توضیحاتجلد اول کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان سوره حمد و آیات 1 تا 183 سوره بقره است.
در جلد اول تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا انواع روش‌های تفسیر قرآن از گذشته تا به امروز، از جمله روش تفسیر مفسرین، روش تفسیر محدثین، روش متکلمین و روش فلاسفه، را بیان میکنند. سپس، با معرفی ویژگی تفسیر المیزان، وارد بیان و تفسیر سوره حمد و سپس آیات 1 تا 183 سوره بقره میشوند. از جمله موضوعات مهمی که در این جلد به آن پرداخته شده عبارت اند از:
• روایتی از پیامبر در مورد فضائل سوره حمد
• جریان سوفسطائیها و شکاکها که علم را قبول نداشتند
• روایتی از امام صادق پیرامون انواع کفر
• اعجاز قرآن و عمومیت آن بر تمام انس و جن
• استدلال وجود دو عالم و عوالم برزخ و قیامت بر اساس آیات
• ماجرای دو بار مردن و زنده شدن انسان توسط خدا
• کافر بودن ابلیس پیش از خلقت انسان
• اطلاع ملائکه از فساد و خونریزی انسان‌ها در زمین پیش از اینکه انسانی خلق بشود
• چگونگی دسترسی پیدا کردن شیطان به آدم و حوا در بهشت
• چگونگی بیرون شدن آدم و حوا از بهشت بر اساس روایتی از امام صادق
• علوم پنج گانه مخفی در دنیا
• آیاتی که منسوخ اند و صرفا برای زمان خاصی نازل شده اند
• بحث روایی پیرامون هجرت حضرت ابراهیم به مکه و بنا نهادن کعبه
• احادیث و اخباری پیرامون ماهیت و منشا سنگ حجرالاسود
• اشاره قرآن به فتح مکه با توجه به تغییر قبله
• شرح حال مرده در قبر و سوال پرسیدن های نکیر و منکر از وی
• بحث های روایتی پیرامون عفو، قصاص و دیه، قصاص و اعدام در زمان فعلی
• حکم وصیت کردن در قرآن و روایات پیرامون آن

توضیحاتجلد دوم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان آیات 183 تا 286 سوره بقره و در ادامه‌ی جلد قبلی نگاشته شده است.
در جلد دوم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا به بیان و تفسیر آیات 183 تا 185 سوره بقره که در مورد روزه اند، میپردازد چرا که معتقد است این سه آیه باهم نازل شده اند. سپس، با بررسی کلماتی که در این آیه‌ها آمده‌اند، تسهیل امر روزه برای مؤمنین را شرح میدهد. پس از بیان مباحثی پیرامون روزه از همچون کیفیت روزه در ادیان و اقوام دیگر، ایشان وارد بیان و تفسیر آیات 186 تا 286 سوره بقره میشوند. تفسیری که مهم ترین موضوعات پوشش داده شده در آن به شرح زیر خواهد بود:
• استحباب روزه در عاشورا و نقش بنی امیه در ابداع آن
• روزه بر مسافر و مریض
• هدف از نازل شدن قرآن در ماه رمضان و تدریجی یا دفعی بودن آن
• نبی بودن و نماز خواندن پیامبر حتی پیش از اسلام
• کیفیت روزه گرفتن پیامبر اسلام
• شرایط استجابت دعا از نظر امام صادق
• ماه های قمری و نقش مهم آن‌ها در تنظیم امورات زندگی
• خلقت بشر و فرضیه‌های غلط پیرامون تکامل بشر
• گوناگونی علمی و ادراکی انسان‌ها
• راه‌های اعمال قانون در جامعه
• نخستین کتاب آسمانی و الهی بر روی زمین
• مقصود از وجود انسان شرور در دنیا
• جایگاه تفکر و تحقیق و تقلید و اطاعت در دین
• جایگاه درک و شعور انسان از نظر ابن سینا
• احکام طلاق، عده و شیر دادن زن مطلقه به فرزند خود
• تعلق گرفتن فرزند به پدر یا مادر از نظر قرآن
• وضعیت زندگی زنان در ملت های عقب افتاده و امتهای پیشرفته قبل از اسلام
• تکلم خداوند
• بررسی امکان یا عدم امکان جنزدگی و یا تسلط یافتن شیطان بر عقل انسان
• احکام قرض و رهن و مسئله ربا
• حق خدا بر بندگان و حق بندگان بر خدا
• اولین وظیفه مومنین بعد از ایمان آوردن

توضیحاتجلد سوم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان آیات 1 الی 120 سوره آل عمران است.
در جلد سوم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا با بیان و تفسیر آیات 1 تا 6 سوره آل عمران، به توصیف هدف کلی این سوره و زمان و شرایط نزول آن اشاره میکند. اینکه در تمام آیات این سوره، مومنین به وحدت و آمادگی برای مقابله با دشمنان توصیه شده‌اند؛ و معنا و مفهوم تمامی آیات سوره آل عمران در همین 6 آیه ابتدایی خلاصه شده‌اند.
از جمله مباحث و موضوعات مهمی که در این جلد و در ضمن بیان و تفسیر آیات 1 تا 120 سوره آل عمران آمده، عبارت است از:
• معنی و منظور از عبارت «عذاب» در قرآن
• چگونگی خلق شدن جنین و نوشتن سرنوشت او توسط فرشتگان و به اذن خدا
• هدف از خلقت انسان و رسیدن انسان به کمال از راه خودشناسی و تربیت علمی و عملی
• منشا اصلی آتش و سوختن دیگران در آتش آن‌ها
• معنی و منظور از شدیدالعقاب بودن پروردگار
• زینت یافتن دنیا و متاع دنیوی در نظر انسان
• پنج ویژگی ممتاز متقین از نظر قرآن
• منحصر بودن خیر در وجود پروردگار
• منظور از بیرون آوردن مرده از زنده و زنده از مرده
• تقسیم بندی رزق و روزی بر دو نوع عام و خاص
• بحث روایی پیرامون آیا ملک و حکومت بنی امیه را خدا به آنها داد؟
• جمله ای که دلیل بر مشروعیت «تقیه» است
• معنای کلمه «آل» و منظور از عبارت «آل ابراهیم» و «آل عمران»
• محال بودن تسلط یافتن شیاطین بر انبیا و ماجرای صاحب فرزند شدن حضرت زکریا در پیری
• بحث روایتی پیرامون مادر حضرت مریم و زکریا
• عمومی بودن بعثت حضرت عیسی و اختصاص یافتن رسالت او به سوی بنی اسرائیل
• روایاتی در مورد برترین زنان عالم
• روایاتی پیرامون چگونگی عروج حضرت عیسی به سوی آسمان
• داستان مباهله و انطباق آیه مباهله با اهل بیت پیامبر
• جواب خدا به سخنان یهودر در مورد تغییر قبله مسلمین از بیت المقدس به کعبه
• داستان گفتگوی پادشاه حبش و مسلمانان مهاجر در حضور مشرکین مکه

