

 چندی پیش یکی از رفقا ـ که شما می‌شناسید ـ آمده بود پیشِ من و می‌گفت: «آقا، من فقط ده دقیقه ـ نه بیشتر ـ امام علیه السّلام را ببینم، شما یک کاری بکن!»

 گفتم: آقاجان، اگر بنا بر دیدن است، من شما را یک جایی احاله می‌دهم که آنها راه‌هایی بلدند که شما ببینید؛ ولکن من این عمل را اهانت به امام علیه السّلام می‌دانم که شخص برود عرض حالش را پیش امام علیه السّلام بکند و تا نکند او خبر نداشته باشد! مگر امام زمان مثل دکترهای عادی است که درِ مطبشان تابلو بگذارند و آدم وقتی دلش یا سرش درد می‌گیرد آنجا برود و آنها معاینه کنند؟! شکم و بالا و پایین را معاینه کنند تا بگویند آقا این است درمان! مگر امام علیه السّلام این است؟! این حرفی را که الآن تو داری به من می‌گویی امام علیه السّلام قبلاً خبر دارد! همین! همین حرفی که الآن داری به من می‌زنی و همین صحبتی را که الآن داری با من می‌کنی قبلاً او دارد می‌بیند!

 یک فکری کرد و گفت: «نه، پس من هم نمی‌روم.» گفتم: «اگر بخواهی من اطلاع دارم و تو را می‌فرستم!» خودم انجام نمی‌دهم، گرچه راهش را هم می‌دانم، آن هم نه یک راه! ولی این عمل را خلاف شئون امامت می‌دانم که ما بلند شویم به امام زمان بگوییم: «تو عاجزی، تو گوشَت نمی‌شنود و برای‌اینکه حَرَج ما را بفمهی و مضیقۀ ما را بفهمی و مشکلات ما را بفهمی، حتماً باید از شما وقت ملاقات بگیریم؛ بیاییم عریضه بنویسیم که فلان!» و این چیزها! این امام زمان می‌شود امام زمان خیالی؛

این امام زمان، امام زمان اعتباری و خیالی و توهّمی است! آن شخصیتی که از من به من نزدیک‌تر است، دیگر چه ملاقاتی و چه وقت حضوری می‌خواهد؟!

جایگاه ملاقات با امام زمان علیه السّلام در مکتب عرفان

 عرفا ما را به اینجا می‌کشانند؛ ولی جاهای دیگر می‌گویند: «بیایید این ذکر را بگویید، در خواب حضرت را می‌بینید؛ بیایید این عمل را انجام بدهید، حضرت یک واسطه‌ای می‌فرستند و مطلب را به شما می‌نمایانند؛ تا چهل روز فلان کار را انجام بدهید... .» که همه‌اش خیالی است! آن امام زمان‌ها خیالی و اعتباری است! آنهایی که می‌گویند: «این را انجام بدهید تا اینکه امام زمان از شما دستگیری کند» انسان همیشه باید کار صحیح انجام بدهد، همیشه انسان باید کارش درست و صحیح و موافق با رضای امام زمان باشد و در نیّتش هم متوسّل به آن حضرت باشد؛ تمام شد و رفت! می‌خواهد من را ببیند، ببیند؛ نمی‌خواهد، نبیند! خودش می‌داند، چه ارتباط و چه ربطی به من دارد؟!

 اگر امام زمان بگوید: «آقاجان، تو از شیعیان من هستی، در آخرت هم دستت را می‌گیرم و تو را هم کنار خودم قرار می‌دهم، ولی تا عمر داری من را نمی‌بینی!» حالا ما ناراحت می‌شویم؟ نه! ما از امام زمان چه می‌خواهیم؟ اینکه دست ما را بگیرد، حالا چه او را ببینیم چه نبینیم! می‌گوید: «اصلاً نمی‌خواهم تو را ببینم! اصلاً نمی‌خواهم قیافۀ تو را ببینم! خیلی قیافه‌ات خوب است که بیاییم تو را هم تماشا بکنیم؟! بد کردیم شدیم امام زمان؟! چه‌کار کردیم که باید بیاییم تو را ببینیم؟! بله؟! نمی‌خواهیم! امّا اگر می‌خواهی، بفرما؛ این کار و این برنامه! اگر اینها را انجام دادی، تو با منی!»

 لذا ناراحتی نداریم! می‌گوییم: نه آقا، تو را به خدا اصلاً ما را نبین، خدا در این دنیا خیلی موجودات بهتر و قشنگ‌تر و باحال‌تری از ما درست کرده است، برو آنها را تماشا کن؛ نمی‌خواهد چشمَت به این قیافۀ نحسِ قمر در عقرب ما بخورد! آن چیزی که ما می‌خواهیم این است که زیر خیمه‌ات باشیم، ما این را می‌خواهیم! آن چیزیی که ما می‌خواهیم این است که دست ولایتت بالای سر ما باشد، ما این را می‌خواهیم! آن چیزی که ما می‌خواهیم این است که این دنیا و آن دنیا ما را رها نکنی! این هست؟ یا علی، بسم‌اللَه، تمام شد! ما این را می‌خواهیم.

 عرفان می‌گوید این! البته اگر کسی بخواهد به این مرتبه برسد، همیشه حضرت را هم می‌بیند؛ نه‌اینکه قضیه [منتفی] باشد. آن اولیا و بزرگان اصلاً همیشه در کنار حضرت هستند! مرحوم آقا می‌فرمودند: «من همیشه در کنار او هستم!» البته یک مرتبه گفتند و دیگر هم نگفتند. وقتی که ولیّ خدا به آن مرتبه می‌رسد، این‌طور نیست که حتی از نظر دیدن ظاهری هم محروم باشد! نه، دیدن ظاهری هم دارد؛ هر وقت اراده بکند یا هر وقت امام زمان اراده بکند، این مسائل هست. این حرف‌ها مربوط به ما است؛ ما که ناقص هستیم، ما که هنوز نسبت به این مطالب برداشت صحیح نداریم. اینها برای ما است.¹

 ما را به این راه دعوت کرده‌اند که دنبال ملاقات نگرد؛ دنبال دیدن ظاهری نگرد؛ دنبال وقت ملاقات ده دقیقه و بیست دقیقه نگرد؛ دنبال اینکه اینها را بخوانی و این کارها را انجام بدهی نگرد!

 آیا شما برای تنفس خودتان دنبال اکسیژن می‌گردید؟! الآن دارید تنفس می‌کنید! شما که اینجا آمدید، تا به‌حال شده فکر کنید که بروم برای تنفّسم [تلاش] کنم؟ نه، ساعت‌ها گذشته و اصلاً این به فکرتان نیامده است. امام زمان مثل اکسیژن است؛ در کنار ما است و همراه با ما است و امام علیه السّلام در معیّت با ما این وضعیت را دارد. ما که نشسته‌ایم، دیگر دنبال اکسیژن نمی‌گردیم که دائماً اکسیژن [طلب] کنیم و بگوییم: «این اکسیژن کجاست؟» یا مثل ماهی که در آب است. امام علیه السّلام

یک‌هم‌چنین ارتباطی با ما دارد؛ ارتباطی که اگر اکسیژن نداشتیم، دیگر مرگ بر ما عارض می‌شد! امام علیه السّلام هم اگر به ما اشراف نداشته باشد، مرگ بر ما عارض می‌شود! ولی ما آمده‌ایم در یک افق دیگری فکر می‌کنیم.

 بنابراین سالک نباید به‌دنبال این باشد که امام زمان را ببیند. این رسم، رسم عرفان نیست. سالک باید به‌دنبال این باشد که خود را به آن دریچه و قلب امام زمان نزدیک کند؛ باید به فکر آن باشد. نسبت به آن نباید سرِ خودمان را کلاه بگذاریم؛ نسبت به آن نباید خودمان را دوْر بزنیم؛ نسبت به آن نباید خودمان را گول بزنیم! بایستی آن چیزی را که مورد رضای حضرت است انجام بدهیم؛ در این‌صورت در کنار او هستیم، یا او را می‌بینیم یا نمی‌بینیم.

 إن‌شاءاللَه امیدواریم که خداوند توفیق بدهد و ما را به این مطالب بزرگان بیشتر واقف و آشنا کند.¹

اللَهمّ صلّ علیٰ محمّدٍ و آلِ محمّد

مجلس ششم: شرح فقراتی از دعای افتتاح در رابطه با حضرت ولیّ‌عصر علیه السّلام (١)

مشهد مقدّس رضوی / ٢٠رمضان‌المبارک ١٤٣٩ ه‍.ق

بسم اللَه الرّحمٰن الرّحیم

تأمّلی در فقرۀ «اِستَخلِفهُ فی الأرضِ» از دعای افتتاح

 چند شبی است که این فقرات دعای افتتاح ـ که مربوط به حضرت ولیّ‌عصر ارواحنا فداه است ـ مرا به خود مشغول کرده است؛ این فقرات که می‌فرماید:

اِستَخلِفهُ فی الأرضِ کَما اسْتَخلَفتَ الّذینَ مِن قَبلِه؛¹ «او را در زمین مُتمَکِّن گردان و زمین و حکومت آن را در اختیار او قرار بده!»

