سخنرانیهای علامه طهرانی
مبانی اخلاق (تعداد جلسات: 23)
پدیدآور علامه آیتاللَه سید محمدحسین حسینی طهرانی
توضیحاتمجموعۀ ارزشمند «مبانی اخلاق در آیات و روایات» سخنرانیهای حضرت علامه آیةالله حاج سید محمدحسین حسینی طهرانی قدّساللهسرّه، پیرامون «مبانی و دقایق اخلاقی» میباشد که در مسجد قائم و چهبسا منازل دوستان ایراد فرمودهاند که در ضمن تفسیر آیات کریمه و روایات شریفه و برخی ادعیۀ مأثوره، با بیانی شیوا و روان، به تحلیل و تفسیر پارهای از رموزِ برخی اخلاق حسنه و سیّئه پرداختهاند.
مباحثی چون «شیوه تخاطب با پروردگار»، «فلسفۀ دعا و شرایط استجابت»، «کیفیت نزول مقدّرات انسان»، «لزوم تأسی به سیرۀ رسولخدا»، «ملاک ارزش عمل انسان» و «کیفیت به فعلیّت رساندن استعدادات ملکوتی انسان» از مباحث مهم این مجموعۀ ذیقیمت است.
همچنین بیان برخی توصیههای اخلاقی چون: حرمت اعانۀ بر گناه و ظلم، لزوم وحدت و اخوّت بین مسلمانان، اهمیّت طهارت قلب، لزوم دوام ذکر خدا، عزلت و خلوت برای سالک راه خدا و لزوم مراقبه در راه عرفان و غیره از شاخصههای این مجموعۀ شریف است که آن مرحوم بهشیوایی مشتاقان لقای پروردگار و عاشقان حریم معبود را بر سفرۀ معارف ناب قرآن و اهلبیت علیهملاسلام فراخوانده و راه را برای وصول به آن حریم هموار ساخته است.
تاریخ سخنرانی1409/04/01
توضیحاتبصیرت انسان عالم نسبت به جاهل. لزوم اکتساب علم نافع و موجب حصول ایمان یقینی. کوردلی افراد شاک و مردّد و مادّیون منکر خداوند.
بصیرت مؤمنین حقیقی. ادراک کور مادرزاد نسبت به موجودات محسوس خارجی بهواسطۀ اتّصال قلبی به انوار الهی. عدم ادراک حقیقت هستی به وسیلۀ علوم ظاهری و مادّی.
تاریخ سخنرانی1398/09/04
توضیحاتنهی قرآن کریم از مسخرهکردن دیگران. اهمّیت حفظ احترام مؤمنین. نهی قرآن کریم از عیبجویی. نهی قرآن کریم از یاد کردن دیگران با القاب قبیح. نهی قرآن کریم از سوءظنّ نسبت به برادر مؤمن. نهی قرآن کریم از تجسّس و تفحّص در امور یکدیگر. نهی قرآن کریم از غیبت. کیفیّت توبه از گناه غیبت.
تاریخ سخنرانی1397/03/01
توضیحاتلزوم تأسّی به پیامبر اکرم بهعنوان اسوۀ حسنه در تمام جهات حیات انسان. حدّ کمال هر امّتی به اندازۀ حدّ کمال پیغمبر آن امّت. تبیین میزان تأسّی انسان به پیامبر اکرم بهواسطۀ محک امتحان. کیفیّت تأسّی به سنّتهای پیغمبر اکرم. لزوم پرداخت شهریّۀ طلاّب بهصورت آبرومندانه. آثار تأسّی و اقتدا به رسول خدا صلّی اللَه علیه و آله و سلّم. نحوۀ پیروی از پیامبر اکرم در مسائل و مشکلات زندگی. 77منافات تبعیّت از پیغمبر با پیروی از سنّتهای کفر و آداب جاهلی. کیفیّت تبعیّت و تأسّی امیرالمؤمنین از رسول اکرم. فرمایش امیرالمؤمنین علیه السّلام در نحوۀ تأسّی به پیامبر اسلام. بناء مکتب پیغمبر اکرم براساس حق. علّت تعدّد عیالات رسول خدا. صبر و تحمّل عجیب رسول اکرم در برابر توطئهها و آزار و اذیّتهای بسیار برخی همسرانشان. دلیل محبّت و علاقۀ فراوان پیامبر اکرم به حضرت فاطمۀ زهرا. حسادت و کینۀ برخی همسران پیغمبر نسبت به حضرت فاطمۀ زهرا. سرایت دشمنی و کینهورزی نسبت به حضرت زهرا از داخل خانۀ پیغمبر به خارج. سبب جاودانگی حقیقت حضرت زهرا سلام اللَه علیها. بشارت رسول خدا در حال احتضار به حضرت زهرا.