توضیحاتجلد چهارم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان آیات 121 تا 200 سوره آل عمران و آیات 1 تا 76 سوره نساء است.
در جلد چهارم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا با بیان و تفسیر آیات 121 تا 129 سوره آل عمران، عنوان میکند که از این قسمت به بعد، این سوره، سیاق دیگری را در پی گرفته، و همانند آیات ابتدایی اش، مومنین را به موقعیت و شرایط دشواری هشدار داده میدهد. سپس، ایشان به بیان و تفسیر سایر آیات سوره آل عمران و در نهایت نیز آیاتی از سوره نساء میپردازد که برخی از مهم ترین موضوعات مطرح شده در آن به شرح زیر است:
• بحث روایتی پیرامون جنگ احد و انواع آیاتی که برای آن نازل شده
• بحث روایی پیرامون مغفرت الهی و توبه‌ی گنهکاران
• تفاوت امتحان و آزمون الهی با آزمون و خطای انسان‌ها
• کشیده شدن انسان به سوی گناهی دیگر در اثر انجام گناه
• معنی و مفهوم عفو و مغفرت در قرآن
• آیا انسان در زمان فعلی با احکام قرآن میتواند به سعادت برسد؟
• عمر انسان فعلی و انسان‌های اولیه
• مستقل بودن وجود انسان و عدم تحوّل و تکامل از موجودی دیگر
• کیفیت دعوت اسلام از انسان‌ها
• پاسخ افرادی که اسلام را دین شمشیر و زور میدانند
• وضع ملل و اقوام دیگر در دوران جاهلیت
• تعلق داشتن تمام اموال دنیا به تمام مردم
• نکاح و ازدواج یکی از اهداف طبیعت
• تعدد ازدواج، اشکالات برخی به آن و پاسخ آن ها
• انطباق حکم ارث در اسلام با احکام تکوینی و خارجی
• تاریخ پیدایش ارث بردن و تحول تدریجی آن
• محروم شدن زنان و فرزندان کوچک از ارث در بین امت های متمدن و راهکار اسلام برای آن
• قوانین ارث در عصر فعلی
• مواردی که قابل توبه نیستند
• آیاتی پیرامون ازدواج های ممنوعه

توضیحاتجلد پنجم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان آیات 77 تا 135 سوره نساء و آیات 1 تا 54 سوره مائده است.
در جلد پنجم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا با بیان و تفسیر آیات 77 تا 80 سوره نساء، به بررسی این آیات در رابطه با افرادی میپردازد که به حکم جنگ و قصاص پروردگار معترض بودند و میگفتند، چرا خداوند جنگ را بر آن‌ها واجب گردانید. سپس، ایشان به بیان و تفسیر سایر آیات سوره نساء و آیات 1 تا 54 سوره مائده میپردازد که برخی از مهم ترین موضوعات مطرح شده در آن‌ها به شرح زیر است:
• نهی در شفاعت و وساطت در کارهای بد و برای منافقین
• حکم قتل خطائی و قتل عمد و بحث روایی در مورد آن
• توبیخ کسانی که در سایه مشرکین ماندند و مهاجرت نکردند
• نماز خوف و حکم نماز مسافر
• نهی پیامبر از حمایت و دفاع از خائنین
• آیات مربوط به ازدواج، مسائل بین زن و شوهر و تعداد ازدواج‌ها
• عفو نمودن و چشم پوشی کردن از انتقام گرفتن
• بحث روایی پیرامون نزول حضرت عیسی در زمان ظهور حضرت مهدی
• آیه پیرامون ولایت امام علی در روز غدیر خم
• بررسی مسئله مجاز بودن کشتن حیوانات درحالیکه عاطفه و رحم آن را نمیپذیرد
• دستور تیمّم و مقدار لازم در مسح دست
• بحث تاریخی پیرامون پیدایش و سیر علوم عقلیّه در بین مسلمین
• منظور از مراحبه با خدا و پیامبر و حکم آن
• واکنش پیامبر پس از اینکه مردم دعوت او را به اسلام قبول نکردند
• بیماری دل و مرض قلب و تشابه آن‌ها به منافقین
• شباهت‌های بیماری قلبی و دلی با بیماری‌های جسمانی
• روایتی از رسول خدا و امام صادق پیرامون احوال و اوضاع مردم در آخرالزّمان
• قوانین ارث در عصر فعلی
• مواردی که قابل توبه نیستند
• آیاتی پیرامون ازدواج های ممنوعه