نقد استعمال کلماتی مانند حسین زمان و علیّ زمان

 الآن حکومت زمین که در اختیار امام عصر نیست!

 امروز ـ نَعوذُ بِاللَه، نَعوذُ بِاللَه ـ یک عبارتی از یک شخصی دیدم که: «زمان، زمان غدیر است!» از این حرف‌ها زیاد است! در سابق می‌گفتند: «حسین زمان و علیّ زمان!» هنوز پیغمبر زمان را نشنیده‌ایم، إن‌شاءاللَه آن هم تا چند روز دیگر درمی‌آید! این مسائل لقلقۀ زبان است و نشان می‌دهد که میزان فهم ما از دین و روح دین و معارف الهی چقدر است! به خواندن و نوشتن و در سینه جمع کردن و حفظ کردن نیست؛ شما در کتابخانه هم این کتاب‌ها را دارید و همۀ کتاب‌ها و مطالب هست، امّا اینکه این مطالب چقدر در دل رسوخ کرده و به دل نشسته و انسان به عمق این مطالب

رسیده است، [مهم است]!

 یک وقت در همان زمان‌های سابق ـ زمان شاه ـ من یک عبارت و سخنی از یک بنده‌خدایی¹ شنیدم؛ یک نواری از ایشان بود که گوش می‌دادم. ایشان در منبر می‌گفت:

امروز ما باید حسین‌های زمان و شمرهای [زمان] را بشناسیم! شمر ١٢٠٠یا١٤٠٠سال پیش مُرد، از بین رفت و خاک شد؛ باید ببینیم شمر الآن کیست، شمر الآن موشه‌دایان² است!³

تبیین برخی از خصوصیّات امام علیه السّلام

 بله، اشکال ندارد، از این‌طرف موشه‌دایان هم شمر است، صدام هم شمر است و تفاوت نمی‌کند؛ الحمدللّه شمر زیاد داریم و غیر از آنها هم هستند! ولی قضیۀ «حسین‌ها» چیست؟ «حسین‌های زمان» کیست و چیست؟ مگر ما چند تا حسین داریم؟! الآن در زمان ما حسین زمان کیست؟ اگر باشد، امام زمان است. غیر از او شما چه کسی را سراغ دارید؟ بگویید! کیست؟! یعنی حسینی که ربطش با خدا، معرفتش به خدا، ولایت کلّیۀ الهیه‌اش بر مُلک و ملکوت؛ رزق جمیع ماسوی‌اللَه از جبرائیل، میکائیل و ملائکۀ مقرّب تا برسد به این ذرّات معلّق در هوا؛ ربط تمام نفوس، جمادیّه، نباتیّه، حیوانیّه، انسانیّه و ملکوتیّه با پروردگار [به ولایت اوست؛ یعنی] یک پشه‌ای که الآن می‌بینید دارد می‌رود، به ولایت امام و به اشراف امام دارد می‌رود!⁴ توجه

می‌کنید؟ اصلاً می‌دانیم چه خبر است؟ ـ من دماغم را نمی‌توانم بخارانم! ـ چه خبر است؟! این پشه را که دارید می‌بینید، به ولایت امام دارد می‌رود!

 حالا «حسین زمان» کیست؟! یک صد میلیارد میلیارد میلیارد میلیاردم آن را به من نشان بدهید و به من بگویید که بالأخره ما هم بفهمیم؛ ما هم که از پشت کوه و پرورشگاه نیامده‌ایم، بالأخره کم و بیش در همین مسائل بوده‌ایم.

 «علیّ زمان» کیست؟! اینکه بدتر شد! آن حسین بود و حالا علی؛ علی که واسطۀ عالم وجود بوده است! یک وقت شما یک علی می‌بینید که می‌آید مسجد کوفه نماز می‌خواند و عبایش را روی دوشش می‌اندازد و به خانه‌اش می‌رود و هیچ [تفاوتی هم با بقیه ندارد]؛ خیلی خب، اگر این است ده هزار و یا ده میلیون مثل این هست و می‌توانیم به آنها علی بگوییم. امّا یک وقت یک علی درون این عبا و پشت این عبا می‌بینید، آن علی کیست؟ آن علی که جبرائیل باید بیاید از او اذن و اجازه بگیرد و خدمت رسول‌اللَه برسد، او کیست؟ بنده‌ام؟! می‌گویم من دماغم را نمی‌توانم بخارانم! تو را به خدا ببینید، آیا من می‌دانم پشت این در چیست، چه کسی نشسته است، چه کسی صندلی گذاشته است، چه کسی دارد گوش می‌دهد؟ واللَه نمی‌دانم، تَاللَه نمی‌دانم! پشت این دیوار را من نمی‌دانم چه کسی نشسته و دارد حرف‌هایم را گوش می‌دهد و مسائل را گوش می‌دهد. توجه می‌کنید؟! اینها بازی کردن با دین است، اینها بازی کردن با اعتقادات مردم است، اینها انحراف دادن مسیر معرفت مردم است.

هدف علامه طهرانی از هجرت به مشهد مقدّس

 [یک وقت] مرحوم آقا مشهد مشرّف شده بودند. یک روز در خدمت ایشان به بازدید مرحوم عمویمان، آقا سید محمدعلی ـ خدا رحمتشان کند ـ رفتیم؛ ایشان [به دیدن ما] آمده بودند و ما هم به بازدید ایشان رفته بودیم. برخی از رفقای حاضر در مجلس ایشان را دیده بودند، مسجد لاله‌زار نماز می‌خواندند. قبلاً ارتباط بیشتر بود و حتی مرتبۀ شاگرد و استادی بود، ولی بعد کم‌کم به‌واسطۀ بعضی از مسائل کم شد و کم شد تا اینکه دیگر آن ارتباط نبود.

 یک صحبتی بین آنها ردّ و بدل شد و مرحوم آقا رو کردند به ایشان و گفتند:

آقای اخوی، شما می‌دانید ما برای چه به مشهد آمدیم؟ ما دیدیم این مردم برای اسلام قیام کردند، خون دادند و زحمت کشیدند، نیت اینها نیت اسلام رسول‌اللَه بود¹ و به‌خاطر اسلام رسول‌اللَه خون دادند، آمدند در خیابان و زن و بچه و فرزندشان [را فدا کردند]!² بعد خدا یک هدیه‌ای در اختیار این مردم قرار داد؛ امّا ما دیدیم اینها چیزی از اسلام نمی‌دانند، معرفتی از اسلام ندارند، حقیقت اسلام را نمی‌فهمند، ولایت را نمی‌فهمند و امام را تشخیص نمی‌دهند!

 واقعاً همین‌طور است دیگر! این مردم تشخیص نمی‌دهند. بزرگ‌هایش تشخیص نمی‌دهند چه برسد به اینها!

ملاقات یکی از علماء با علامه طهرانی و بحثی در باب حدود اختیارات امام علیه السّلام

 یک دفعه ما در همان زمان شاه مشهد مشرّف شدیم. من و مرحوم آقا و اخوی آقا سید ابوالحسن بودیم و مثل‌اینکه یک نفر دیگر هم بود. در همان حال و هوای انقلاب بود؛ ظاهراً حکومت‌نظامی و از این مسائل بود و یا [داشت] شروع می‌شد. ایّام عید قربان بود. بعد از ظهر روز عرفه در همان اطاق هتل رُز نشسته بودیم که مرحوم آقا به من فرمودند: «دعای روز عرفه را بخوان!» خلاصه ما دعای روز عرفه را ـ همان ایّام ـ تا آخر رو به قبله خواندیم؛ نمی‌دانم اخوی آقا سید ابوالحسن هم کمک کرد یا نه!

 یک شب نشسته بودیم دیدیم درِ اطاق را می‌زنند، نگاه کردیم دیدیم آقای مرعشی است که در مشهد بودند؛³ ـ دو تا برادر بودند که ظاهراً هر دو فوت کرده‌اند. ـ ایشان آمدند و در را که باز کردیم، یک‌دفعه چشمشان به ما و آقا افتاد و گفتند: «به! آقا سید محمدحسین! من خیال می‌کردم...» بعد معلوم شد مثل‌اینکه آدرس را اشتباه آمده است؛

می‌خواسته به دیدن کس دیگری برود، ظاهراً نبوده و کارمند و خادم هتل هم آقا را به‌جای او اشتباهی معرّفی کرده و ایشان هم آمده درِ اطاق ما را زده است. علیٰ‌کلّ‌حال آمد داخل و تقریباً مجلس خوبی هم بود. در بین صحبت‌هایی که می‌کرد، می‌گفت:

ما نجف پیش حاج‌آقا روح‌اللَه (آقای خمینی) بودیم و آقا شیخ نصراللَه خلخالی¹ هم بود. آنجا صحبت این شد که آیا امام می‌تواند زن انسان را طلاق بدهد یا نمی‌تواند؟ حاج‌آقا نصراللَه گفت: «آقا، مشهدی فلان دوغ‌فروش² هم یک‌هم‌چنین حرفی نمی‌زند!» بقیه هم خندیدند و... .