توضیحاتطراوت و شیرینی سورۀ إسراء. استحباب قرائت سُور طِوال در نماز. معنا و مراد از مراعات أضعفالمأمومین در نماز جماعت. دستورات شرع نسبت به قرائت سوره در نماز. مهجور نمودن قرآن با اکتفا به قرائت سورۀ توحید در نماز. گرفتاری در ذلّت و خذلان بهواسطۀ پرستش معبود دیگری غیر از خداوند متعال. معنا و کیفیّت احسان به والدین. نحوۀ مدارا با والدین پیر و فرتوت. نحوۀ عطوفت و مهربانی کردن فرزندان از روی خضوع و خشوع نسبت به والدین. انفتاح راه رشد انسان بهواسطۀ استغفار از رفتار ناشایست نسبت به پدر و مادر. استحباب وصیّت به اعطای مقداری از مال به نزدیکان. اهمّیت صلۀ رحم و دستورات اسلام نسبت به آن. نهی قرآن کریم از زیادهروی در انفاق و بخشش و عدم رعایت حال عیالات خود. معنای عقد اخوّت. کیفیّت انفاق و کمک غیر مالی. دیدگاه مرحوم علاّمه طهرانی رضوان اللَه علیه نسبت به برگزاری محافل و مجالس (ت). مجالس عقد و عروسی (ت). مجالس ترحیم (ت). مجالس اعیاد و وفیات معصومین علیهم السّلام (ت). مجلس جشن تولّد (ت). لزوم انفاق براساس رعایت اعتدال و حفظ مصالح. حرمت قتل فرزندان از ترس گرسنگی، و مصادیق آن در عصر حاضر. حرمت شدید زنا. نهی اکید اسلام از خودکشی و قتل به ناحق. کیفیّت قصاص در اسلام. نحوۀ ادارۀ امور و اموال یتیمان.
توضیحاتدستورات اخلاقی اسلام نسبت به عفو و گذشت. جایگاه قوانین حقوقی در اسلام. علّت برتری قوانین حقوقی اسلام نسبت به قوانین سایر مذاهب و ملّتها. علوّ مقام کرامت انسانی بهواسطۀ بخشش و اغماض. نحوۀ برخورد امیرالمؤمنین علیه السّلام با قاتل خود. وصیّت امیرالمؤمنین به امام حسن علیهما السّلام در خصوص نحوۀ برخورد با ابن مجلم. علّت عدم عفو امام حسن علیه السّلام نسبت به قاتل امیرالمؤمنین.
تاریخ سخنرانی1397/09/19
توضیحاتشرایط استجابت دعا. شفیع قراردادن پیامبر و ائمّۀ اطهار علیهم السّلام جهت استجابت دعا. مهیّا بودن شرایط استجابت دعا در شبهای قدر. حکمت توسّل و طلب شفاعت از امیرالمؤمنین. نمونهای از کرامات حضرت علی. اهمّیت طلب عافیت در همۀ دعاها. إخبار امیرالمؤمنین از شهادت خود. ذکر شهادت حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام.
تاریخ سخنرانی1397/09/21
توضیحاتدعا روح عبادت. شرایط استجابت دعا. حصول شرایط استجابت دعا در شب قدر. علّت لزوم پایبندی همۀ افراد به آخرین وصیّت امیرالمؤمنین علیه السّلام. فرازهای از وصیّت امیرالمؤمنین علیه السّلام در نوزدهم ماه مبارک رمضان. وصیّت امیرالمؤمنین به تقوا و اتّحاد بین مؤمنین. صیّت امیرالمؤمنین نسبت به خویشاوندان، یتیمان، قرآن و همسایگان. وصیّت امیرالمؤمنین نسبت به خانۀ خدا، نماز، زکات، ماه رمضان و فقرا. وصیّت امیرالمؤمنین نسبت به جهاد، ذریّه و اصحاب پیغمبر، زنان و کنیزان. وصیّت امیرالمؤمنین به پایداری در راه خدا، احسان و کمک به دیگران، امربهمعروف و نهیازمنکر. ذکر شهادت امیرالمؤمنین علیه السّلام.