توضیحاتجلد ششم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان ادامه سوره مائده یعنی آیات 55 تا 120 این سوره است.
در جلد ششم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا با بیان و تفسیر آیات 55 و 56 سوره مائده، اثبات میکند که این دو آیه در مورد امام علی (علیه السّلام) بوده و به روایت معروف زکات در عین رکوع ایشان اشاره میکند. سپس، علامه طباطبایی به بیان و تفسیر سایر آیات سوره مائده میپردازد که برخی از مهم ترین موضوعات مطرح شده در آن‌ها به شرح زیر است:
• معنا و مفهوم اینکه آمده «قرآن، بر طغیان و کفر یهود می افزاید»
• بحث روایی در مورد وظیفه علما، دست خدا و ...
• علت نگرانی پیامبر از ابلاغ آنچه بر او نازل شد
• شرح نزول آیه « یا ایّها الرّسول بلغ ...) و ابلاغ ولایت امام علی در غذیر خم
• علت معرفی شدن نصاری به عنوان نزدیک ترین امّت از نظر دوستی به مسلمین
• روایاتی پیرامون مسخ شدن برخی اقوام به شکل خوک و میمون
• معنای رجس و شیطانی بودن شراب
• منظور از تسلّط شیطان بر فکر آدمی و مجسّم شدن او بر فکر بشر
• قمار و شراب، وسیله شیطان بر ای تفرقه افکنی میان انسان‌ها
• حرمت صید و شکار کردن در حال احرام
• منشأ قواعد دین
• در چه صورتی تقلید صحیح و عقلانی است
• معنای هدایت و ضلالت و اینکه همه راه ها منتهی به خدا میشوند
• روایاتی پیرامون خداشناسی و معرفت نفس از راه خودشناسی
• پاسخ به این توهم که دین همان عرفان است
• روایاتی پیرامون معجزات حضرت عیسی
• ادب الهی انباء نسبت به خداوند و نسبت به مردم
• روایاتی از ادب پیامبرانی چون نوح، ابراهیم، اسماعیل، یعقوب، یوسف، موسی، شعیب، یونس، ایوب و زکریا و ...
• عفو و مجازات و معنای جزا و پاداش
• اقسام گناه و اقسام عفو و مغفرت

توضیحاتجلد هفتم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان سوره انعام است که سوره‌ای مکی بوده و در مجموع 165 آیه دارد.
در جلد هفتم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا با بیان و تفسیر آیات 1 تا 3 سوره انعام، عنوان میکند که مقصود این سوره، موضوع توحید پروردگار بوده و بیشتر آیاتش استدلالی علیه مشرکین و مخالفین توحید، نبوت و معاد هستند. سپس، ایشان به بیان و تفسیر سایر آیات سوره انعام میپردازد که برخی از مهم ترین موضوعات مطرح شده در آن‌ها به شرح زیر است:
• برهانی علیه بت پرستان با استفاده از منطق خودشان
• دروغگویی کفّار و تکذیب کنندگان آیات الهی حتی در روز قیامت و تلاش برای بازگشت به دنیا
• حشر حیوانات و حشر امثالی چون آسمان ها، زمین، خورشید و ماه و ...
• عاجز بودن عقل بشریت از درک برخی حقائق
• استغفار و دعای حضرت ابراهیم برای آزر
• توهّم عجیب برخی مفسرین در مورد داستان‌هایی که در قرآن آمده
• علت اینکه ابراهیم ستاره ای را «رب» خود خواند
• روایاتی پیرامون تولّد، رشد و نمو حضرت ابراهیم در خفا
• روایاتی پیرامون جمله «هذا ربی» که حضرت ابراهیم بر زبان آورد
• سختی مرگ ظالمان و کسانی که به خدا افتراء بستند
• روایاتی پیرامون عدم امکان دیدن خداوند با چشم
• دو اشتباه در مورد انتساب هدایت و ضلالت انسان به خدای تعالی
• عدم مقابله قضای الهی با اختیار انسان
• سوالی که از انسان جاهل در قیامت پرسیده میشود
• مقصود از «اوّل المسلمین» بودن پیامبر اسلام
• عدم سود داشتن ایمان و عمل در مواقع رو به رو شدن با عذاب الهی یا هنگام مرگ
• روایاتی از ادب پیامبرانی چون نوح، ابراهیم، اسماعیل، یعقوب، یوسف، موسی، شعیب، یونس، ایوب و زکریا و ...
• عفو و مجازات و معنای جزا و پاداش
• اقسام گناه و اقسام عفو و مغفرت

توضیحاتجلد هشتم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان سوره اعراف است که سوره‌ای مکی بوده و در مجموع 206 آیه دارد.
در جلد هشتم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا با بیان و تفسیر آیات 1 تا 9 سوره اعراف، عنوان میکند که این سوره، در واقع دربرگیرنده مجموع مطالبی است که سوره‌های ابتدا شده به حروف مقطعه «الم» و «ص» مشتمل بر آن است. همچنین، این سوره در مورد عهدی است که خداوند برای پرستش خودش و عدم شریک قرار دادن چیزی دیگر از انسان‌ها گرفته و سیر تاریخی آن و عهدشکنی‌های امت‌ها در طول تاریخ را متذکر میشود. سپس، ایشان به بیان و تفسیر سایر آیات سوره اعراف میپردازد که برخی از مهم ترین موضوعات مطرح شده در آن‌ها به شرح زیر است:
• بازگشت تمامی معاصی به تکبّر
• تکوینی بودن سجده‌ی ملائکه
• خاص بودن کبریا برای پروردگار و نه برای موجوداتی که همه نقص و فقر دارند
• عدم توانایی شیطان در گمراه سازی «مخلصین» و «شاکرین» و ویژگی این دو گروه
• عدم تعارض تصرّفات شیطانی بر ادراک افراد با استقلال فکری انسان در عمل
• بحث عقلی و قرآنی پیرامون گفتگو و بحث ابلیس با ملائکه
• دو دسته از روایات پیرامون تصرفات شیطان و چگونگی تصرف او در شعور انسان
• مشاجره و گفتگوی دوزخیان با یکدیگر
• روایتی از پیامبر در مورد کیفیت مرگ مومن و کافر
• روایات پیرامون فاصله زمین و عرش و حاملین عرش
• آیات پیرامون بعثت موسی به سوی فرعون مصر
• تبدیل شدن عصای موسی به اژدها و بیضاء گشتن دست آن حضرت
• روایاتی در مورد داستان حضرت موسی و فرعون و بیان ضعف آن‌ها
• عهد شکنی قوم فرعون بعد از برداشته شدن عذابشان
• منظور از تکلّم خدا با موسی و چگونگی محقق شدن آن
• ماجرای گوساله پرستیدن بنی اسرائیل و رفتار تند موسی با هارون پس از بازگشت و دیدن این اتفاق
• روایاتی پیرامون قرار گرفتن گوهی بر بالای سر بنی اسرائیل
• معنای ملکوت در قرآن
• معنای اسماء حسنی و اسم اعظم
• شرح آیاتی پیرامون خلقت انسان از نفس وحده
• پناه بردن به خدا از شر شیطان