 حالا ما همین‌طور با تعجب نگاهش می‌کردیم؛ یعنی خودش هم قبول داشت! بعد که رفت، گفتم: «آقاجان، این حرف‌ها چیست که اینها می‌زنند؟» گفتند:

عدم معرفت مردم به حقیقت مقام امامت

آقا سید محسن، اینها اصلاً چه فهمی از دین دارند که می‌گویند: «فلان دوغ‌فروش هم یک‌هم‌چنین چیزی نمی‌گوید!»³

 البته اینجا بابِ [سخن] زیاد است و کم‌کم یک مسائل فقهی راه پیدا می‌کند و مسئله خیلی دقیق می‌شود. در همان سالی که مرحوم آقا ما را قم فرستادند، از ما تقاضا شد که ماه رمضان را صحبت کنیم، من که خود مایل نبودم ولی شروع به صحبت کردیم و تقریباً همین شرح دعای ابی‌حمزه هم بود. کم‌کم وارد این بحث شدیم که: «امام بر همۀ اسرار وجودی ما اطلاع و اشراف دارد و...!» بعد هم شروع کردیم که حال، قضیۀ شرعی آن چه می‌شود و کم‌کم داشتیم [مطلب را جلو می‌بردیم]؛ آقا، هنوز چیزی باز نکرده بودیم که سر و صدا از یمین و یسار و خَلف و قُدّام برخاست، و هنوز چیزی‌نگفته سر و صدا از أعلام همه برخاست که قضیه چه هست! طبعاً ما هم حرفی را که تا اینجا زدیم، دیگر جلوتر نرفتیم؛ خدا رحم کرد که اینها اشکال کردند، وإلاّ می‌خواستیم چیزهایی بگوییم! خلاصه ما هم پاسخ همه را

دادیم و تمام شد و بعد دیگر آن جریاناتی که خبر دارید پیش آمد.¹

احاطۀ علّی امام علیه السّلام بر تمام موجودات

 خلاصه ببینید، چه کسی امام را شناخته است؟! اینکه اصلاً چیزی نیست و ربطی به امام ندارد؛ بچه‌مکتبی‌های این راه در این مایه‌اند! امام کجا، این حرف‌ها کجا؟! اصلاً [این مسائل] توهین به امام است. می‌گوییم: «امام خبر دارد.» خبر داشتن [که برای امام چیزی نیست]! احاطۀ امام بر ما، احاطۀ عِلّی است نه احاطۀ إخباری؛ یعنی الآن شما می‌دانید من می‌خواهم چه بگویم؟ مثلاً این جمله‌ای که الآن می‌خواهم بگویم چیست؟ دهانم را می‌بندم؛ حالا آن جمله را می‌گویم، هنوز که نگفته‌ام! امام از قبل این را می‌داند! چرا؟ چون این جمله قبلاً در نفس امام نقش بسته است. توجه می‌کنید؟ چیزی که خودم نگفته‌ام و نمی‌دانم چه هست! حال این کمترین آن است. آن‌وقت کدام‌یک از این مردم امام را شناخته‌اند؟!²

 ایشان فرمودند:

ما آمدیم مشهد تا به مردمی که برای آن اسلام خون داده‌اند، امام را شناسایی کنیم و به آنها بشناسانیم که آقا امام این است و وضعش این است؛ راه را اشتباه نروید! ما برای این آمدیم.

 خدا رحمتشان کند، واقعاً به ضرس قاطع امام‌شناس او بود! بقیه و همۀ ما فقط کلیشه و زیراکس و فتوکپیِ آن مطالب را بیان می‌کنیم؛ طبعاً فتوکپی هم گاهی سیاه درمی‌آید، گاهی یک جایش می‌خورَد، دو خطش می‌افتد و همین‌طور [انواع خرابی] در آن هست.

حکایت خطابِ «امام صادقِ زمان» به یکی از مراجع و نقد آن

 «علی زمان» کیست؟ علی زمان یک نفر است، تمام شد، والسّلام! «حسین

زمان» کیست؟ حسین زمان یکی است، تمام شد! «امام صادق زمان» کیست؟ یک نفر است! آن‌وقت در همان زمان انقلاب (در زمان شاه) فلان سید در تبریز می‌رود بالای منبر و با همان تعبیر [و لهجۀ ترکی] می‌گوید:

ای مردم، اگر کسی می‌خواهد امام جعفر صادق این زمان را ببیند، من به او آدرسش را نشان خواهم داد! یک بلیط اتوبوس بگیرد برود طهران؛ شَمسُ‌العِماره، سوار اتوبوس قم بشود برود قم، کوچۀ ارگ در منزل آیةاللَه‌ العظمیٰ شریعتمداری، آنجا بایستد و ورود نکند، باید اذن دخول بخواند! بعد به ادب وارد شود، امام جعفر صادقِ زمان در آنجا حضور دارد!

 باور کنید، یک کلمۀ از اینها را از خودم نمی‌گویم! حالا تمام این حرف‌ها را از او حساب می‌گیرند.

 اما وقتی که ورق برمی‌گردد، آن امام جعفر صادقِ [زمان] اول‌فاسق زمان می‌شود از دهان همین فرد! ـ ای دنیا! ای دنیا! چه خبر است؟ دین مردم را ببینیم چه خبر است! همه‌اش نباید بخندیم، باید به خود نگاه کنیم، یک وقت نیاید ما هم همین‌طور باشیم! ـ توجه می‌کنید؟ خودم مطالبی که می‌گفت را با گوشم شنیدم. وقتی که ورق برمی‌گردد، همین فرد دوباره می‌رود روی آن منبر تبریز و می‌گوید:

ای مردم بدانید، اگر از پلۀ اول این منبر تا پلۀ آخر قرآن کشیده باشند، این مرد پا روی همۀ این قرآن‌ها خواهد گذاشت تا خود را به بالای منبر برساند!

 عجب! چه شد؟! امام صادق چه شد؟! کجا رفت؟! امام صادقَت کجاست؟! توجه می‌فرمایید؟ این مطلبی است که ما باید خیلی دقت کنیم.

عباراتی از دعای افتتاح دربارۀ امام زمان علیه السّلام

 من در این فقراتی که در دعای افتتاح راجع به حضرت است خیلی فکر می‌کردم که این داستان چیست: «اللَهمّ اجعَلهُ الدّاعیَ إلیٰ کتابِک و القائمَ بِدینِک»؛¹ مگر امام زمان داعی به کتاب نیست، پس این دعا چیست؟! این یک مسئله. البته وارد

این مسائل شدن، صحبت زیاد است.

اِستَخلِفهُ فی الأرضِ کَما اسْتَخلَفتَ الّذینَ مِن قَبلِه.

مَکِّن له دینَهُ الّذِی ارْتَضَیتَه [له]؛¹ «آن دینی که او می‌خواهد، آن دین را در اختیار او قرار بده و او را بر آن دین متمکّن گردان!»

یعنی مستولی، مسیطر و مُشرِف نسبت به آن! نه آن دینی که الآن در عربستان است، در عراق است، در آنجا است، در اینجا است؛ هست یا نیست؛ در همه‌جا!

شرح فقرۀ «یَعبُدُکَ لا یُشرِکُ بکَ شَیئًا» از دعای افتتاح

أبدِلْهُ مِن بَعدِ خَوفِه أمنًا یَعبُدُکَ لا یُشرِکُ بِکَ شَیئًا.²و³

 این چه عبارتی است که حضرت در اینجا می‌فرماید: «یَعبدُکَ لا یُشرِکُ بک شیئًا؛ شرک به تو نورزد!» نَعوذُ بِاللَه مگر الآن امام زمان در عبادت و توجّهش به پروردگار و در آن جنبۀ ربطش جنبۀ شرک قرار دارد؟! «لا یُشرِکُ بک شیئًا؛ هیچ چیزی را در عبادت شریک تو قرار ندهد!»

وجود شرک در عبادت‌های تودۀ مردم

 عبادت‌های ما همه مخلوط و قاطی است؛ مثل طلا می‌ماند، می‌دانید چند عیار است؟ طلای ٢٢ عیار داریم، ٢٠عیار داریم، ١٨ عیار داریم، ١٤ عیار داریم؛ مثلاً چهارده یا هجده تای آن درست است و بقیۀ آن ـ مثلاً ده تای آن ـ مس یا مَفرَغ است! البته من نمی‌دانم، حالا هرچه هست.