تاریخ سخنرانی1397/09/23
توضیحاتشدّت اهمّیت دعا در شب قدر بهسبب تعیین مقدّرات سال. تغییر مقدّرات انسان بهواسطۀ دعا. کیفیّت دعا در شب قدر و نحوۀ تحصیل شرایط استجابت. برخی از اسباب عدم استجابت دعا. عدم استجابت دعا بهواسطۀ نفاق بین گفتار و قلب انسان. استجابت دعا در حال اضطرار و انقطاع. سعۀ عفو و رحمت الهی در حکایت پذیرش توبۀ نصوح جوان فاجر.
تاریخ سخنرانی1397/09/24
توضیحاتفضیلت قرائت سورۀ قدر. نزول دفعی قرآن در شب قدر بر قلب پیامبر در عالم مثال. تشخّص و تعیّن مقدّرات عالم در شب قدر. مراتب عالم وجود. ثبوت حقیقت اشیاء و امور در لوح محفوظ، قبل از تشخّص و تحقّق خارجی. تغییر و تبدّل مقدّرات در عالم مثال. کیفیّت تشخّص و تعیّن مقدّرات در شبهای قدر. اطّلاع ائمّۀ اطهار و اولیای کامل الهی بر سرّ قدَر و عالم تقدیر. افضلیّت شب قدر از هزار ماه. علّت فضیلت و ترغیب بر شبزندهداری و عبادت در لیلةالقدر. تنزّل تقدیر عالم در شب قدر هر سال. لیلةالقدر شب ظهور و بروز عظمت امام علیه السّلام در عالم ملکوت. تداوم آثار و افاضات رحمانیّت و رحیمیّت لیلةالقدر تا انتهای روز. سبب إعراض پیامبر و ائمّۀ معصومین علیهم السّلام از ریاسات دنیوی و نعمتهای مادّی. روایت امّسلمه از رسول خدا دربارۀ واقعۀ کربلا.
تاریخ سخنرانی1397/09/25
توضیحاتدستور قرآن مبنی بر کمک به یکدیگر در انجام کارهای خیر و اجتناب از محرّمات. حکم فقهی تعاون و کمک در امور خیر. حرمت شرعی اعانۀ بر گناه و کار حرام. حرمت معاملۀ امور حلال برای مصارف حرام. حرمت تشبّه به کفّار و برخی از احکام پوشش اسلامی. حرمت ربا و هرگونه مشارکت و کمک در این مسئله. احکام خرید و فروش و ساختن مجسّمه و عروسک. حرمت شدید کمک و اعانۀ بر ظلم و ستم.
تاریخ سخنرانی1409/06/06
توضیحاتاعتراف عمر به نزول سورۀ تحریم در مذمّت عایشه و حفصه. شأن نزول سورۀ تحریم از نظر عامّه و تشیّع. کنارهگیری پیامبر از بعضی زنان خود بهسبب افشای سرّ. علّت اقدامات عمر علیه امیرالمؤمنین علیه السّلام برای کسب خلافت. افشای اسرار ولایت توسّط حفصه و عایشه. جاسوسی حاطِب بن أبیبُلتَعة از اخبار پیامبر برای مشرکان مکّه. دلالت آیات قرآن بر انحراف قلب حفصه و عایشه. دو نمونۀ دیگر از خیانت زنان سایر پیغمبران. تمثیل قرآن به دو اسوه از زنان مقرّب و پاکیزه جهت تبعیّت از ممشای آنها. عتاب غلیظ و شدید قرآن نسبت به شیخین. قتل رقیه دختر پیغمبر توسّط عثمان در زمان حیات پیغمبر. کیفیّت دلالت آیات بر عتاب شیخین. مفتوح بودن باب توبه برای همۀ گنهکاران. جایگاه پیغمبر و امیرالمؤمنین نسبت به بهشتیان. علّت عدم توبۀ بعضی گنهکاران بهواسطۀ شدّت قساوت قلب. علّت عدم ذکر اسم اشخاص در قرآن. وظیفۀ پیامبر در قبال کفر قلبی و عدم توبۀ متمرّدین.