توضیحاتجلد نهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان سوره انفال و سوره توبه است.
سوره انفال و توبه در مدینه نازل شده که انفال، دارای هفتاد و پنج آیه و توبه، دارای 129 آیه است. در این جلد، هر دو سوره به صورت کامل مورد بررسی، بیان و تفسیر قرار میگیرد.
در جلد نهم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا با بیان و تفسیر آیات 1 تا 6 سوره انفال، عنوان میکند که این سوره، بعد از واقعه جنگ بدر نازل شده و و مسائل مختلفی در مورد جهاد، غنیمت جنگی و انفال و هجرت بیان میکند. پس از بیان آیات این سوره، ایشان وارد بیان و تفسیر سوره توبه میشوند. ابتدای این سوره به بیزاری از کفار، قسمتی از آن مربوط به قتال با مشرکین و اهل کتاب، و قسمت مهمی نیز به موضوع منافقین میپردازد.
برخی از مهم ترین بحث های مطرح شده در جلد نهم تفسیر المیزان به شرح زیر است:
• خطبه رسول خدا در روز جنگ بدر برای لشکر اسلام
• اسامی کفّاری که در جنگ بدر به دست امیرالمؤمنین هلاک شدند
• پیروزی در جنگ بدر با امداد غیبی
• شش دستور جنگی به سربازان اسلام
• روایاتی پیرامون خمس و مستحقان آن
• روایاتی پیرامون اسیر گرفتن مشرکین در جنگ بدر
• حج اکبر بودن روز عید قربان در روایات شیعه
• بیان آیات مربوط به جنگ حنین
• حکم حرمت قتال در ماه‌های حرام چهارگانه
• موارد مصرف صدقات واجبه (زکوات)
• روایاتی در مورد تقسیم صدقات واجب و مستحقین آن
• نگرانی منافقین از برملا شدن توطئه شان
• منظور از جهاد با منافقین
• شرح حال منافقینی که از پرداخت زکات سرپیچی کردند
• نهی از نمازخواندن بر جنازه منافقین و ایستادن در کنار قبر آنان
• کسانی که حجم وجوب جهاد از آنها برداشته شده
• علت وجوب تبرّی از دشمنان خدا
• حال مومنین و منافقین در موقع نزول سوره قرآنی

توضیحاتجلد دهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان کامل سوره یونس و آیات 1 تا 99 سوره هود است.
در جلد دهم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا با بیان و تفسیر آیات 1 تا 10 سوره یونس، عنوان میکند که این سوره، در اوائل بعثت نازل شده و هدف از نزول آن، تأکید مردم به التزام به توحید و اثبات حقانیت قرآن در پاسخ به سحر خوانده شدن آن توسط مشرکین است. پس از آن ایشان به بیان و تفسیر آیاتی از سوره هود پرداخته و بیان میکند که در این سوره، اساس تمام معارف و سخنان قرآن کریم در مورد تمامی زمینه‌ها یک حقیقت واحد بوده و آن حقیقت نیز، توحید حق تعالی است.
برخی از مهم ترین بحث های مطرح شده در جلد دهم تفسیر المیزان به شرح زیر است:
• معنای تسبیح و حمد خدای تعالی
• علت اینکه مشرکین به پیامبر گفتند یا قرآنی دیگر بیاور یا این را تبدیل کن
• فلسفه بت پرستی و مبنای عقاید بت پرستان
• معنای دعا و فرق آن با نداء
• معنای «سلام» و فلسفه آن
• معنای رازق بودن خداوند از آسمان و زمین
• مفهوم بیرون کردن زنده از مرده و مرده از زنده توسط خدا
• مراد از فضل و رحمت خدا
• تسلّی دادن به پیامبر برای اینکه از سخنان مشرکین نرنجد
• روایاتی پیرامون رویا و اقسام آن
• گفتگوی حضرت نوح با قوم خود
• امر به خانه سازی برای بنی اسرائیل
• ایمان باید اختیاری و بدون اکراه باشد
• وعده خدا به نجات مؤمنین از امّت اسلام
• مراد از شک داشتن مشرکین در دین پیامبر
• آهنگ کلی سوره هود و کیفیت و مکان نزول آن
• منظور از خلق آسمان ها و زمین در شش روز
• چون و چرای کفار از نزول قرآن و جداب خداوند به آن‌ها
• روایاتی در مورد روزی رساندن خدا به همه
• گفتار فلسفی و قرآنی پیرامون قدرت انبیا و اولیا به اذن خدا
منظور از اینکه پسر نوح از اهل آن حضرت نبوده