 در عبادت‌های ما همه شرک است؛ فلان مسجد می‌رویم تا آن امام جماعتش یک روزی بیاید به داد ما برسد و مال ما را از گمرک ترخیص کند! هستند، البته نه

همه، بلکه بعضی‌ها! یا می‌رویم پشت سر فلان آقا نماز می‌خوانیم تا فلان حاج‌آقا بیاید در فلان اداره فلان کار را کند! شنیده‌ام بعضی از این جاها سرقفلی‌هایی دارد؛ چه سرقفلی‌هایی و چه مسائلی! چه مسائلی در همان جماعت حلّ و فصل و رتق و فتق می‌شود: «تو بیا، تو نیا، صف اول برای تو، آنجا به‌خصوص برای تو، ...!» این عبادت عالی است و این عبادت خاصّ خداست!! این‌قدر این عبادت قوی است که به شما بگویم: جبرائیل نمی‌تواند بار آن را بلند کند، فقط بار خفیف را می‌تواند بلند کند و بالا ببرد؛ باری که وزن آن کم باشد! آقا، عبادت اینها کوه احد است! از عهدۀ جبرئیل برنمی‌آید و می‌گذارد همان‌جا باشد و خودش بالا می‌رود! این کار [و وضعیت] این عبادت‌ها است.

اهمیت اخلاص در انجام امور عبادی

 بعضی از این رفقا که برایشان وجوهات یا چیزی می‌فرستند، به من نشان می‌دهند، می‌گویم: «بَه! این حجیم است، ماشاءاللَه!» یک پاکت بزرگ! حالا در آن نگاه می‌کنی می‌بینی که یک تومان یا مثلاً [فلان مقدار اندک] است! آقاجان، این را می‌توانستی [تبدیل به] ده تا [اسکناس و] کوچکش کنی! امّا چون این مال خداست، این را باید ملائکه بشمارند؛ من به شما می‌گویم: چون زیاد است اینها را ملائکه نمی‌توانند بشمارند، لذا بدانید جایی حساب نمی‌شود! اگر می‌خواهید حساب شود، تعدادش را کم کنید، آن‌وقت ملائکه زود می‌شمارند؛ ملائکه حوصله ندارند که بیایند پاکت بزرگ را بشمارند! ـ اینها خیال می‌کنند هرچه بزرگ‌تر باشد، بهتر است! ـ اگر می‌خواهید ملائکه راحت بشمارند، بزرگش نکنید؛ آن‌وقت این را به‌جای ملائکه و آنهایی که مأمور هستند کسان دیگر می‌شمارند! البته شوخی کردیم، یا شوخی‌جدی، حالا یک چیزی از درون آن درآمد.

 این عبادت‌هایی هم که ما می‌کنیم، این‌طوری است. فلان جا می‌روی، می‌گویند: «بیا برویم فلان مسجد، آنجا بد نیست؛ مریدهای فلان آقا در مسجد هستند، عالی است! خلاصه می‌رویم با آنها [مرتبط] می‌شویم!» آن یکی می‌گوید: «فلان جا به مسجد بازار می‌رویم، آنجا چه کسانی هستند!» آن یکی را می‌بینی، می‌گوید: «از فلان آقا وقت می‌گیریم که برویم پشت سر فلان کس نماز بخوانیم!» تمام اینها می‌شود شرک،

همه‌اش شرک است! نماز را خوانده ولی روز قیامت می‌گویند: «فلان شب نمازت ثبت نشده است!» می‌گوید: «ای بابا، این‌قدر زور زدیم، این‌قدر پول دادیم، حالا نمی‌گویم پول، ولی بالأخره این‌قدر واسطه دادیم، این‌قدر چه‌کار کردیم؛ بیا، برو تا بالأخره راهمان دادند؛ فلان مسجد رفتیم، از راه دور [آمدیم]!» امّا در پرونده‌ات چیزی نیست!

حضور خالصانۀ شهید مطهری در مجالس شب‌های احیا در مسجد قائم

 خدا رحمت کند آقای مطهری را، شب‌های احیا به مسجد قائم می‌آمد. خودشان جایی احیا می‌گرفتند، مثل‌اینکه زودتر تمام می‌کردند و بعد رانندۀ ایشان، ایشان را به مسجد قائم می‌آورد. ما می‌فهمیدیم، البته مرحوم آقا [سفارش] کرده بودند که مشخص نباشد. می‌آمد آن گوشه و عقب می‌نشست و وقتی هم که مراسم احیا تمام می‌شد، زود از همان‌جا می‌رفت! برخی از رفقای حاضر در مجلس ایشان را می‌دیدند. این اخلاص است و به این اخلاص می‌گویند! [این‌طور نبود که] بلند شود بیاید پیش آقا بنشیند، یک‌ربع هم حال و احوال کند و همه ببینند؛ بلکه می‌آید و حالش را می‌کند و نصیبش را می‌گیرد و سهمش را برمی‌دارد و بعد هم بی‌سر و صدا سرش را پایین می‌اندازد و می‌رود. اینها می‌بَرند، اینها! کار اینها درست است.

 اما عبادت‌های ما همه همین است؛ در عبادت تا بیاید: «برای آن، برای این، بروم فلان جا نماز بخوانم برای این، یا فلان کار را باید بکنم برای این، فلان مسئله را رتق و فتق کنم که بالأخره یک روزی [به‌درد ما بخورد» خراب می‌شود!] در عبادت، و منظور از عبادت نماز نیست، بلکه هر عملی که انسان و سالک انجام می‌دهد، فقط باید نشانه‌اش خدا باشد و این خیلی مشکل است! کار می‌خواهد و خدا انسان را امتحان می‌کند؛ لذا باید نشانه‌اش خدا باشد و از خدا بخواهد که خودش دستگیری کند.

حکایتی از کیفیت برخورد علامه طهرانی در قبول وجوهات شرعی

 در زمان شاه بود و ما کوچک بودیم. مرحوم آقا از کربلا برگشته بودند و صبح چند نفر از مسجدی‌ها، برای دیدن زوّار آمده بودند. یکی از اینها در وسط صحبت دست کرد در جیبش و یک پاکت بزرگی از اسکناس درآورد؛ نشست خدمت ایشان و گفت: «بفرمایید قربان!»

 تصور می‌کنید عکس‌العمل آقا چه بوده است؟ من که گفتم الآن یکی در گوش

او می‌زند! ولی خب آقا اهل رعایت بودند، فرمودند: این چیست آقا؟

 ـ قربان، این وجوهات است.

 ـ بگذارید در جیبتان! شما از چه شخصی تقلید می‌کنید؟

 ـ از فلان شخص. (ظاهراً آقای خمینی)

 ـ ببرید پیش آقای سید محمدصادق لواسانی¹ و به ایشان بدهید.

 آقا، رنگ این فرد شد عین لبو! رفت سرِجایش نشست و تربیت شد؛ باید مؤدب بود، این [وضعیت] چیست؟! بعد وقتی خواست برود، ایشان در گوش او گفتند: «نام مرا هم نمی‌برید!» این می‌شود اخلاص! این روش‌ها را باید یاد بگیریم.

عمل بر طبق مبانی، راه رسیدن به مقامات عالیه

 حالا اگر کسان دیگر باشند ـ بالأخره خودمان در کار هستیم و این کار و برنامۀ ما است ـ می‌گویند: «عرض سلام ما را هم خدمتشان ابلاغ بفرمایید!» [اما ایشان فرمودند]: «نام مرا هم نمی‌برید!» توجه می‌کنید؟ آن‌وقت این می‌شود آقای آقا سید محمدحسین و همان کسی که باید برسد!

 اینها همین کارها را کردند دیگر! همین‌طوری که آدم صبح از زیر بتّه بلند نمی‌شود یک‌دفعه بشود عارف! بالأخره کار دارد، حساب و کتاب دارد و منِ پسر آقا و شما هم فرق نمی‌کنیم! راه یکی است؛ منِ پسر علامه اگر عمل کردم به من هم می‌دهند و اگر عمل نکردم و شما عمل کردید، به شما می‌دهند و به من نمی‌دهند! خدا شوخی ندارد و همۀ بندگانش پیش او یکسان هستند؛ همۀ آنها!

 إن‌شاءاللَه [ادامۀ بحث] اگر حیاتی باقی بود و توفیق تشرّف، برای بعد. إن‌شاءاللَه خداوند ما را موفق کند به راه بزرگان، به معرفت بزرگان و عمل به سیره و سنّت آنها و اینکه از آن مسیری که آنها در طی آن مسیر رفتند و رسیدند، خدا از آن مسیر ما را به کناری نگذارد.