تاریخ سخنرانی1396/02/21
توضیحاتمیزان ارزش انسان براساس تقوا. معیار ارزش عمل انسان براساس نیّت او. نقد شبههای پیرامون ارزش اختراعات مهم در خدمت به بشریّت و کارهای خیر غیر مسلمانان. بررسی مضرّات ضدّ بشریّت برخی اختراعات و اکتشافات بزرگ بهواسطۀ سوءاستفاده از آنها. تحلیل نیّات و أغراض مخترعین و مکتشفین غیر مسلمان. اجر دانشمندان بر طبق منظور و غرضشان از اختراعات و اکتشافات. اجر و پاداش اعمال براساس نیّت و مقصود افراد. حیات جاهلی بهواسطۀ حرکت در مسیر اهواء نفسانی و حیات طیّبه بهواسطۀ حرکت بهسوی حق. علّت خلود در جهنّم یا بهشت. ملاک الهی بودن نیّت و مقصود علما و دانشمندان. تفاوت میزان ارزش عمل در عالم اعتبار و در عالم حقیقت. جاودانگی در بهشت یا جهنّم بهسبب نیّت بر تداوم عمل ثواب یا ارتکاب معصیت در دنیا. کیفیّت عدل خداوند در محاسبۀ اعمال انسان. روایت جابر از پیغمبر اکرم دربارۀ معیّت با یک قوم و عملشان بهواسطۀ محبّت به آنها. شرح حال و علوّ مقام جابر بن عبداللَه انصاری و عطیّۀ کوفی. اسرار غسل و إحرامبستن جابر قبل از زیارت حضرت سیّدالشّهدا در روز اربعین. مناجات جابر با حضرت اباعبداللَه الحسین. علّت معیّت جابر با اصحاب امام حسین در فداکاریها و جانفشانیهای روز عاشورا.
تاریخ سخنرانی1397/10/01
توضیحاتخطبۀ اوّل عید سعید فطر. خطبۀ دوّم عید سعید فطر. ملاک ارزش عمل نزد اهل دنیا و نزد خداوند. معنای قلب سلیم. معنای ریای در عبادت. ارزش عمل انسان براساس نیّت او. لزوم تواضع بهخاطر خدا. پاداش اعمال براساس هدف و مقصود انسان. ضرورت شکر نعمت هدایت و توفیقات الهی. وجوب وصول به أعلیٰ درجات قرب الهی بهسبب وجود قابلیّت آن در همۀ مکلّفین. رابطۀ حقیقت ولایت و عید فطر. سعادت ابدی در تبعیّت از محمّد و آل محمّد.
توضیحاتخطبۀ اوّل عید سعید فطر. خطبۀ دوّم عید سعید فطر. ضرورت وصول به بالاترین مراتب تقوا. لزوم شکر نعمت اسلام. دعوت پیامبر به اتّحاد بین مسلمین. روایت پیغمبر در تمثیل مؤمن به منزلۀ سر نسبت به پیکرۀ جامعۀ مسلمین. تأکید پیامبر به لزوم وجود رابطۀ برادری در جامعۀ مسلمانان. روایت رسول خدا در تمسّک به قرآن هنگام مواجهه با شبهات. کیفیّت تلاوت و تدبّر در آیات قرآن.
تاریخ سخنرانی1409/10/01
توضیحاتخطبۀ اوّل عید سعید فطر. خطبۀ دوّم عید سعید فطر. چند حکایت پر معنا از ملاّ نصرالدّین. حکایت ملاّ نصرالدّین در استجابت دعای عامّۀ مردم. حکایت دعای باران و نماز استسقاء آیة اللَه خوانساری و مردم قم. نماز استسقاء رسول خدا. استجابت دعای عامّۀمردم بهواسطه نفس درخواست حقیقی و اتّکای به خدا. اشتباه سیّد جمالالدّین اسدآبادی در اتّکای به خود در قبال اتّکای به خدا. نظریّۀ سخیف مرحوم اسدآبادی دربارۀ جایگاه تعقّل در اسلام. نقد افکار مبنی بر تجدّد دینی.