توضیحاتجلد یازدهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان ادامه سوره هود از آیات 100 به بعد، و تمامی آیات سوره یوسف و رعد است.
در جلد یازدهم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا با بیان و تفسیر آیات 100 تا 108 سوره هود، عنوان میکند که این آیات، بازگشتی به داستان‌های قبلی و نظری اجمالی و کلی در مورد آنهاست. پس از آن ایشان به بیان و تفسیر ادامه آیات سوره هود، و سپس تمامی آیات سوره یوسف و رعد، میپردازد.
برخی از مهم ترین بحث های مطرح شده در جلد یازدهم تفسیر المیزان به شرح زیر است:
• جاودان بودن بهشتیان در بهشت و عدم لزوم خلود جهنمیان در دوزخ
• روایاتی در مورد فضیلت نماز و اینکه نماز کفّاره گناهان است
• احسن القصص بودن داستان حضرت یوسف
• رویای حضرت یوسف و تعبیر آن توسط پدرش حضرت یعقوب
• اشاره به معنای صبر و اینکه صابران چه کسانی‌اند
• احساسات یوسف در کاخ عزیز مصر
• روایتی از امام سجاد در مورد حضرت یوسف و همسر عزیز مصر
• اثبات بیگناهی حضرت یوسف و عزّت یافتن او
• روایاتی در شرح داستان یوسف و برادران در مصر
• به سجده افتادن در برابر یوسف برای پرستش او نبوده
• خواب های راست، عوالم سه گانه و سه گونه رؤیا
• روایتی در مورد وعده عفو و وعید عذاب
• روایتی در مورد سجود هر که در آسمان ها و زمین است برای خدا
• معنای ترس از خدا
• چرا با یاد خدا هم خشیت، ترس، سکون و هم اطمینان قلبی حاصل میشود
• هدایت و ضلالت به دست خدا
• وعده به مؤمنان در مقابل وعیدی که به کافران داده شد
روایاتی در مورد شجره طوبی

توضیحاتجلد دوازدهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان کامل سوره‌های ابراهیم، حجر و نمل است.
در جلد دوازدهم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، در ابتدای بیان سوره ابراهیم، با استفاده از آیات 1 تا 5 این سوره بیان میکند که این سوره با ذکر و بیان غرض از رسالت و فرستادن قرآن، افتتاح شده و در کل نیز پیرامون اوصاف قرآنی است که بر پیغبر نازل شده است. در بیان سوره حجر نیز ایشان میفرمایند که این سوره پيرامون استهزاء كفار به رسول خدا (ص) سخن مى‌گويد كه نسبت جنون به آن جناب داده و قرآن كريم را هذيان ديوانگان خوانده بودند. همچنین در بیان مفاد کلی سوره نحل نیز عنوان میکنند که این سوره برای خبر دادن به نزدیک شدن امر الهی یعنی غلبه دین حق بر کفار و همچنین اینکه دین حق از خدا است پس واجب است دین دیگری تشریع نشود، نازل شده است.
برخی از مهم ترین بحث های مطرح شده در جلد دوازدهم تفسیر المیزان به شرح زیر است:
• معنای جمله حضرت موسی که فرمود: اگر شما و تمامی اهل زمین کافر شوید خدا غنی و حمید است
• روایاتی در مورد شکر نعمت
• سخن شیطان با پیروان خود در قیامت
• بیان اینکه شیطان بر مردم تسلطی ندارد و صرفا دعوت به گناه میکند
• بیزاری جستن شیطان از پیروان خود در قیامت
• روایاتی در مورد سوال قبر
• گفتاری در چند فصل پیرامون مصونیّت قرآن از تحریف
• نظام خلقت بدون حیات و موت
• معنای اینکه جهنم هفت در دارد
• روایاتی در مورد نفخ روح در کالبد حضرت آدم
• اعتقاد به معاد لازمه توحید کامل است
• روایتی در مورد سلطنت و قدرت نامحدود خدا
• بیان اینکه قیامت از غیب های آسمان ها و زمین است
• در عذاب ظالمان در آخرت تخفیف و تأخیری نیست
• معنای اینکه قرآن بیان همه چیز است
• معنای مهر زدن خدا بر دل ها و گوش ها دیدگان کفّار
• بیان مراد از اینکه حضرت ابراهیم یک امّت بود
• معنای «حکمت»، «موعظه» و «مجادله»

توضیحاتجلد سیزدهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان کامل سوره‌های اسراء و کهف است.
در جلد سیزدهم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، در ابتدای بیان سوره اسراء بیان میکند که اين سوره پيرامون مساله توحيد و تنزيه خداى تعالى از هر شريكى است. پس از بیان آیات این سوره، ایشان وارد تفسیر و بیان سوره کهف میشود. سوره ای که با انذار و تبشير، انسان را به اعتقاد به حق و عمل صالح دعوت مى‌كند. همچنین در این سوره مساله نفى فرزند داشتن خدا مورد عنايت و توجه زيادى واقع شده است. علاوه بر این، دور از منطق نیست که بگوییم غرض از نزول اين سوره بيان سه داستان عجيب است كه در قرآن كريم جز در اين سوره ذكر نشده، يكى قصه اصحاب كهف و ديگرى داستان حضرت موسى و حضرت خضر، و سوم حكايت ذى القرنين، و آن گاه از اين سه داستان در غرض سوره كه اثبات نفى شريك و تشويق بر تقوى و ترس از خدا است استفاده كند.
برخی از مهم ترین بحث های مطرح شده در این جلد به شرح زیر است:
• دو بار هلاک شدن و سرکوب بنی اسرائیل در اثر دو بار فساد بر روی زمین
• نیکی به والدین، از جمله مهمترین واجبات پس از توحید
• نهی از افراط و تفریط، تکبر، فرزند کشی در اثر فقر و نهی شدید از زنا کاری
• روایاتی در مورد تسبیح موجودات و سفارش به مدارا با حیوانات
• روایاتی از شرکت شیطان در اموال و اولاد مردم
• برتری انسان از ملائکه
• ترتیب سوره‌های قرآن کریم
• مضامین داستان اصحاب کهف
• از یاد بردن قیامت سبب فساد اعمال
• داستان ملاقا ت و گفتگوی حضرت موسی با حضرت خضر
• ادب و تواضع فراوان حضرت موسی در برابر حضرت خضر
• ساختن سد بوسیله ذوالقرنین
• بحث قرآنی و تاریخی پیرامون داستان ذوالقرنین در چند فصل
• معرفی زیانکارترین زیانکاران