اللَهمّ صلّ علیٰ محمّدٍ و آلِ محمّد

مجلس هفتم: شرح فقراتی از دعای افتتاح در رابطه با حضرت ولیّ‌عصر علیه السّلام (٢)

مشهد مقدس رضوی / ٢٢ رمضان‌المبارک ١٤٣٩ ه‍.ق

أعوذ باللَه من الشّیطان الرّجیم

بسم اللَه الرّحمٰن الرّحیم

و صلّی اللَه علیٰ سیّدنا أبِی‌القاسمِ محمّدٍ

و علیٰ آلِهِ الطّیِّبینَ الطّاهرینَ و لعنةُ اللَهِ علیٰ أعدائِهم أجمعینَ

 این دعای افتتاح عجیب دعایی است! اختصاص به ماه مبارک ندارد و حتی سایر اوقات هم انسان باید این دعا را به مقتضای حال بخواند. خیلی دعای عجیبی است!

وجود شرک در زمان غیبت

 در جلسۀ قبل عرض شد: انسان باید در این فقره که راجع به حضرت می‌فرماید: «مَکِّن له دینَهُ الّذِی ارْتَضَیتَه له،... یَعبُدُکَ لا یُشرِکُ بِکَ شَیئًا»¹ تأمّل بکند که منظور چیست؟

 یعنی در این زمان که هنوز زمان ظهور فرا نرسیده و زمان غیبت است، این عبادت توأم با شرک است؛ یعنی الآن عبادت ما خالص و یک عبادت ربطیّۀ محضه و عبادتی که مورد رضای پروردگار باشد، نیست.

دیدگاه علامه طهرانی دربارۀ نماز جمعه

 مرحوم آقا در رسالۀ صلاة جمعه اثبات می‌کنند که باید در زمان تشکیل

حکومت اسلام یا زمان ظهور، نماز جمعه اقامه بشود و ما باید خود برای این مسئله اقدام کنیم تا حکومت اسلامی به‌وجود بیاید و بتوانیم نماز را بخوانیم.¹

 البته ایشان در آخر کتاب صلاة جمعه از این مطلب برگشتند و در غیر از زمان ظهور و حتی در غیر  از حکومت اسلام هم نماز جمعه را مستحب دانستند؛² یعنی زمانی که در نجف بودند و ظاهراً دروس صلاة جمعه را در درس‌های مرحوم آقا سید محمود شاهرودی ـ رحمة  اللَه علیه ـ می‌خواندند، [قائل به استحباب نبودند]؛ البته در همان‌جا با ایشان اختلاف پیدا کردند و به ما می‌فرمودند:

مرحوم آقای شاهرودی ادلۀ وجوب صلاة جمعه را اقامه کرد: این و این و این! امّا وقتی به آخر رسید، یک‌دفعه دیدیم عجب! ایشان همۀ این مطالب را کنار گذاشت: «این‌که سندش این‌طور است و آن هم مخالف با شهرت است و به این مسئله هم علما و فقها عمل نکرده‌اند و...!» چه شد؟ «نه‌خیر آقا، صلاة جمعه واجب نیست!»

 اینجا بود که مخالفتشان با [ایشان شروع شد]؛ می‌گفتند:

ما دیگر ایستادیم! هرچه گفتند ایستادیم! آخر گفتند: «آقا سید محمدحسین بگذار بحثمان را ادامه بدهیم.» گفتم: آقاجان، اگر می‌خواهید ما همین‌طور شرکت کنیم و بعد هم خارج بشویم، طبعاً دیگر دهانمان را می‌بندیم؛ امّا اگر مجلس درس است و می‌خواهید این درس حسابی داشته باشد، پاسخ بدهید؛³ و اگرنه، قرار بر این است که... خیلی خب، ما دیگر حرفی نمی‌زنیم! حال دیگر واجب است، حرام است، مستحب مؤکّد است، مکروه است، هرچه می‌خواهد باشد، برای ما تفاوتی ندارد!

 خدا رحمتشان کند.

نظر مؤلّف دربارۀ نماز جمعه

 اما در این رساله‌ای که به طبع رسید و رفقا دارند،¹ ما با همان ادله‌ای که مرحوم آقا اقامه کرده‌اند، وجوب عینی و تعیینی صلاة جمعه را اثبات کردیم در همۀ اوقات؛ در زمان ظهور، در زمان غیبت، در زمان حکومت اسلامی و در غیر زمان حکومت اسلامی. مثلاً الآن در استرالیا نماز جمعه واجب است؛ درحالی‌که در استرالیا حکومت اسلامی نیست. هم‌چنین در آمریکا² و در سایر جاها، اروپا، آفریقا و هرجایی که می‌خواهد باشد، باید اقامۀ صلاة جمعه کرد.³

 بنده خودم در بعضی از سفرهایی که قبلاً به لبنان داشتم، در همان منطقۀ [سکونت] رفقا که بودیم، نماز جمعه می‌خواندیم؛ چون می‌گفتند در [شهر] صور نماز جمعه نیست. چون اگر در صور بود، می‌بایستی در نماز جمعۀ آنجا شرکت می‌کردیم؛ لذا در آنجا نماز جمعه خواندیم، حال نمی‌دانم [صوت آن هست یا نه؟]⁴

نماز جمعه واجب عینی و تعیینی

 بله، نماز جمعه واجب عینی و تعیینی است و در هرجا که مسلمین حضور داشته باشند، ـ در هرجا، در هر شهر، داخل، خارج و هرجا که می‌خواهد باشد ـ اگر هفت نفر باشند و یک نفرشان بتواند صحبت کند و نصیحت کند و مطالب اخلاقی بگوید و بالنّسبه اطلاعی هم بر بعضی از احادیث و مسائل داشته باشد، یکی از آنها باید [نماز را اقامه کند]؛ لازم هم نیست معمّم باشد و کاری ندارد.

تأکید بزرگان بر گذاشتن عمامه هنگام نماز

 رفقا یادشان است که سابق مرحوم آقا، در مسجد قائم به رفقا می‌گفتند:

وقتی می‌خواهید نماز بخوانید، یک عمامه به سرتان ببندید!

 آقا سید مرتضی [مقدّسی] را خدا رحمت کند، ایشان عمامۀ سبز داشت؛ ولی بقیه یک چیزی، مثلاً [پارچۀ] سفید یک‌متری، دوْر سرشان می‌بستند؛ نه‌اینکه حتماً یک [عمامۀ بزرگ] این‌قدری!

 مرحوم آقا می‌گفتند: «عمامه سفید یا زرد باشد.» چون خود رسول‌اللَه عمامۀ سفید و زرد داشتند. اصلاً پیغمبر عمامۀ سیاه نداشتند؛ این سیاه را ما درآورده‌ایم! عمامۀ پیغمبر زرد بود، سفید بود، سبز بود!¹ که برنامۀ آن، [در جریان] امیرالمؤمنین و غدیر مشخص است.²و³

بیان برخی از آداب نماز جمعه

 واجب است که نماز جمعه به دو رکعت خوانده بشود، قبلش هم خطیب صحبت بکند و مسائل اخلاقی، عرفانی، ولایی، احکام شرع و آنچه را که مورد ابتلاء است، بیان بکند و خلاصه، مجلس را حال بیاورد. اگر اشعاری دارد، بیاورد و بزند زیر آواز! مانند اشعار مولانا، به‌به!

 عجیب اینجاست که این جناب مولانایی که مورد تکفیر عده‌ای نابخرد قرار گرفته است، مرحوم علامه مجلسی اول، ملاّ محمدتقی، در کتاب روضة المتّقین، وقتی که به بحث نماز جمعه می‌رسد، می‌گویند:

بهتر است خطیب برای مردم از اشعار آبدار مولانا و مثنوی بخواند!⁴

 عجب! حضرت علامه، با توجه به اینهایی که تکفیر می‌کنند، چطور شما دارید افراد را تشویق و ترغیب می‌کنید؟! آنجا دارد: «اشعار مولانا را برای مردم بخواند!» آن‌وقت ببینید نماز جمعه اصلاً چه وضعی پیدا می‌کند و چه می‌شود! نماز جمعه‌ای می‌شود که وقتی تمام می‌شود، انسان تا یک هفته مدام انتظار جمعۀ بعد را می‌کشد! چه خبر می‌شود؟!