تاریخ سخنرانی1409/08/24
توضیحاتمنطق استعمارگران و مستکبران مدّعی دیپلماسی مبنی بر غلبۀ زور و قدرت. تقوا ملاک برتری در اسلام. علّت اختلاف نژاد و تفاوت انسانها. تقابل ملاک برتری در اسلام با منطق اهل دنیا. معنای عقل در منطق رسول خدا. امر پیغمبر به ازدواج دختر عمّۀ خود با غلام آزادشدۀ خودشان برای هدم سنّت جاهلی تبعیض طبقاتی. مبارزۀ پیغمبر با سنّت جاهلی ربا، و شروع آن از عمویشان. شروع مقابلۀ پیغمبر با سنن جاهلی از نزدیکان خود. تشریع حکم جهاد براساس رحمت واسعۀ الهی. دستور اسلام به مراعات حقوق همۀ مرتبطین با انسان حتّی حیوانات. منافات منطق فردگرایانۀ مادّیون، با وجدان و فطرت انسانی. اساس عالم خارج بر ارتباط بین افراد و موجودات. علّت افضلیّت قرآن و سیرۀ پاک رسول خدا بر سایر ادیان و کتب آسمانی. گسترش جهانی اسلام بدون دخالت قدرت نظامی. سبب تشریع حکم بردهداری در اسلام. گسترش اسلام بهواسطۀ منطق و روش و اخلاقیّات متعالی آن. دستور اسلام به انقاق از روی خلوص.
تاریخ سخنرانی1403/12/11
توضیحاتحکمت تشریع حکم قربانی. میزان تأثیر ظاهر عمل در ارزش آن. ارزش یافتن عمل بهواسطۀ جنبۀ باطنی و الهی آن. معنای عید. علّت جعل عید فطر بهعنوان عید. علّت جعل عید قربان بهعنوان عید. لزوم حسن ظنّ به خدا در حج. قربانی حج به عوض فدا کردن و قربانینمودن نفس خود. عید گرفتن عید قربان بهسبب حصول حالات تجرّدی حج. علّت جعل عید غدیر بهعنوان عید. خطر انحطاط از اعیاد حقیقی به اعیاد اعتباری و موهومی. تنافی سلطۀ کفار بر مؤمنین با محوریّت توحید در اسلام. وجوب هجرت از دارالکفر به دارالإسلام. لزوم دفاع و حمایت از حق. آثار سوء بیتفاوتی و عدم دفاع از حق. حکایت کنارهگیری سعد بن وقّاص از دفاع و حمایت از حقّانیّت امیرالمؤمنین علیه السّلام. محاجّۀ معاویه و سعد وقّاص. استشهاد سعد وقّاص به فضائل خاصّۀ امیرالمؤمنین. احتجاج معاویه علیه کنارهگیری سعد وقّاص از یاری علی با وجود علم به فضائلش. علّت حرمت شدید و اکید احتیاطکاری بیمورد در دفاع از حق. اعتراض منتصر عبّاسی به هتک حرمت نمودن پدرش متوکّل نسبت به اهلبیت علیهم السّلام. حفظ اعتدال و انقیاد تام نسبت به ولایت در مکتب تشیّع.
توضیحاتمعنای حجّ اکبر. خطبۀ رسول خدا در روز عید قربان در مسجد الخیف. لزوم ابلاغ فرمایشات پیامبر به سایرین. سه توصیۀ پیامبر و امور خیری که در قلب کدورت ایجاد نمیکند. اخلاص عمل برای خدا. اهمّیت خلوص نیّت در مشورتدادن به افراد. معنای اخلاص. ضرورت خیرخواهی برای پیشوایان و متولّیان حکومت مسلمین. لزوم همراهی با جماعت مسلمین.