توضیحاتجلد چهاردهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان کامل سوره‌های مریم، طه، انبیاء و حج است.
در جلد چهاردهم تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ابتدا با بیان آیات آغازین سوره مریم، هدف این سوره را بشارت و انذار مردم به بيان داستان زكريا، يحيى و مريم (عليهم السلام) و تقسيم مردم به سه دسته عنوان میکند. در ادامه نیز، پس از بیان آیات این سوره، وارد بیان سوره طه میشود. سوره‌ای که با بیان داستان‌هایی، به هلاكت طاغيان و تكذيب كنندگان آيات خدا منتهى مى‌شود، و آينده انسان از احوال قيامت و مواقف آن و حال نكبت بار مجرمين، و خسران ظالمين را یادآوری میکند. سوره انبیاء نیز، گفتگو پيرامون مساله نبوت است كه مساله توحيد و معاد را زير بناى آن قرار داده و در آن بیش از بشارت، تهدید و وعید آمده است. سوره حج، مشركين را مخاطب قرار داده، اصول دين و انذار و تخويف را به ايشان خاطر نشان مى‌سازد. اين سوره سياقى دارد كه از آن بر مى‌آيد مشركين هنوز شوكت و نيرويى داشته‌اند و از آن سمت نیز، مؤمنین جمعیتی بوده‌اند که اجتماعشان به تازگی تشکیل شده و روی پای خود ایستاده و مختصر عده و شوکتی بدست آورده‌اند.
برخی از مهم ترین بحث های مطرح شده در جلد چهاردهم تفسیر المیزان به شرح زیر است:
• داستان زکریا و داستان یحیی در قرآن و انجیل
• داستان ادریس پیامبر و سرگذشت او
• اسماء حسنی و اختصاص آن به پروردگار
• توضیحاتی در مورد تکلّم خدا با حضرت موسی
• مقصود از اینکه در مورد قیامت فرمود:« نزدیکست پنهانش بدارم»
• تفضّلات خدا به حضرت موسی در نجات یافتن از مصر و ازدواج با دختر شعیب
• روایتی در نفی رؤیت خدای تعالی
• بیان حال و وصف ملائکه
• یادآوری معاد و تهدید مشرکین به عذاب جاودان
• منافع دنیوی و اخروی حج
• حکمت قربانی کردن برای خدا
• فرق بین «نبوت» و «رسالت»
• چند روایت درباره اذن قتال و تشریع جهاد

توضیحاتجلد پانزدهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان کامل سوره‌های مؤمنون، نور، فرقان، شعراء و نمل است.
در این جلد، علامه طباطبایی، در ابتدای بیان هر سوره، غرض و هدف از نزول آن سوره را عنوان میکند. بدین ترتیب، با بیان سوره مومنون، اینطور برداشت میشود که در این سوره، انسان به ايمان به خدا و روز قيامت دعوت شده و فرقهايى كه ميان مؤمنين و كفار هست شمرده شده است. صفات پسنديده كه در مؤمنان و رذائل اخلاقى كه در كفار هست ذكر شده و به دنبالش مژده‌ها و بيم‌ها داده كه بيمهاى آن متضمن ذكر عذاب آخرت و بلاهاى دنيايى است. هدف سوره نور نیز، بيان پاره‌اى از احكام، و سپس پاره‌اى از معارف الهى مناسب با آن احكام است، معارفى كه مايه تذكر مؤمنين مى‌شود.
سوره فرقان نیز این حقیقت را عنوان میکند که دعوت رسول خدا (ص) دعوتى است حق، و ناشى از رسالتى از جانب خداى تعالى، و كتابى نازل شده از ناحيه او، و نيز در اين سوره چند نوبت پشت سر هم ايرادهايى كه كفار بر نبوت آن جناب از ناحيه خدا، و بر نازل بودن كتابش از جانب خدا كرده‌اند، دفع شده است.
سوره شعراء نیز، تسلیت خاطری است به رسول خدا از اینکه قومش او را و قرآن نازل بر او را تكذيب كرده بودند و او آزرده شده بود. همچنین برای تهدید مشركين به دچار شدن به سرنوشت اقوام گذشته داستان‌هایی از موسى و ابراهيم و نوح و هود و صالح و لوط و شعيب (ع) نقل كرده است. و درنهایت سوره نمل که مردم را بشارت و انذار دهد و به همين منظور، مختصرى از داستان‌هاى موسى، داود، سليمان، صالح و لوط (ع) را به عنوان شاهد ذكر نموده و در دنبال آن پاره‌اى از اصول معارف مانند وحدانيت خداى تعالى در ربوبيت و معاد را ذكر میکند.