 خطیب باید بیاید از آن روایات امام صادق، امام رضا، امیرالمؤمنین، امام سجاد، صحیفۀ سجادیّه و از کلمات قصار موسی بن جعفر به هشام¹ برای مردم بگوید؛ بیاید راجع به مسائل عقل و جهل و از مطالب واردۀ از ائمۀ معصومین برای مردم بیان کند؛ بعد هم اینها را همراه با حکایات لطیف و طُرفه و اشعار مناسب برای افراد بخواند و بیان بکند. در این‌صورت این همان نماز جمعه‌ای می‌شود که در روایات داریم:

کسی که به نماز جمعه بیاید، به عدد هر قدمی که بردارد چقدر از گناهان او محو می‌شود!²

کسی که از نماز جمعه برگردد، مثل این است که از مادر متولد شده است!³

و هم‌چنین مطالب عجیبی که راجع به این مسئله آمده است.¹ البته ما مقداری از آنها را ـ نه همه، ولی تا حدودی ـ در همین رساله بیان کرده‌ایم؛² راجع به اینکه خطیب باید چه خصوصیّاتی داشته باشد: عادل و با تقوا باشد، انتساب به جایی نداشته باشد، انتساب به حکّام ظَلَمه نداشته باشد، انتساب به بعضی از امور دنیوی، فلان آقا و فلان آقا نداشته باشد؛ «اگر این را بگویم به فلان آقا برمی‌خورد، اگر این را بگویم به گوشۀ پریز یا ابروی فلان کس برمی‌خورد! لذا این را نگویم و آن را نگویم!» نه، نباید این‌طور باشد.³ توجه می‌کنید؟

 این نماز جمعه، نماز جمعه‌ای است که وقتی تمام می‌شود، آدم می‌گوید: «آه! چرا زود تمام شد؟!» مدام دنبال این است که دوباره یک جمعه‌ای بیاید و خودش را آماده کند، غسل کند، عِطر بزند و... . همۀ اینها حساب دارد و روی تک‌تک اینها حساب باز کرده‌اند.

اهمیت مسئلۀ حج نزد ائمه علیهم السّلام

 من همین پریشب [طبقۀ] بالا بودم و داشتم دعای [وارده] در شب‌های قدر را می‌خواندم. حضرت در امشب می‌فرماید:

اللَهمّ اجْعَلْ فیما تَقضِی و تُقَدِّرُ مِنَ الأمرِ المَحتومِ و فیما تَفْرُقُ مِنَ الأمرِ الحَکیمِ فی لَیلَةِ القَدرِ، و فِی القَضاءِ الّذی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ؛

 بعد حضرت می‌فرماید:

أن تَکتُبَنی مِن حُجّاجِ بَیتِکَ الحَرامِ، المَبرورِ حجُّهُم، المَشکورِ سعیُهُم، المَغفورِ ذُنوبُهُم، المُکَفَّرِ عَنهُم سَیِّئاتُهُم.⁴

نقد دیدگاه اهل ظاهر نسبت به مسئلۀ حج

 من می‌گویم چه داستانی در قضیۀ مکه است که امام در شب قدر از خدا تقاضا می‌کند که حجّ بیت‌اللَه را نصیب من کن؟! خب این شب قدر است؛ یعنی دعایی است که برای شب قدر است. این قضیه و مسئلۀ حج چیست که این‌قدر [حضرت به آن توجه دارند]؟! امام علیه السّلام اول‌مسئله‌ای که مطرح می‌کند، حج است؛ بعد می‌گوید که مثلاً: «رزق را چه کن و دعاها را مستجاب کن و...» ولی اولین مطلبی که حضرت روی آن دست می‌گذارند، حج بیت‌اللَه‌الحرام است. آخر در این حج چه دیدند؟! همین چیزی که ما دیدیم؟! که آن شخص ـ اسمش را نمی‌برم ـ در یک مجلسی، در سنّ نودسالگی، وقتی دارد می‌میرد، افتخار می‌کند: «من در این مدت مستطیع نشدم که حج بجا بیاورم!»¹ چه کسی؟ یک عالم و یک فقیه، مثلاً! آدم می‌تواند به او فقیه بگوید؟! فقیه یعنی کسی که فقه [به جانش نشسته باشد]! آیا این تا حالا این دعای شب قدر را نخوانده است؟! هر سال که حدّاقل سه دفعه شب قدر و این دعا را داریم؛ البته در جای دیگر هم می‌شود آن را خواند. پس او چه برداشتی از حج دارد که تازه افتخار می‌کند: «ما مثلاً خیلی زاهد و عابد هستیم و پول جمع نکردیم که به مکه برویم!» و حالا با افتخار می‌گوید: «ما دیگر توفیق پیدا نکردیم و مستطیع نشدیم!» کسی که هزار تا مرید دارد و هر کدام از آنها دستش را بگیرند، او را می‌برند و...! امّا با این دید دارد نگاه می‌کند.

سیرۀ معصومین علیهم السّلام در حج

 اما امام معصوم در شب قدر از خدا تقاضا می‌کند تا امسال توفیق زیارت بیت‌اللَه را پیدا بکند، با اینکه ده دفعه هم رفته است! امام مجتبی بیست و چهار یا بیست و پنج مرتبه حج مشرّف شدند و اکثر این موارد از مدینه تا مکه پیاده بوده است؛ درحالتی‌که

مَواشی و شتران و اسب‌های حضرت در جلو بار می‌بردند و اینها هم می‌توانستند سوار بشوند؛ حرکت می‌کردند و می‌رفتند. حضرت این راه را پیاده می‌رفته است!¹

 آدم همیشه باید فکر کند که آیا اینها ـ نَعوذُ بِاللَه ـ بیکار بودند؟! ما وقتی می‌خواهیم به مکه برویم، می‌گوییم: برای ما در بیزینس کلاس طیّاره جا بگیر، راحت‌تر است! که این دو ساعتی که به خود زحمت می‌دهیم، یک قدری این کمر مبارک و شکم مبارک و لِنگ‌های مبارکه ـ برای اعضای جفت بدن، تأنیث می‌آید ـ راحت‌تر باشد و یک وقتی خدای‌ناکرده کوچک‌ترین فشاری وارد نشود.

 بعد می‌بینیم امام مجتبی اکثرِ [این سفرها را پیاده رفته‌اند]؛ یا موسی بن جعفر را در بیابان می‌بینند امّا نمی‌شناسند. ـ جریانش مفصّل است ـ شقیق بلخی می‌بیند یک کسی دارد راه می‌رود که لباسش لباس اهل اعراض از اهل دنیا است، می‌گوید: «این صوفی است، بروم نصیحتش کنم!» بعد متوجه می‌شود که این موسی بن جعفر است که دارد این راه را همین‌طور پیاده می‌رود!² اینها ـ نَعوذُ بِاللَه، نَعوذُ بِاللَه ـ بیکار بودند؟! روی تفنّن و سفر و تفرّج و... این کارها را انجام می‌دادند؟! چه می‌دیدند؟ واقعاً در این مسائل چه می‌دیدند؟! خب مگر اسب و شتر نداشتند؟! خیلی هم داشتند! چه حرکتی می‌کردند؟! آن‌وقت ببینید این مکه‌ای که [این‌قدر مهم است، برخی چقدر ساده به آن می‌نگرند.]

بررسی و اثبات حج رفتن امام عسکری علیه السّلام

 یک دفعه من جایی در بین علما بودم و صحبت این بود که امام عسکری علیه السّلام حج انجام نداده‌اند، چون ایشان محصور بوده‌اند. خب، شما از کجا داری این حرف را می‌زنی؟! می‌گفتند: «چون ایشان محصور بوده‌اند حج انجام نداده‌اند.» یعنی تو امام را مثل خودت فرض کرده‌ای که اگر درهای این دیوار را قفل بکنند حبس می‌شود؟! قضیه همین است؟!

دلیل اول: نقل روایت از امام عسکری در مکه

 اولاً: از امام عسکری علیه السّلام روایت داریم که در مکه از آن حضرت راجع

به یک حکم شرعی سؤال کردند و آن حضرت جواب دادند.¹ امام عسکری برای عمره به مکه نمی‌روند، اگر بخواهند بروند برای حج می‌روند؛ البته عمره هم اشکال ندارد و آن هم مستحب است،² ولی برحسب عادت برای حج می‌روند. این روایت دلیل بر این است که این حرف‌هایی که بین عوام است [صحیح نیست]؛ خیلی هم زیاد است، همه می‌گویند و من هم می‌گویم که جایی شنیده‌ام؛ حتی افراد اهل اطلاع می‌گفتند! یکی هم صحبتی کرد: «اگر کسی نذر کند که حجّش را برای امام عسکری انجام بدهد، خدا این نذرش را قبول می‌کند؛ چون حضرت حج انجام نداده‌اند. و این برای امام عسکری، پدر امام زمان است و اصلاً حساب چیز دیگر است! کسی برای پدر امام زمان نذر کند که حج انجام بدهد، حتماً قبول می‌شود.» و خود او هم می‌گفت: «اتفاقاً من این را تجربه کرده‌ام و موفق هم شده‌ام.»

 خب آن به نیت تو مربوط است و به واقع کاری ندارد؛ حضرت دیده‌اند نیت تو این است، گفته‌اند: خیلی خب، این را هم مستجابش کنیم!