توضیحاتمعنای ذکر خدا. نماز، بالاترین ذکر و بهترین وسیله برای تقرّب بهسوی پروردگار. علّت فضیلت نماز بر سایر عبادات. عدم سقوط حکم نماز تحت هیچ شرایطی. نقد قائلین به انحصار عبادت در خدمت به خلق. قرب به خدا و رفع حجابها بهواسطۀ دوام ذکر و یاد خدا. تفاوت نحوۀ دعا و ذکر خدا در عرفات و مشعر الحرام. تلازم ذکر و یاد خدا با محبّت به پروردگار. بناء تمام دستورات دین بر پایۀ محبّت. وصول به بالاترین درجات ایمان بهواسطۀ شدّت محبّت به خدا. تأثیر عزلت در حضور قلب. دوام ذکر و توجّه به خدا. مجلس بیست و دوم:لزوم مراقبه در راه عرفان جهت وصول به مقام فناء فی اللَهکفر بعد از معرفت و شناخت خدا. ملازمۀ میزان معرفت انسان با طهارت باطنی او. طهارت لازم جهت ادراک بطون قرآن و معارف الهی. کیفیّت وصول به مقام مخلَصین و حالات آنها بعد از شهود و فناء ذات. لزوم اکرام و اعزاز حالات وارده و اسماء و صفات نازله بر قلب انسان. مراقبه رکن اساسی سیر و سلوک. شدّت عذاب و عقوبت عالم کفرانکننده نسبت به جاهل بیاطّلاع. کیفیّت اتّحاد و معیّت ادراکی موجودات با خدا. آثار اتّحاد و اتّصال روحی. تأثیر محبّت در ایجاد معیّت و اتّحاد روحی. هدایت رسول باطنی در راه فناء فی اللَه بهواسطۀ معیّت با انوار طیّبه و طاهرۀ معصومین علیهم السّلام. وحدت اختیار و ارادۀ انسان با خدا بهواسطۀ معیّت. حقیقت فناء فی اللَه.
توضیحاتلزوم مراقبه در راه عرفان جهت وصول به مقام فناء فی اللَهکفر بعد از معرفت و شناخت خدا. ملازمۀ میزان معرفت انسان با طهارت باطنی او. طهارت لازم جهت ادراک بطون قرآن و معارف الهی. کیفیّت وصول به مقام مخلَصین و حالات آنها بعد از شهود و فناء ذات. لزوم اکرام و اعزاز حالات وارده و اسماء و صفات نازله بر قلب انسان. مراقبه رکن اساسی سیر و سلوک. شدّت عذاب و عقوبت عالم کفرانکننده نسبت به جاهل بیاطّلاع. کیفیّت اتّحاد و معیّت ادراکی موجودات با خدا. آثار اتّحاد و اتّصال روحی. تأثیر محبّت در ایجاد معیّت و اتّحاد روحی. هدایت رسول باطنی در راه فناء فی اللَه بهواسطۀ معیّت با انوار طیّبه و طاهرۀ معصومین علیهم السّلام. وحدت اختیار و ارادۀ انسان با خدا بهواسطۀ معیّت. حقیقت فناء فی اللَه.
توضیحاتسنّت الهی مبنی بر وصول به کمال از طریق تربیت و سیر و سلوک. میزان قابلیّت و استعداد نفس انسانی. اندماج تمام اسرار عالم امکان در انسان جهت وصول به همۀ کمالات. استعداد نفس انسان در پذیرش صفات و صورتهای متعدّد ملکوتی و حیوانی. تأثیر ثواب و گناه در سیر تکاملی و صورت باطنی و ظاهری انسان. أفضلیّت انسان بر ملائکه بهواسطۀ غلبۀ عقل، و دنائت از حیوانات بهواسطۀ غلبۀ احساسات. علّت حرمت امور غیر مشروع در اسلام. عوامل مؤثر در حفظ عقلانیّت انسان و منکوبنمودن شهوات. کیفیّت بروز صورت ملکوتی ملائکه در انسان. علّت حصول صورت حیوانِ شیطانی در انسان. نهی اکید انبیا و اولیای الهی از ارتکاب معاصی. به فعلیّت رسیدن استعدادات ملکوتی انسان بهواسطۀ تربیت صالح. دلیل بروز مشکلات و مصائب برای سالک إلی اللَه. ترک معصیت عامل اساسی ارتقاء انسان.