توضیحاتجلد شانزدهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان کامل سوره‌های قصص، عنکبوت، روم، لقمان، سجده، احزاب و سبا است.
• در جلد شانزدهم کتاب تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، در ابتدای بیان هر سوره، غرض و هدف از نزول آن سوره را عنوان میکند. بدین ترتیب، با بیان سوره قصص، اینطور برداشت میشود که در این سوره، خداوند با ذکر داستان حضرت موسی و فرعون، به مؤمنینی که در آن زمان در مکه بوده و مشرکین قریش آنان را ضعیف میشمردند، وعده جمیل و غلبه بر مشرکین را میدهد.
• در سوره عنکبوت، خداوند با توجه به شرایط آن زمان که برخی بنابر تشویق والدین مشرکشان و یا از ترس تهدیدات مشرکین، از ایمان خود برگشتند، معنا و حقیقت واقعی ایمان را برملا میسازد.
• سوره روم، با پیش بینی آینده امپراطوری روم و وعده پیروزی آن ها، به برخی از وعده های بزرگ خداوند از جمله قیامت و معاد و همچنین پیروزی قطعی پیامبر گرامی اسلام اشاره میکند تا مؤمنین، چند سال بعد با دیدن وعده خدا در قبال امپراطوری روم، به سایر وعده های او نیز ایمان آورند.
• در بیان سوره لقمان، هدف از نزول این سوره دعوت به توحيد و ايمان به معاد، و عمل به كليات شرايع دين عنوان میشود.
• سوره سجده، بيان مبدأ و معاد، و اقامه برهان بر اين مساله است، و نيز دفع شبهه‌هايى كه در باره اين دو مساله به دل برخی افراد میرسد، و در ضمن به مساله نبوت و كتاب نيز اشاره مى‌نمايد.
• سوره احزاب، شامل چند معارف، احكام، قصص، عبرتها، و مواعظ است. از جمله داستان جنگ خندق، و اشاره‌اى هم به داستان يهوديان بنى قريظه.
• در نهایت نیز سوره سبا که مکی بوده و پيرامون اصول سه‌گانه اعتقادات، يعنى توحيد و نبوت و قيامت بحث مى‌كند. بعد از بيان آنها كيفر كسانى را كه منكر آنهايند، و يا القاى شبهه در باره آنها مى‌كنند، بيان نموده، آن گاه از راه‌هاى مختلف آن شبهه‌ها را دفع مى‌كند.

توضیحاتجلد هفدهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان کامل سوره‌های فاطر، یس، صافات، ص، زمر، مؤمن و فصلت است.
هدف و خلاصه ای از محتوای کلی این سوره ها، با توجه به مطالبی که علامه طباطبایی در ابتدای بیان هر سوره عنوان میکند به شرح زیر است:
• سوره فاطر به بیان اصول سه گانه دین یعنی یگانگی خدای تعالی در ربوبیت، رسالت پیامبر خدا، و معاد و بازگشتن به سوی او پرداخته و در این سه موضوع استدلال میکند. بدین منظور خداوند برخی از نعمت های بزرگ خود در زمین و آسمان را برشمرده و به گشودن در رحمت و بستن آن اشاره میکند.
• غرض سوره یس نیز، بيان اصول سه‌گانه دين است، ابتدا از مساله نبوت شروع كرده، احوالات مردم را در قبول و رد دعوت انبيا بيان مى‌كند. سپس وارد موضوع توحید شده و برخی از نشانه های وحدانیت خدا را بر میشمارد، و در نهایت نیز به مسئله معاد پرداخته و با بیان زنده شدن مردم برای گرفتن جزا، و جداسازی مجرمین از متقین، احوالات هر گروه را در معاد شرح می‌دهد.
• در سوره صافات، بر مساله توحيد تأکید شده، و مشركين مخالف توحيد را تهديد نموده و مؤمنين خالص را بشارت مى‌دهد و سرانجام كار هر يك از دو طايفه را بيان مى‌كند.
• آیات سوره ص، متمرکز بر رسول خدا (ص) است و او را به صبر کردن دعوت میکند. همچنین بیان میکند که پیامبر، با ذكرى از ناحيه خدا كه بر او نازل شده مردم را انذار مى‌كند و به سوى توحيد و اخلاص در بندگى خداى تعالى دعوت مى‌كند.
• سوره زمر، پیامبر گرامی اسلام را در مقابل تهدیدات مشرکین آماده کرده و او را مأمور به توحید و اخلاص دین قرار داده. همچنین در آخر سوره نیز، قیامت را به روشن ترین اوصافش وصف میکند.
• سوره مؤمن، پيرامون بلند پروازيهاى كفار و جدالشان به باطل به منظور از بين بردن حقى كه بر آنان نازل شده، سخن مى‌گويد، و لذا مى‌بينيم كه آيات آن يكى پس از ديگرى متعرض جدال آنان، و پاسخ دادن به جدالشان مى‌شود.
• سوره فصلت، پيرامون اعراض كفار از كتابى كه بر آنان نازل شده، يعنى از قرآن كريم، سخن مى‌گويد. همچنین در مورد اصول سه گانه دین نیز مفصل صحبت کرده و در ضمن بشارت و انذار میدهد.

توضیحاتجلد هجدهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان کامل سوره‌های شوری، زخرف، دخان، جاثیه، احقاف، محمد، فتح، حجرات، ق، و ذاریات است.
برخی از مهم‌ترین مباحثی که در این جلد، علامه طباطبایی، در ضمن بیان آیات هر کدام از سوره ها عنوان میکند به شرح زیر است:
• وصف حال غیر مؤمنین در روبه رو شدن با عذاب الهی
• روایاتی پیرامون تقدیر روزی از جانب خداوند
• اقسام سه گانه‌ی وحی
• ایمان داشتن رسول خدا قبل از بعثت
• بیزاری جستن کافر کوردل از قرین شیطانی خود در قیامت
• روایتی در مورد خشم و رضای خدای تعالی
• مقصود از اینکه «عیسی علم به قیامت است»
• روایتی در مورد شب قدر و تقدیر امور در آن
• منظور از اختیار بنی اسرائیل بر عالمین
• روایتی در مورد عذاب دخان
• احتجاج عليه پرستش بت ها و معبودهای زمینی
• علم غیب اثری در جریان حوادث خارجی ندارد
• اختلاف درجات مؤمنین و کافران با یکدیگر
• روایاتی پیرامون کیفیت زندگی پیامبر
• معنای این جمله که «اگر خدا را یاری کنید، خدا یاریتان میکند»
• مقصود از اطاعت خدا و اطاعت رسول
• شدت و ضعف در ایمان و ارتباط آن با شدت و ضعف در علم و عمل
• روایاتی پیرامون ماجرای صلح حدیبیه
• اختیارات غیبی و پیشگویی هایی که در سوره فتح آمده
• آوردن گوسفند مسموم یک یهودیه برای پیامبر اسلام
• معنای اخوّت و روایاتی در مورد اخوّت ایمانی
• نهی از مسخره کردن یکدیگر، عیبجویی و بد زبانی
• روایاتی دال بر اینکه غیبت از زنا شدیدتر است
• علم خدا به انسان از طریق فرشتگان کاتب اعمال
• آیتی که خداوند با عذاب قوم لوط و هلاکتشان بر جای گذاشت