دلیل دوم: محدود نبودن امام علیه السّلام به تضییقات ظاهری

 ثانیاً: چرا امام نمی‌تواند حج انجام بدهد؟ چرا؟! از کجا معلوم هر سال هم امام عسکری به حج نرفته باشند؟! چه دلیلی دارد؟! مگر حتماً وقتی که می‌روند باید خودشان را به همه نشان بدهند؟! نه، امام حج انجام می‌دهد و یک نفر هم امام را نمی‌بیند! چه اشکال دارد؟! هیچ‌کس نمی‌بیند! یا اینکه ببینند، امّا نیامده‌اند نقل کنند. ما هیچ دلیلی نداریم که حضرت انجام نداده است و هیچ دلیلی هم نداریم که حضرت باید فقط به همین مسئلۀ ظاهر و تضییقاتی که حکومتِ جور برای ایشان ایجاد کرده است، عمل کند. در عین‌اینکه امام در [حصر] است و همه هم می‌بینند، حضرت در [مکه] هم دارند حج انجام می‌دهند، چه اشکال دارد؟! این قضایا در خیلی از موارد دیده شده است.

 مگر امام سجاد علیه السّلام روز سیزدهم به کربلا نیامدند؟ چگونه آمدند؟! نه زنجیر داشتند، نه در غل و زنجیر بودند، در هیچ چیزی نبودند؛ فقط مردم دیدند که یک جوانی با لباس سفید و گرد و خاک دارد می‌آید؛ چون مانده بودند چه کنند، سرهای شهدا را بریده و جدا کرده بودند و نمی‌دانستند کی به کیست! حضرت آمدند و فرمودند: «این را اینجا دفن کنید، آن را اینجا دفن کنید!» امام حسین را تعیین کردند، حضرت ابوالفضل را تعیین کردند، همه را تعیین کردند و بعد برگشتند.¹

خلق ابدان و کیفیت تعلّق روح به بدن‌های متعدد

 مرحوم آقا می‌گفتند:

یک روز اصحاب آمده بودند و امام باقر علیه السّلام هم در مجلس نشسته بودند، بعد یک‌دفعه جابر بن یزید جُعفی می‌آید و کناری می‌نشیند و گوش می‌دهد. یکی رو می‌کند به امام باقر و می‌گوید: «یا ابن‌رسول‌اللَه، دیشب ما از بیانات جناب جابر چه استفاده‌ها کردیم! در منزل ما بود و مجلسی بود.» دیگری می‌گوید: «عجب! جابر دیشب خانۀ ما بود!» گفت: «چه ساعتی؟» مثلاً گفت: «دو ساعت از غروب [گذشته]!» سومی می‌گوید: «دارید چه می‌گویید؟! [جابر در منزل ما بوده است]!» خلاصه پنج شش نفر [مدّعی شدند که جابر دیشب نزد آنها بوده است]! حضرت رو کردند به جابر و فرمودند: «دیگر از این کارها نکن!»² دیگر از این شیطنت‌ها نکن و بنشین سر جایت و راحت باش؛ مردم تحمّل ندارند؛ وإلاّ [اگر تحمّل] باشد، [چه اشکال دارد که] بیاید!

 مثل‌اینکه من هم این را جایی دیده‌ام، ولی از ایشان بارها شنیده‌ام. جابر بن یزید جعفی از آن [اصحاب] خاص و از آن سلمان‌های [زمان] بوده است؛ حالا یا سلمان و یا در ردیف‌های آنها.³

 آن موقع‌هایی که ما [درس و] بحث داشتیم، یک دفعه راجع به این قضیه که

ممکن است روح به غیر از این بدن هم تعلّق بگیرد، صحبت می‌کردیم؛ بعد یکی از همین طلاب و رفقایی که آنجا بودند، سؤال کردند: «حالا روح به کدام‌یک از این دو بدن تعلّق دارد؟ به اوّلی یا به دوّمی؟ چون حالا دو تا شد!» من گفتم: «شما چند تا دست داری؟» گفت: «دو تا!» گفتم: «تعلّقت به کدام بیشتر است؟» فکری کرد و گفت: «هر دو مساوی!» گفتم: «این هم همان است، هر دو یکی است و تفاوت نمی‌کند.»

 خلاصه امام عسکری علیه السّلام هم از این مطالب و مسائل داشتند. این را به‌مناسبت خدمتتان عرض کردم. این مسئله خیلی مسئلۀ مهمی است که این همان احساس و همان درک است که انسان وقتی به مکه مشرّف می‌شود... .

وجوب مطلقِ حج به مثابۀ نماز و روزه

 درحالتی‌که نظر بنده این است که وقتی یک جوان مکلّف می‌شود، از همان وقت، وجوب عینی برای حج بر او تعلّق می‌گیرد، نه وجوب مشروط! حج، واجب مشروط نیست، بلکه واجب مطلق است. یعنی چه؟ مثل نماز است؛ الآن نماز صبح برای ما واجب است یا نه؟ واجب است. اینکه می‌گوییم هنوز صبح نیامده است، خود وجوب از بین نمی‌رود؛ بلکه آن می‌شود واجب مطلقِ موقّت، یعنی توقیف بر وقت دارد؛ لذا شما نمی‌توانید امشب قبل از رسیدن به اذان صبح خود را بیهوش کنید تا نماز صبحتان قضا بشود! این عمل حرام است؛ چون باعث می‌شود نماز قضا بشود. یک وقت انسان خودش بیهوش می‌شود، آن یک مسئله‌ای است؛ ولی اینکه شما قبل از اذان، مثلاً دو ثانیه به اذان مانده ـ که هنوز وجوب منجّز نشده است ـ یک قرص بخورید، این عمل حرام است؛ چون بیهوش می‌شوید. آدم بیهوش و آدم خواب هم که دیگر تکلیف ندارد. اصلاً یک قرص خواب بخورید و بگویید: «ای بابا، خسته‌ام، ولش کن، بگذار یک قرص بخورم بعداً قضایش را بجا می‌آورم!» این قرص هم شما را دو یا سه ساعت به خواب ببرد؛ وقتی که از خواب بلند شدید، می‌بینید که آفتاب زده است.

 همین‌طور یکی از مطالب و مسائلی که مورد تغافل است، این است که می‌گویند: «آقا، برو بیرون [از شهر] تا روزه‌ات قضا بشود، بعد انجام بده!» این عمل هم خودش حرام است. یک وقت برای انسان سفر پیش می‌آید، خب می‌رود.

﴿فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٖ فَعِدَّةٞ مِّنۡ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾؛¹ «هرکه مریض است یا اینکه یک سفر عادی یا ضروری برایش پیش می‌آید، یک عدۀ دیگر بگیرد.»

 اما کسی حق ندارد برای‌اینکه روزه‌اش را بشکند به سفر برود! چرا؟ چون روزه واجب مطلق است نه واجب مشروط؛ مشروط به این نیست که در حَضَر باشید، بلکه مطلق است و خودتان باید شرایط این حضر را فراهم کنید. آنچه استثناء شده این است که شما در سفر باشید، نه‌اینکه برای شکستن روزه به سفر بروید؛ این دو تا است! توجه کردید؟ و من دیده‌ام کسی به این مسئله توجه ندارد، یعنی اشتباه بیان می‌شود. رفقا به این مسئله دقت داشته باشند! این قضیه، قضیۀ نماز است.

أعمال عبادی بدون شرک در زمان ظهور

 حضرت در اینجا دارد:

یَعبُدُکَ لایُشرِکُ بِکَ شَیئًا؛ «بدون هیچ شرکی رو به‌سوی تو بیاورد!»

یعنی حرکاتش، سَکَناتش، نمازهایش، روزه‌هایش، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکرهایش، توجه دادن همۀ خلایق و خودش به‌سوی خدا؛ اینها با عدم شرک باشد، مطلق باشد، خالص باشد و ترس نداشته باشد.

 بنابراین معلوم می‌شود که ما در این دنیا قبل از ظهور حضرت شرک داریم؛ معنای این فقره این است و رودربایستی هم نداریم! بله، حرف زیاد است. شنیدم که...؛ چه عرض کنم! گاهی اوقات آدم یک چیزهایی می‌شنود، در فکر فرو می‌رود. یک بنده‌خدایی می‌گفت:

من هر وقت سخنان فلان کس را می‌شنوم، عمیقاً در فکر فرو می‌روم! یعنی اصلاً قابل [فهم] نیست؛ باید بنشینم فکر کنم که این حرف از کجایش درآمده است!

 یک وقت آدم از شخصی چیزی می‌شنود، تعجب می‌کند که چرا این حرف را زده است؛ یک وقت یک حرفی می‌شنود، اصلاً وحشت می‌کند؛ امّا یک وقت یک

حرفی می‌شنود، دوتا شاخ از سرش درمی‌آید! اصلاً این چیست؟! بعد می‌گوییم: خدایا، این بنده‌خدا چه خورده که یک‌هم‌چنین شطحیاتی بروز می‌دهد؟!

عدم ترس از ابراز حق در زمان ظهور

 ما الآن در زمانی هستیم که کارهایمان براساس شرک است. یعنی چه؟ یعنی وقتی می‌خواهیم نماز بخوانیم می‌گوییم: «این نماز ما الآن چگونه است؟!» می‌خواهیم روزه بگیریم، این‌طور! می‌خواهیم مجلس داشته باشیم: «این مجلس چگونه می‌شود؟ آیا...؟» خلاصه، دیگر نیاز به توضیح نیست.

 هر عملی بخواهیم انجام بدهیم، در آن یک مسئله می‌آید: «آیا پیامد دارد یا ندارد؟!» هر کاری بخواهیم انجام بدهیم، فوراً این مسئله به نظر می‌آید: «آیا پیامد دارد یا ندارد؟!» هر سخنی بخواهیم بگوییم، فکر می‌کنیم و سه دفعه، شش دفعه در دهانمان می‌چرخانیم و یکی‌یکی پیامدهایش را رد می‌کنیم؛ تازه آن چیزی که بیرون می‌آوریم، با ٣٠یا ٤٠درصد احتمالِ این است که آیا [پیامد] دارد یا ندارد؟!

 در زمان امام زمان این ٣٠درصدها نیست، این ٤٠درصدها نیست، یک هم نیست، صفرِ صفر است! آنچه حق است را می‌توانی صریح بگویی و یک درصد هم به مخیّله‌ات نمی‌آید که چه خواهد شد! ابداً! بله، چرت و پرت نباید بگویی، تهمت نباید بزنی، غیبت نباید بکنی، حرف مفت نباید بزنی؛ اینها همه چیزهایی است که [حساب و کتاب دارد]! ولی حرف حق را می‌توانی صریح بگویی؛ آقا، انسان حرف حق نمی‌تواند بزند! عجب! می‌گویند: «نه، اینجا صلاح نیست، اینجا فلان نیست!» صلاح نیست و فلان نیست چه حرفی است؟! این همان معنای «لایُشرِکُ بِکَ شَیئًا» است.

حق محض بودن حکومت امام زمان علیه السّلام

 وقتی امام علیه السّلام ظهور می‌کند، تازه انسان نَفَس پیدا می‌کند: ای جان! دیگر نه ترسی، نه خوفی، نه اضطرابی، نه تشویشی، نه نگرانی‌ای، نه شنودی، نه دخالتی، نه تشریزی¹، نه تفحّصی! تفحّص در  رفت، در آمد، در زندگی، در فلان، در فلان و...؛ هیچ چیزی وجود ندارد! هیچ، هیچ، هیچ! چرا؟ چون حکومت حق محض

است و در حق محض، کسی ترس و خوف ندارد؛ چون حق محض است.¹

 اگر در حکومت امام زمان یک حرف حق زدی، [هیچ ترسی نداری]؛ البته حق! اگر تهمت بزنی، می‌آیند گوشَت را می‌گیرند؛ این حرف‌ها نیست! آزادی و دموکراسی و این حرف‌ها نیست! نه آقاجان! نه دموکراسی است و نه آزادی است؛ کسی نمی‌تواند غیبت کسی را بکند، نمی‌تواند به کسی تهمت بزند، نمی‌تواند پشتِ‌سر کسی [خلاف] بگوید، نمی‌تواند مزاحمش بشود، نمی‌تواند برایش ممانعت ایجاد کند یا در کارهای او دخالت کند؛ از این حرف‌ها خبری نیست! تمام شد. اینها برای الآن است! ولی حرف حق و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، اگر به‌طور حق باشد، هیچ‌کس در هیچ نقطه‌ای از دنیا همراه با آن بیان و آن عمل، به اندازۀ سرِ سوزنی نگرانی ندارد که به‌خاطر چیزی که گفته است، فردا بیایند یقه‌اش را بگیرند. می‌خواهند یقۀ چه کسی را بگیرند؟! خود امام زمان دارد می‌گوید این‌طوری بکنید، خودش دارد می‌گوید این‌طور عمل بکنید.

 هم‌چنین نماز که می‌خواند، هیچ مسئله‌ای نیست؛ یعنی وقتی نماز می‌خواند، هیچ این مطلب نیست که [به خاطر غیر از خدا بخواند]!

جریان تفحّص از مسجد قائم و تحتِ نظر بودن در زمان شاه

 ما در همان زمان گذشته ـ زمان شاه ـ وقتی که مسجد قائم بودیم، این ساواکی‌ها مرتب می‌رفتند و می‌آمدند. دائماً هم پست عوض می‌کردند! خدا رحمت کند مرحوم آقا سید مرتضی را؛ این هم یک چیزیش می‌شد! اینها را می‌شناخت و گاهی اوقات سرِ کارشان می‌گذاشت. ما هم کوچک أبدال¹ آقا سید مرتضی بودیم؛ یعنی او بزرگ ما بود و ما هم هرچه می‌گفت گوش می‌دادیم و اطاعت می‌کردیم. من حدود چهارده، پانزده یا شانزده ساله بودم.

 یکی از آنها معلوم بود و از قیافه‌اش پیدا بود. آقا، ریش می‌گذاشتند از من بیشتر! پیشانی آنها هم متورّم و جای مُهر بود. یک دفعه، صبح جمعه قبل از اینکه آقا به مسجد بیایند، آقا سید مرتضی آمده بود و سجاده‌اش را انداخته بود تا نماز نافله بخواند. هیچ‌کس هم در مسجد نبود. یک‌دفعه آن بنده‌خدا آمد و او هم یک عبا از آنجا برداشت و خلاصه شروع کرد به نماز خواندن. همین‌که مشغول نماز شد، آقا سید مرتضی سجاده‌اش را جمع کرد آمد بیرون! آن‌وقت از پشت پنجره نگاهش می‌کرد که چه‌کار می‌کند ـ البته من نبودم، او تعریف می‌کرد ـ می‌گفت: «این همین‌طور این‌طرف و آن‌طرف را نگاه می‌کرد و مانده بود چه‌کار کند!» إلیٰ‌ماشاءاللَه از این سربه‌سرها داشت! بله، یک چیزیش هم می‌شد.

 یا یک دفعه یکی آمده بود که من خیلی از او بدم می‌آمد؛ عجب کسانی بودند! خلاصه تا معلوم می‌شد که قضیه لو رفته است، او می‌رفت یکی دیگر می‌آمد و دائماً عوض می‌کردند! یکی آمده بود که آدم چاقی بود و یک وضعی داشت؛ صورت سبزه‌ای داشت و ریشش را به شکل خاصّی می‌گذاشت؛ عبا می‌انداخت و بعد از [نماز] دعا می‌خواند؛ حتی می‌رفت پیش آقا می‌نشست و صحبت می‌کرد و مسئلۀ شرعی می‌پرسید! شاید برخی از رفقای حاضر در مجلس او را دیده بودند.

 یک روز کنار من نشسته بود. بین دو نماز از من سؤال کرد: «در فلان مسئله

من یک سؤالی دارم، می‌خواستم ببینم نظر آقا چیست؟» اشاره به مرحوم والد کردم و گفتم: آقاجانمان را می‌گویید؟ «گفت: نه، نظر آقا!» من فهمیدم منظورش کیست؛ منظورش آقای خمینی بود و می‌خواست ببیند که ما ارتباط داریم یا نه!

 گفتم: آقا کیست؟

 ـ آقا! آقایی که نیستند!

 من که فقط هفده هجده سالم بود، گفتم: ایشان اسم ندارند؟!

 ـ منظورم آقای خمینی است.

 گفتم: من چه می‌دانم نظر ایشان چیست! ما هرچه هست از پدرمان سؤال می‌کنیم.

 ـ آقا با [ایشان] ارتباط ندارند؟

 گفتم: نه آقا، چه ارتباطی دارند؟!

 این را داشته باشید. یک مدت گذشت، یک شب در ماشینِ یکی از همین رفقا بودیم، ظاهراً ماشین حاج علی‌آقا [محمدی] بود. آن موقع میدان ژاله می‌گفتند و هنوز [میدان شهدا] نشده بود.¹ شبی از شب‌های تابستان بود و ما ایستاده بودیم. من دیدم یک ماشینی در کنار ما ایستاده است. جای همۀ رفقا خالی! یک‌دفعه نگاه کردم دیدم عجب! در این ماشین چند نفر از مخدّرات، مؤمنات و متّقیات به‌نحو أتمّ هستند! یعنی أتمّ از متّقیات و مؤمنات که اصلاً قابل تصوّر نبود! همان‌طور که عرض کردم جای همه خالی که آنها هم مستفیض می‌شدند!

 بعد دیدم که [به‌نظر] راننده آشنا می‌آید، منتها یک خُرده پشت‌سر بودیم و هنوز مقابل [ما نبود]؛ به ایشان گفتم: «یک خُرده برو جلوتر تا بیشتر فیض ببریم! من یک چیزی در نظر دارم!» رفت جلوتر، نگاه کردم دیدم خودش است! همانی که می‌آید دعا و قرآن می‌خواند و از بنده حکمِ تکلیف مسائل آقای فلان را سؤال می‌کند،