توضیحاتجلد نوزدهم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان کامل سوره‌های طور، نجم، قمر، واقعه، حدید، مجادله، ممتحنه، صف، جمعه، منافقون، تغابن، طلاق، تحریم، ملک، قلم، و الحاقه است.
برخی از مهم‌ترین مباحثی که علامه طباطبایی، در جلد نوزدهم تفسیر المیزان، در ضمن بیان آیات هر کدام از سوره ها عنوان میکند به شرح زیر است:
• روایاتی در ذیل آیات مربوط به معراج پیامبر
• روایتی در مورد اینکه پیامبر قلباً خدا را رؤیت نمود
• شفاعت ملائکه مشروط به اذن و رضای خدا
• مقصود از انشقاق قمر و روایاتی پیرامون آن معجزه
• منظور از سجده گیاه و درخت برای خدا
• مقصود از اصحاب المیمنه
• روایاتی در مورد بهشت و نعمت‌های بهشتی
• روایاتی پیرامون نهی از مس قرآن بدون طهارت
• روایاتی در مورد اول و آخر و ظاهر و باطن بودن خدا
• منظور از قرار دادن رحمت و رأفت در دل پیروان حضرت عیسی
• بیان رابطه و ملازمه بین فراموش کردن خدا و فراموش کردن خود
• روایاتی در مورد ازدواج با زنان کافر
• روایاتی پیرامون نام های پیامر، بشارت حضرت عیسی، و فاصله ایشان با پیامبر گرامی اسلام
• بیان آیات پیرامون حکم طلاق، عدّه، رجوع و ...
• مدت عده طلاق و تکلیف بچه شیرخوار زن مطلقه
• سرانجام بد همسر نوح و همسر لوط با اینکه همسر پیامبر بودند
• اوصاف و فضائل حضرت مریم
• روایاتی پیرامون فضیلت حضرت فاطمه، خدیجه، مریم، و آسیه و نحوه کشته شدن همسر فرعون
• بیان حال مؤمن طالب بصیرت و کافر جاهل و لجوج
• روایتی در مورد مراد از «ن»، «قلم» و «ما یسطرون»
• دلیلی بر نفی چشم زخم و خرافی بودن آن نیست
• پاره ای از نشانه ها، مقدّمات و وقایع قیامت

توضیحاتجلد بیستم کتاب تفسیر المیزان، شامل ترجمه و بیان کامل سوره‌های معارج، نوح، جن، مزمل، مدثر، قیامت، دهر، مرسلات، نبا، نازعات، عبس، تکویر، انفطار، مطففین، انشقاق، بروج، طارق، اعلی، غاشیه، فجر، بلد، شمس، لیل، ضحی، انشراح، تین، علق، قدر، بینه، زلزال، عادیات، قارعه، تکاثر، عصر، همزه، فیل، قریش، ماعون، کوثر، کافرون، نصر، تبت، اخلاص، فلق، و ناس است.
برخی از مهم‌ترین مباحثی که علامه طباطبایی، در جلد بیستم تفسیر المیزان، در ضمن بیان آیات هر کدام از این سوره ها عنوان میکند به شرح زیر است:
• دعوت نوح به اصول سه گانه دین
• وسعت آمرزش گناهان به مقدار وسعت ایمان و عمل صالح
• وسعت رزق و نعمت به سبب استغفار
• منظور از پناهنده شدن مردانی از انس به مردانی از جن
• بحث روایتی پیرامون استماع جن از پیامبر و بیعت آنها با ایشان
• معنای تکبیر و فرق آن با تسبیح
• مراد از «ابرار» و صفات ایشان
• روایاتی در مورد نزول سوره «هل اتی ...» در شأن امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه
• حوادت و نشانه های قیامت و تغییر نظام اخروی و دنیوی از هر نظر
• گفتاری در مورد واسطه بودن ملائکه در تدبر
• روایتی پیرامون گریز افراد از نزدیکانش در روز قیامت بدلیل شدت و سختی آن روز
• مدح و توصیف جبرئیل به شش صفت
• گناه زیاد و مستمر، سرانجام انسان را به تکذیب روز جزا منتهی میکند
• روایتی در مورد محاسبه اعمال در قیامت
• مراد از ذات البروج بودن آسمان
• روایتی در مورد چگونگی قبض روح فرد مؤمن
• خلقت انسان از «علق» برهان و شاهدی بر یگانگی خداوند در ربوبیت
• بی نیاز دانستن خود، منشأ طغیان آدمی است
• منظور از بهتر بودن شب قدر از هزار شب
• معنای اینکه در قیامت، زمین سخن میگوید
• بیمار شدن پیامبر در اثر سحر یک یهودی
• اوصاف تکذیب کنندگان دین
• منظور از «وسواس الخنّاس»